Senegal

Vn 1960 20. päiväl kezakud Senegal tedištoiti ičeze ripmatomudes Francijaspäi. Sen jäl'ghe hädaihe maspäi vaugedverižid ristituid. Sikš ku jäi vähän kvalifikacijakahid radnikoid, ka ižanduz mäni lanktushe.

Vozil 1982−1989 konfederacii Gambijanke oli (Senegambii), ei tulend reališt integracijad.

Jäl'gmäine Senegalan Konstitucii^[2][3] (nellänz' lugul) om hüvästadud kaiken rahvahan referendumal vl 2001.

Senegal om mavaldkundröunoiš Mavritanijanke pohjoižes (röunan piduz — 742 km), Malinke päivnouzmas (489 km), Gvinejanke (363 km) da Gvinei-Bisaunke (341 km) suves, Gambii-anklavanke man südäimes (749 km). Ühthine röunoiden piduz om 2684 km. Atlantižen valdmeren randišton pird om 531 km pitte, sijadase valdkundan päivlaskmas. Valdkundan pind om 196 722 km².

Reljef om tazo. Kaikiš korktemb čokkoim om nimetoi ülüz suvipäivlaskmaha Keduguspäi (581 m). Om kaht surt joged: Senegal pohjoižes da Kazamans suves.

Klimat om subekvatorialine. Kun keskmäine lämuz om +23 C° vilukus, +28 C° heinkus.

Londuseližed pävarad oma kivivoi, kuld, raudkivend, vas'kkivend, fosfatad, kala.

Ohjandusen form om unitarine prezidentiž-parlamentine tazovaldkund äjiden partijoiden sistemanke. Valdkundan pämez' om prezident. Kaik rahvaz valičeb händast videks vodeks, kahtenden strokun voimuz om olmas. Prezident paneb päministrad radsijha. Päministr paneb toižid ministrid radnikusile nevodes prezidentanke.

Parlament om üks'kodine, alakodi om Nacionaline Suim (franc.: Assemblée nationale) 165 ezitajanke. Kaik rahvaz valičeb heid videks vodeks. Üläkodi oli Senat, se om pästtud radmaspäi vn 2012 elokus prezidental mairištamha rahoid onetomaha sur'vedhe kactes.

Vn 2019 prezidentan pidestunuded järgenduseližed valičendad oliba ühtes turas (24. uhoku), Maki Sall sai vägestuz (58,26 %) da radab kahtenden strokun jäl'geten vn 2012 sulakuspäi (sai 65,80 % kahtes turas). Parlamentan ühtnijoiden järgvaličendad oliba vn 2017 30. päiväl heinkud. Nügüdläine päministr om Mohamed Dionne vn 2014 heinkun 6. päiväspäi.

   Kacu kirjutuz: Senegalan administrativiž-territorialine jagand.

Senegal jagase nell'toštkümneks agjaks (regionaks, franc.: région). Edesine administrativiž-territorialine jagand om kahtenvuitte.

Sured lidnad alajagasoiš administrativižešti (toižin sanoin, valitas tobmut) 46 ümbrikoiden kommunaks (franc.: commune d'arroundissement, niišpäi 19 oma Dakaras). Toižed lidnad alajagasoiš 63 kommunaks (franc.: commune). Vl 2009 kaik oli 113 kommunad. Külämad alajagasoiš 370 küläkundaks.

Territorialižikš agjad alajagasoiš 45 departamentaks (franc.: département), ned — 103 ümbrikoks (franc.: arroundissement).

Senegalas elädas senegalalaižed. Vl 2011 valdkundan eläjiden lugu oli 12 643 799 ristitud. Kaikiš suremb valdkundan ristitišt om nügüd'.

Rahvahad (2017): volof — 37,1 %, ful'be — 26,2 %, serer — 17,0 %, mandinka — 5,6 %, diola — 4,5 %, soninke — 1,4 %, toižed rahvahad — 8,2 % (heiden kesken evropalaižed i Livanan augotižlibundanke).

Uskondan mödhe (2016): islamanuskojad — 95,9 %, hristanuskojad — 4,1 % (riman katolikad tobjimalaz).

Toižed sured lidnad (enamba 150 tuh. ristituid vl 2010, surembaspäi penembha): Tub, Ties, Mbur, Kaolak, Sen Lui, Ziginšor. Vl 2010 kaik oli 13 lidnad enamba 50 tuh. eläjidenke.

Senegal om goll' šingotai industrialiž-agrarine valdkund. Ižandusen päsarakod oma kaivuztegimišt (fosfatoiden, cirkonijan i kuldan samine), kivivoin ümbriradmine, heretusiden tehmine, sauvond i sauvondmaterialiden pästand, laivansauvomine i laivankohenduz, turizm, maižanduz, kalanpüdand.

Vl 2010 valdkundan päeksport oli kivivoi (24 %), kala da merenproduktad (12 %, sidä kesken lohi, torp, ustričud), kuld (8 %), cement (8 %), fosfatad (6 %); toine eksport oli arahisvoi (5 %), raud (3 %), tabak (3 %), keitoz (2 %), puvill (1 %), keitandsol (1 %).

1. ↑ Senegalan ristitišton endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)
2. ↑ Tedod Senegalan Konstitucijas da vn 2016 tekst constituteproject.org-saital. (angl.)
3. ↑ Senegalan Kostitucijan tekst ohjastusen gouv.sn-saital. (fr.)

• Senegalan Tazovaldkundan prezidentan ofisan oficialine sait (presidence.sn). (fr.) (angl.)
• Senegalan Tazovaldkundan parlamentan oficialine sait (assemblee-nationale.sn). (fr.)
• Senegalan Tazovaldkundan ohjastusen oficialine sait (sec.gouv.sn). (fr.)