TIMSS

TIMSS xalqaro tadqiqotining asosiy maqsadi boshlangʻich va oʻrta maktablarda matematika va tabiiy fanlar boʻyicha taʼlim sifatini qiyosiy baholashdan iborat. Tadqiqotda 4-8-sinf oʻquvchilarining taʼlimdagi yutuqlari, jumladan, ularning nafaqat bilim va koʻnikmalari, balki fanlarga boʻlgan munosabati, qiziqishlari va oʻqishga boʻlgan motivatsiyasi ham baholanadi. Tadqiqot shunday tuzilganki, uning natijalari 4-sinf oʻquvchilari 8-sinfga oʻtganlarida, har 4 yilda ishtirokchi mamlakatlarda matematika va tabiiy fanlar boʻyicha taʼlim tendentsiyalarini kuzatib boradi. Shunday qilib, boshlangʻich va oʻrta maktab oʻquvchilarining taʼlim yutuqlari, shuningdek, boshlangʻich maktabdan oʻrta maktabga oʻtish davrida matematika va tabiatshunoslik taʼlimidagi oʻzgarishlar nazorat qilinadi.

Tadqiqotni oʻtkazish va uni ishlab chiqishda dunyoning koʻplab tadqiqot markazlari va professional tashkilotlari ishtirok etadilar: Taʼlim test xizmati (ETS – Educational Testing Service, AQSH), Kanada Statistika Markazi (Statistics Canada), Taʼlim yutuqlarini baholash xalqaro assotsiatsiyasi Kotibiyati (IEA, Niderlandiya), Taʼlim yutuqlarini baholash xalqaro assotsiatsiyasining maʼlumotlarni qayta ishlash markazi (DPC IEA – Data Processing Center IEA, Germaniya) va boshqalar. Shu bilan birga, turli mamlakatlar mutaxassislarining saʼy-harakatlarini muvofiqlashtirish uchun dunyoning yetakchi ekspertlaridan iborat maslahat qoʻmitalari tuzilgan. Barcha tadqiqotlar Boston kollejidagi TIMSS va PIRLS xalqaro tadqiqot markazi (TIMSS & PIRLS International Study Center, Boston College) tomonidan muvofiqlashtiriladi.

Oʻzbekistonda ushbu tadqiqot Taʼlim sifatini nazorat qilish davlat inspektsiyasi huzurida Taʼlim sifatini baholash boʻyicha xalqaro tadqiqotlarni amalga oshirish milliy markazi tomonidan tashkil etiladi^[4].

TIMSS tadqiqot usullarini ishlab chiqish uchun asos sifatida „TIMSS Assessment Frameworks and Specifications“ hujjati ishlatiladi. Ushbu hujjatda matematika va tabiiy fanlar boʻyicha taʼlim yutuqlarini baholashga, testlar va test topshiriqlarini ishlab chiqishga umumiy yondashuvlar belgilangan, matematika va tabiiy fanlardan tekshirilishi kerak boʻlgan tarkib, shuningdek, oʻquvchilar topshiriqlarni bajarishda koʻrsatishi kerak boʻlgan kognitiv faoliyat turlari ham tavsiflaydi.

TIMSS xalqaro tadqiqot usullariga quyidagilar kiradi:

• ijobiy test natijalari;
• soʻ rovnomalar (oʻquvchilar, oʻqituvchilar, taʼlim muassasasi maʼmuriyati, taʼlim sohasidagi mutaxassislar, tadqiqot sifatini kuzatuvchilar uchun);
• uslubiy taʼminot (tadqiqotni tashkil etish va oʻtkazish boʻyicha milliy koordinatorlar uchun qoʻllanma, maktab koordinatorlari uchun qoʻllanma, test oʻtkazish boʻyicha qoʻllanma, topshiriqlarni bepul javoblar bilan tekshirish boʻyicha qoʻllanma, maʼlumotlarni kiritish boʻyicha qoʻllanma va boshqalar);
• dasturiy taʼminot (sinflar va oʻquvchilarni tanlash, maʼlumotlarni kiritish uchun).

Xalqaro testlar quyidagi tamoyillar asosida ishlab chiqiladi:

• oʻquv va kognitiv faoliyatning sinovdan oʻtgan mazmuni va turlarini etarli darajada yoritish;
• xalqaro testlar mazmunining aksariyat ishtirokchi mamlakatlarda oʻrganilayotgan materialga maksimal darajada muvofiqligi;
• testlarning oʻzaro aloqasini taʼminlash;
• tekshirilayotgan mazmunning matematika va tabiatshunoslik taʼlimini rivojlantirish nuqtai nazaridan ahamiyati;
• oʻquvchilarning yosh xususiyatlariga muvofiqligi, test ishlab chiqilgan yutuqlarni baholash;
• ommaviy tadqiqotlar uchun talablarga muvofiqligi.

Oʻquvchilarning matematika va tabiiy fanlarga tayyorgarligini baholash uchun testlar (har bir variantda) ham matematika, ham tabiiy fanlar boʻyicha topshiriqlarni oʻz ichiga oladi.

4 va 8-sinf oʻquvchilarining matematika va tabiatshunoslik fanlari boʻyicha savodxonligini baholash uchun test topshiriqlari nazariyasidan foydalaniladi.

4-8-sinf oʻquvchilari uchun matematika va tabiiy fanlar boʻyicha xalqaro test sinovlari natijalari alohida qayta ishlanadi va tahlil qilinadi. Oʻrganish natijalarini statistik qayta ishlash natijasida har bir talabaga matematika va tabiatshunoslik fanlaridan topshiriqlarni bajarish uchun alohida 1000 balllik tizimda ball qoʻyiladi. 4 va 8-sinf oʻquvchilari uchun xalqaro natijalar shkalasi 1995 yilda tadqiqotda qatnashgan barcha mamlakatlarning oʻrtacha balllarining oʻrtacha qiymati 100 standart ogʻish bilan 500 sifatida qabul qilinganligini hisobga olgan holda tuzilgan. Barcha keyingi tadqiqotlar natijalari 1995 yil miqyosida koʻrsatilgan, bu natijalarni taqqoslash va ularning oʻzgarishi tendentsiyalarini aniqlash imkonini beradi.

TIMSS-2003 tadqiqotida dunyoning 46 ta davlati ishtirok etgan^[5].

Angliya, Shotlandiya, Shimoliy Irlandiya, Belgiyaning fransuz tilida soʻzlashuvchi qismi, Gonkong va Tayvan davlatlari taʼlim tizimlaridagi sezilarli farqlar sababli, mustaqil ishtirokchilar sifatida ishtirok etganlar.

Izoh: yulduzcha (*) bilan namuna olish uchun baʼzi majburiy talablarni bajarmagan davlatlar belgilangan

TIMSS-2007 tadqiqotida 45 mamlakatdan 425 000 ga yaqin oʻquvchilar ishtirok etgan.

Izoh: Yulduzcha (*) baʼzi majburiy namuna olish talablariga javob bermagan mamlakatlar belgilangan.

TIMSS-2011 tadqiqotida 60 ta davlatdan 600 000 ga yaqin oʻquvchilar ishtirok etdi. Anʼanaga koʻra, Angliya, Shotlandiya, Shimoliy Irlandiya, Belgiyaning fransuz tilida soʻzlashuvchi qismi, Gonkong va Tayvan davlatlari taʼlim tizimlaridagi sezilarli farqlar sababli, mustaqil ishtirokchilar sifatida ishtirok etganlar.

Boshlangʻich sinf bitiruvchilarining matematika va tabiiy yoʻnalishdagi fanlardan tayyorgarlik darajasini oʻrganish uchun 347 ta topshiriq (175 ta matematika va 172 ta tabiiy fanlardan) foydalanilgan. Ushbu topshiriqlardan 28 ta blok (14 ta matematika va 14 ta tabiiy fanlar boʻyicha) shakllantirilib, ularning har biri ikkita variantda ishlab chiqilgan. Hammasi boʻlib 14 xil variant ishlatilgan. Xuddi shu printsipga koʻra, 8-sinf uchun ham 14 ta variant shakllantirilgan, ammo topshiriqlar soni koʻproq 434 ta (217 ta matematika va 217 ta tabiiy fanlardan) boʻlgan.

4-sinflarda testni yechish uchun 72 daqiqa (tanaffus bilan 2 ta test 36 daqiqadan) va 8-sinflar uchun 90 daqiqa (tanaffus bilan 2 ta test 45 daqiqadan) vaqt ajratilgan. 4-sinf oʻquvchilari uchun testning har bir variantida matematika va tabiiy fanlar boʻyicha 39-51 ta, 8-sinf oʻquvchilari uchun esa 48-59 ta topshiriq belgilangan.

1. ↑ https://timssandpirls.bc.edu/
2. ↑ Oʻzbekiston-xalqaro-timss-tadqiqotida-rasman-qatnashishga-kirishdi
3. ↑ TIMSS 2015.asp
4. ↑ Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori
5. ↑ Timss/2003
6. ↑ ^{6,0 6,1} „TIMSS-2015: Результаты учащихся 4-х классов“. 2016-yil 29-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 28-dekabr.
7. ↑ ^{7,0 7,1} „TIMSS-2015: Результаты учащихся 8-х классов“. 2016-yil 29-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 28-dekabr.
8. ↑ ^{8,0 8,1 8,2 8,3} „Результаты исследования TIMSS-2019“ (2020-yil 9-dekabr). 2021-yil 18-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 9-dekabr.

Oʻzbekiston xalqaro TIMSS tadqiqotida rasman qatnashishga kirishdi (Wayback Machine saytida 2022-06-27 sanasida arxivlangan)

TIMSS xalqaro tadqiqotining mamlakatimiz hayotidagi oʻrni va ahamiyati

Taʼlim sifatini baholash boʻyicha xalqaro tadqiqotlar^{[sayt ishlamaydi]}