Ozarbayjonda atom energiyasi

Elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun Ozarbayjonda atom energiyasidan foydalanish gʻoyasi 70-yillarning oʻrtalariga borib taqaladi. 1980-yilda Bokudan 90 km janubi-sharqda joylashgan Navahi aholi punkti yaqinida loyihaviy quvvati 1000 MVt ga teng atom elektr stantsiyasining poydevori qoʻyilgan^[1]. Joyni tanlash har xil omillarga bogʻliq edi. Buning sababi shundaki, mintaqaning sanoat potentsialini kengaytirish rejalari va sovet olimlarining fikriga koʻra, seysmik jihatdan qulay zonadir. Ammo Chernobil fojiasidan keyin ushbu loyihani amalga oshirish kechiktirildi va butunlay tark etildi^[2].

Ozarbayjonda yadro energiyasidan foydalanish boʻyicha Milliy yadroviy tadqiqotlar markazi yopiq aksiyadorlik jamiyati 2014-yil 8-mayda Ozarbayjon Respublikasi aloqa va yuqori texnologiyalar vazirligi huzurida tashkil etilgan. Markazning asosiy maqsadi atom energiyasidan elektr energiyasini olish emas, balki uni sanoat, qishloq xoʻjaligi, sogʻliqni saqlash va boshqa sohalarda qoʻllashga erishish. Ozarbayjon 2002-yilda Xalqaro Atom Energiyasi Agentligiga aʼzo boʻldi. Ozarbayjonda tadqiqot yadro reaktorini qurish uchun ariza 2007-yilda Xalqaro Atom Energiyasi Agentligi (IAEA) tomonidan qabul qilingan.

Energiya taqchilligiga duch kelayotgan mamlakatlardan farqli oʻlaroq, Ozarbayjonning katta neft va gaz zaxiralari tufayli yadro energiyasidan foydalanish ahamiyatli emas. Hisob-kitoblarga koʻra, Ozarbayjonda gaz zaxirasi 100 yil, neft esa 50-60 yil saqlanib qoladi. Biroq, atom energiyasi neft va gazdan ikki baravar arzon. Ozarbayjon yadro energiyasidan foydalanish uchun kamida 20 yil vaqt oladi^[3].