Сафвон ибн Умайя
Сафвон ибн Умайя (арабча: صفوان بن أمية) – саҳоба[1].
Сафвон ибн Умайя | |
|---|---|
арабча: صفوان بن أمية | |
| Шахсий маълумотлар | |
| Дини | Ислом |
| Ота-онаси |
|
| Келиб чиқиши | Бану Жума |
Оиласи
editСафвон ибн Умайя Маккадаги Қурайш қабиласининг Бану Жума уруғидан бўлган. Унинг отаси Қурайш оқсоқолларидан Умайя ибн Халаф, онаси Карима бинти Маъмар ибн Ҳабиб эди[2]. Али исмли[3] ва она томондан Жабала ибн ал-Ҳанбал исмли укаси[3] бўлган.
Сафвон камида беш маротаба уйланган. Улар:
- Барза бинти Масуд – Тоифдаги Сақиф қабиласининг ҳукмрон Сақиф оиласидан. Унинг Абдуллоҳ, Ҳишом ибн Сафвон, Умайя ибн Сафвон ва Умму Ҳабиб бинти Сафвон исмли фарзандлари бўлган[3].
- Фахита бинти Валид ибн ал-Муғийра – Маккадаги Қурайш қабиласининг Бану Махзум уруғидан[3].
- Ал-Бағум бинти ал-Муаззил ибн Кинана – кичик Абдуллоҳнинг онаси[2].
- Умму Кулсум бинти Жарвал (Мулайка номи билан ҳам машҳур) – Хузоа қабиласидан[4].
- Умайна бинти Абу Суфён – Қурайшнинг Умайя қабиласидан, Абдулраҳмоннинг онаси[5].
Сафвон ибн Умайя Муҳаммаднинг илтимосига кўра унга 50 000 дирҳам қарз берган[1].
Муҳаммадга қарши чиқиши ва ҳарбий юришлари
editСафвоннинг отаси Умайя ибн Халаф Маккада Муҳаммадга қарши чиққан эди[3]. У пайғамбарга суиқасд қилишда иштирок этган[3], шу воқеадан сўнг Муҳаммад Мадинага жўнаб кетган. 624-йилнинг март ойида бўлиб ўтган Бадр жангидан кейин Сафвон ибн Умайя мухолифати фаоллашган.
Бадр жанги
editСафвон ибн Умайя Бадрда иштирок этмаган (624-йил, март). У ерда Қурайш қўшинининг тор-мор этилгани ҳақидаги хабар Маккага етиб боргач, Сафвон элчининг ақлдан озганини айтган. Лекин элчидан: „Сафвон ибн Умайяга нима бўлди?“ деб сўралганда, элчи: „Мана, у бу ерда ўтирган пайт мен унинг отаси ��а укасининг ўлдирилганига гувоҳ бўлдим!“ – деб жавоб берган[3].
Бунга жавобан Сафвон ўзининг амакиваччаси Умайр ибн Ваҳб билан Муҳаммадни ўлдириш учун тил бириктирган. Сафвон Умайрнинг қарзларини тўлаб, унинг оиласини боқади, Умайр эса Муҳаммадни ўлдириш учун қиличини ўткирлаб, Мадинага йўл олади. Сафвон Қурайш аҳлига тез орада Мадинадан хушхабар эшитишларини ваъда қилади. Аммо унинг режаси тескари натижа беради, чунки масжид дарвозаси олдида мусулмонлар Умайрни таниб, фитна тафсилотларини аллақачон билишга улгурган Муҳаммаднинг ҳузурига олиб келишади. Ўша ерда Умайр Ислом динини қабул қилиб, Макка аҳлини Исломга даъват қилиш учун қайтиб келади. Сафвон эса бундан буён Умайр билан гаплашмасликка қасам ичади[3][6].
Ноябр ёки декабр ойларида Сафвон ибн Умайя Ироқ томон 100 000 дирҳамлик кумуш идишлардан иборат савдогар карвонини олиб кетади. Зайд ибн Ҳориса ушбу карвонга ҳужум қилади ва уларнинг барча кумушларни тортиб олади, бироқ қурайшлик эркакларнинг барчалари ушбу ҳужумдан қочиб қутулишга муваффақ бўлишади[6].
Уҳуд жанги
editСафвон ибн Умайя Абдуллоҳ ибн Абу Робия ва Икрима ибн Абу Жаҳл билан суҳбатлашади. Улар Бадр жангида оталари, ўғиллари ва акалари ўлдирилган кишилар билан учрашиб, Абу Суфён ва ўша карвонда савдо қилувчилар билан гаплашишади. Уларга Муҳаммад уларнинг энг яқин кишиларини ўлдирганини, бунга жавобан эса унга қилич кўтариш учун молиявий ёрдам беришларини сўрайди[3]. Шунда кейин Сафвон ибн Умайя шоир Абу Аззога қинона қабилаларини Қурайшга йиғилишга чақириш учун пул беради[3][6]. Қурайш аҳли 625-йилнинг март ойида Муҳаммадга қарши бош кўтаради ва бу Уҳуд жангининг бошланишига сабаб бўлади[3].
Қурайш қабиласи қўмондонларининг кўпчилиги қўшинни хурсанд қилиш ва уларни жанг майдонида руҳлантириб туриш учун ўзлари билан бирга ушбу жангга аёлларни ҳам олиб келишади. Сафвон ҳам икки хотини Барза бинти Мас’уд ва ал-Бағум бинти ал-Муаззилни жангга ўзи билан бирга олиб келади[2][3][6]. Жанг пайтида у яраланган Хорижа ибн Зайдга (Абу Бакр Сиддиқнинг қайнотаси) ҳалокатли зарба бериб, уни ўлдиради, чунки Хорижа Бадр жангида Сафвоннинг отасига ҳужум қилган эди. Шунингдек, Сафвон жангда Авс ибн Арқам ва Ибн Қавқални ҳам ўлдиради[2].
Август ойида Адал ва ал-Қарадан 625 киши асирга олинган уч нафар мусулмонни Маккага олиб келади. Сафвон улардан бири Зайд ибн ал-Датиннани Бадр жангида отасининг ўлими учун қасос олиш мақсадида ўз қўллари билан ўлдириш учун сотиб олади[6]. Абу Суфён ундан: „Зайд, ҳозир сизнинг ўрнингизда Муҳаммад бўлишини, сиз эса уйингизда оилангиз билан бирга бўлишни истамайсизми?“ деб сўрайди. Зайд жавоб беради: „Ҳато бу мени уйим, оилам томон олиб борган тақдирда ҳам, мен Муҳаммад алайҳиссаломга тикан кирганчалик азоб тиламайман!“ Сафвоннинг хизматкори Нистас Зайдни ўлдирар экан, Абу Суфён шундай дейди: „Мен саҳобалари Муҳаммад алайҳиссаломни яхши кўрганичалик бир муҳаббат кўрмадим“[3][6].
Хандақ жанги
editСафвон Хандақ жангини режалаштириш ва уруш учун керак бўладиган маблағни йиғишда Абу Суфённи фаол қўллаб-қувватлаган[2].
627-йилнинг кузида Суриядан қайтган савдогар карвони Сафвонга тегишли бўлган кўплаб кумуш бойликларни олиб кетаётган эди. Ушбу карвон ал-Исда Зайд ибн Ҳориса ва 170 нафар чавандозлар томонидан тўхтатилиб, кумуш ва яна бир қанча асирларни ўзлари билан бирга олиб кетишади[2].
Ҳудайбия шартномаси
edit628-йилнинг март ойида Қурайш аҳли 1 600 нафар мусулмонлар Маккага яқинлашаётганини эшитгач, ушбу вазиятга қарши чора кўриш учун қабилага уч нафар раҳбар тайинланади. Бу раҳбарлар ичида Сафвон ибн Умайя ҳам бор эди. У Икрима ибн Абу Жаҳлни 200 отлиқ аскар билан атрофдаги бошқа қабилалардан ёрдам сўраш учун юборади[2]. Мусулмонлар Маккага етиб келганларида, уларни қабул қилиш учун тўртта уй белгиланиб, Сафвоннинг уйи ҳам шу тўртта уйдан бири эди[2]. Шунингдек, халифа Усмон шаҳарга киргач, унга салом берувчилар орасида Сафвон ибн Умайя ҳам бор эди[2]. Бу воқеаларнинг барчаси кейинчалик, Ҳудайбия шартномасининг тузилишига олиб келади. Ҳудайбия сулҳи икки шаҳар ўртасидаги кескинликларни камайтиришга ва кейинги 10 йил давомида тинчлик анъаналарини сақлашга ёрдам беради.
Орадан кўп ўтмай, Муҳаммад мусулмон эркакларга ҳали ҳам бутпараст бўлган хотинларини талоқ қилишни буюради. Халифа Умар хотини Умму Кулсум бинти Жарвални талоқ қилади. Ушбу воқеадан кейин Маккага қайтиб келган Умму Кулсумга кейинчалик Сафвон ибн Умайя уйланади[4].
Бу орада Муҳаммад Ҳайбарни қамал қилади. Қурайш оқсоқоллари ушбу жангда ким ғалаба қозонишига гаров тикишади. Сафвон Муҳаммад ютқазади дея гаров учун бешта туя қўяди, унинг бу ишига шубҳа билан қарагани учун Абу Суфёндан қаттиқ ғазабланади[2]. Бу пайтда Холид ибн Валид Исломни қабул қилиб, Сафвонни ўзи билан бирга Мадинага ҳамроҳ бўлиб боришга таклиф қилади, бироқ Сафвон унинг таклифини рад этади ва тирик экан, ҳеч қачон Муҳаммадга эргашмаслигини айтади[2]. Шартнома шартларига кўра, Муҳаммад 629-йилнинг март ойида кичик ҳаж зиёрати (Умра) учун Маккага келади. Билол ибн Раббоҳ мусулмонларни намоз ўқиш учун чақирганида, Сафвон: „Отам буни кўрмасдан вафот этгани учун Аллоҳга ҳамдлар бўлсин!“ дейди[2].
Бадавий бошлиқлари Фарво ибн Ҳубайра ал-Қушайрий ва Навфал ибн Муовия ад-Дилий Маккага ташриф буюрганларида Сафвон ва бошқа Қурайш оқсоқоллари билан учрашадилар. Бадавийлар Қурайшнинг турли бадавий қабилалари билан бирлашиб, Муҳаммадга ҳужум қилишни таклиф қилишади. Муҳаммадга ҳужум қилишдан олдин унинг маккалик иттифоқдошларни бўлмиш Бану Хузоани бостириш кераклигини тушунган бадавийлар биринчи навбатда Хузога ҳужум қилишларини айтишади. Аммо Сафвон ва бошқа кўплаб қурайшликлар ўртадаги шартномани бузишга жур’ат эта олмасликларини айтадилар ва берилган таклифни қабул қилмайдилар[2].
629-йилда Бану Бакр қабиласининг Дил уруғи Хузоалардан ўч олади. Сафвон ва унинг қуллари уларга қурол бериб, ҳужумга ёрдам беришади[4]. Бану Бакр Қурайшга, Хузоа эса Мадинадаги мусулмонларга иттифоқчи бўлганликлари учун[3], ушбу ҳужум Ҳудайбия сулҳининг бузилишига олиб келади ва Макканинг фатҳ қилинишига туртки бўлади[3].
Исломни қабул қилиши
edit630-йилнинг январида мусулмон қўшини Маккани қуршаб олганида, Сафвон ибн Афвон Икрима ибн Абу Жаҳл билан ал-Хандамада Муҳаммадга сўнгги марта қаршилик кўрсатишади. У ерда улар Холид ибн Валидга дуч келишади ва Холид уларни мағлуб этади[3][4].
Сафвоннинг рафиқаси Фахита Исломни қабул қилади, аммо Сафвон Яманга сузиб кетиш ниятида Жиддага қочиб кетади. Унинг кемаси Яманга жўнаб кетишидан олдин Умайр ибн Ваҳб уни ушлаб олади ва унга Муҳаммаднинг салласини совға қилади: „Эй Сафвон, ўзингни ҳалок қилма! Мен сенга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг омонлик белгисини келтирдим“, дейди. Бунга жавобан Сафвон аввалига унга кет дейди, лекин Умайр ибн Ваҳб қатъий туриб: „Сенинг амакиваччанг одамларнинг энг зўри, солиҳ ва энг бағрикенгидир, унинг кучи сенинг қувватинг, иззати сенинг шаънинг, унинг ҳукмронлиги сенинг ҳукмронлигингдир“, дейди. Сафвон Муҳаммад уни ўлдиришидан қўрқишини айтади, лекин Умайр Муҳаммадни жуда сахий ва сабрли эканлигини такрорлайди ва ниҳоят, Сафвон Умайр билан Маккага қайтишга рози бўлади. Муҳаммад ҳақиқатан ҳам Сафвонга хавф туғдирмаслигини тасдиқлайди. Сафвон ўйлаб олиш учун икки ой вақт сўраганида, Муҳаммад унга ҳатто тўрт ой ҳам вақт бериши мумкинлигини айтади[3][4].
Орадан бир неча ҳафта ўтгач, Муҳаммад душманларга қарши жанг олиб бориш учун Сафвондан қурол-аслаҳа ва зирҳларини қарзга сўраб, хабар юборади. Сафвон эса Муҳаммад уни қуролларни топширишга мажбурламоқчими, деб сўрайди, бироқ бу дўстона илтимос эканлигини ва кейинчалик унинг мол-мулкини қайтариб беришини айтишганида, Сафвон бунга эътирози йўқлигини айтади. У Муҳаммаднинг Ҳунайн жангидаги Ҳавозинларга қарши ҳужуми учун унга юзта почта ва бошқа қурол-яроғларни бериб юборади[3][7][8]. Сафвон ибн Умайянинг ўзи ҳам Ҳунайн жангида Муҳаммад томонида туриб жанг қилади ва Муҳаммадга: „Мен ҳавозинлик бир кишидан кўра қурайшлик киши ҳукмрон бўлганини афзал кўраман“[3][7], дейди[8].
Орадан кўп ўтмай, Муҳаммад Исломни қабул қилган ва мусулмон сифатида нафслари устидан ғолиб келган кишиларга совға-саломлар улашади. Уларнинг орасида Сафвон ибн Умайя ҳам бор эди ва у Муҳаммаддан юзта туя олади[3][7]. Сафвон Ислом динини қабул қилганидан кейин хотини Фахита у билан бирга яшаш учун унинг ёнига қайтиб келади[3][4]. Сафвон ибн Умайя умрининг охирига қадар мусулмон бўлиб қолади.
Яна қаранг
editМанбалар
edit- ↑ 1,0 1,1 Муҳаммад ибн Жарир ал-Табари. Тарикҳ ал-Русул wаъл-Мулук. Транслатед бй Ландау-Тассерон, Э. (1998). Волуме 39: Биограпҳиэс оф тҳе Пропҳетъс Cомпанионс анд Тҳеир Суccессорс. Албанй: Стате Университй оф Неw Ёрк Пресс.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 Муҳаммад ибн Умар ал-Wақиди. Китаб ал-Магҳази. Транслатед бй Фаизер, Р., Исмаил, А., & Таёб, А. К. (2011). Тҳе Лифе оф Муҳаммад. Лондон & Неw Ёрк: Роутледге.
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 3,15 3,16 3,17 3,18 3,19 3,20 Муҳаммад ибн Ишақ. Сират Расул Аллаҳ. Транслатед бй Гуиллауме, А. (1955). Тҳе Лифе оф Муҳаммад. Охфорд: Охфорд Университй Пресс.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Муҳаммад ибн Жарир ал-Табари. Тарикҳ ал-Русул wаъл-Мулук. Транслатед бй Фишбеин, М. (1998). Волуме 8: Тҳе Виcторй оф Ислам. Албанй: Стате Университй оф Неw Ёрк Пресс.
- ↑ Муҳаммад ибн Саъд. Китаб ал-Табақат ал-Кабир вол. 8. Транслатед бй Беwлей, А. (1995). Тҳе Wомен оф Мадина, п. 169. Лондон: Та-Ҳа Публишерс.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 Муҳаммад ибн Жарир ал-Табари. Тарикҳ ал-Русул wаъл-Мулук. Транслатед бй МcДоналд, М. В., & аннотатед бй Wатт, W. М. (1987). Волуме 7: Тҳе Фоундатион оф тҳе Cоммунитй. Албанй: Стате Университй оф Неw Ёрк Пресс.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Муҳаммад ибн Жарир ал-Табари. Тарикҳ ал-Русул wаъл-Мулук. Транслатед бй Поонаwала, И. К. (1990). Волуме 9: Тҳе Ласт Еарс оф тҳе Пропҳет. Албанй: Стате Университй оф Неw Ёрк Пресс.
- ↑ 8,0 8,1 Малик ибн Анас, Ал-Муwатта 28:44.