Zümrüt, Şenkaya
| Zümrüt | |
|---|---|
 Mahallenin haritadaki yeri | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Zümrüt Yürekli'nin Erzurum'daki konumu | |
Koordinatlar: 40°33′02″N 42°13′35″E / 40.55043°K 42.22646°D | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Şenkaya |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[1] İhtiyar heyeti[1] |
| Rakım | 1788 m |
| Nüfus | 159 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25360 |
Zümrüt, Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Mahallenin eski adı Pertusi'dir. Gürcü döneminden gelen Pertusi (პერტუსი) adı Osmanlı tahrir defterine Pertus (پرتوس) biçiminde kaydedilmiştir.[5]
Pertusi köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve yerleşimi 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyde tespit edilmiş olan iki adet Gürcü kilisesi de buranın eski bir Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir.[6] Ortadan kalkmış olan Bobisgeri köyü ve bir Gürcü kilisesi olan Bobisgeri Kilisesi de Zümrüt köyünün bugünkü sınırları içinde bulunmaktadır.[7]
Pertusi köyü, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre Oltu sancağının Kvabi (Kop) nahiyesine bağlıydı. Ancak bu tarihte bu yerleşim bu tarihte tamamen boşalmıştı. Pertusi köyünün daha sonra yeniden meskun hale geldiği görülmektedir. Nitekim Osmanlı idaresinin 1835 yılında vergi belitleme ve askere alma amacıyla gerçekleştirdiği nüfus tespitinde köyde 30 hanede 163 erkek tespit edilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince Pertusi'nin toplam nüfusunun yaklaşık 326 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[8]
Pertusi köyü, 93 Harbi'nin ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından Çarlık Rusya'sına bırakıldı. Rus idaresince Pertus (Пертусъ) biçiminde kaydedilmiş olan köy Oltu sancağının Oltu kazasına bağlıydı. 1886 nüfus sayımında köydeki 34 hanede, 158'i erkek ve 144'ü kadın olmak üzere 302 kişi yaşıyordu. Pertusi köyünün nüfusunun çoğunluğu Ermenilerden oluşuyordu. 30 hanede 143'ü erkek ve 129'u kadın olmak üzere 273 kişi Ermeni, 4 hanede 15'i erkek ve 15'i kadın olmak üzere 30 kişi Türk olarak kaydedilmişti.[9] Petrus köyünün nüfusu 1896 yılında 379 kişi, 1906 yılında ise 476 kişi olarak tespit edilmiştir.[10]
Tao bölgesini 1907 yılında dolaşmış olan Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili’nin verdiği bilgiye göre, Ermeni nüfusu Rus idaresi sırasında Osmanlı ülkesinin çeşitli yerlerinden gelmiş ve bu köye Ruslar tarafından yerleştirilmişti. Ermeni nüfusu 1907 yılında 50 haneye yükselmişti. Bu tarihte iki Gürcü kilisesinden biri tamamen yıkılmış, diğeri Ermeni kilisesine dönüştürülmüş ve bu kilisedeki Gürcüce yazıt kaldırılmıştı.[6]
Pertusi köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Pertus" (پرتوص) adıyla Erzurum vilayetinde Oltu kazasının Kosor nahiyesine bağlıydı.[11] 1940 genel nüfus sayımında köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 327 kişiden oluşuyordu.[12] 1946 yılında Şenkaya kazası kurulunca, Pertusi köyü bu kazaya bağlandı. Pertusi veya Pertus Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Zümrüt olarak değiştirilmiştir.[13] Zümrüt köyünün nüfusu 1965 yılında 638 kişide oluşuyor ve bu nüfus içinde 203 kişi okuma yazma biliyordu.[14]
Zümrüt köyü idari bölüm olarak daha önceleri köy iken, 2012 yılındaki yasa değişikliğinden sonra mahalle olmuştur.[15]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Şenkaya Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[16]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Mahalle, Erzurum il merkezine 171 km, Şenkaya ilçe merkezine 17 km uzaklıktadır.[17][18] Mahalle, Şenkaya'nın güneybatısında olup, 25.10 numaralı Şenkaya-Horasan il yoluna, 5,8 km.lik bir köy yoluyla bağlıdır.[19]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 159[2] |
| 2021 | 156[2] |
| 2020 | 170[2] |
| 2019 | 156[3] |
| 2018 | 156[3] |
| 2017 | 147[3] |
| 2016 | 140[3] |
| 2015 | 140[3] |
| 2014 | 154[3] |
| 2013 | 151[3] |
| 2012 | 146[3] |
| 2011 | 174[3] |
| 2010 | 153[3] |
| 2009 | 162[3] |
| 2008 | 180[3] |
| 2007 | 193[3] |
| 2000 | 239[3] |
| 1990 | 395[20] |
| 1985 | 559[21] |
| 1965 | 638[22] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ a b c d "Erzurum Şenkaya Zümrüt Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Zumrut, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 13 Şubat 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt; III. cilt (1958): s. 586". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2023.
- ^ a b "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), Paris, 1938, s. 43". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2023.
- ^ 2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2018, s. 10. 31 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-9-4
- ^ Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 78, 82. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 720". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2023.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 120, ISBN 9786052100271.
- ^ "Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 226". 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2023.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 247.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, 1968, Ankara, s. 740". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2023.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 261.
- ^ "On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun" (PDF). Resmigazete.gov.tr. 12 Kasım 2012. 24 Aralık 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2020.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Zümrüt Mahallesi". YerelNet.org.tr. 23 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ "Google Maps". Google Maps. Erişim tarihi: 19 Ocak 2024.
- ^ "Google Maps". Google Maps. Erişim tarihi: 19 Ocak 2024.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.