Yusuf Ahıskalı

Yusuf Ahıskalı (10 Mart 1909, Trabzon - 26 Haziran 1983, İstanbul), Türk sosyalist yazar, şair ve gazetecidir.

"Çağlayan" takma adını kullanmış; birçok yayın ve matbaa kurmuş; toplumcu gerçekçi bir üslubla öykü, şiir ve oyunlar yazmış, kitaplar ve dergiler çıkarmıştır. 1940 kuşağının çabuk unutulan şair ve yazarlarından biri olmuştur. Sosyalist bir ideoloji benimsemesine rağmen hayatında hiçbir siyasi partiye üye kalmamıştır.^[1] Fakat Türkiye Sosyalist Partisi ile ilişkisi olduğu için bir süre hapis yatmıştır.

Yusuf Ahıskalı, Edirne Antlaşması sonucu Ruslara geçen Gürcistan topraklarından Trabzon'a göç etmek zorunda kalan Ahıskalı bir ailenin çocuğu olarak 1909 yılında doğmuştur.^[2] Çocukluğu savaş yıllarında ve türlü hastalıklardan muzdarip bir şekilde şehirden şehre göç ederek geçmiştir. Yazarın, Savaş Çocukları adlı yapıtı kendi çocukluğundan esinlerek yazdığı öykü ve şiirlerden oluşmakta ve savaş olgusunun çocuklar üzerinde bıraktığı etkiyi işlemektedir.

Ahıskalı 1926 yılında Trabzon Ticaret Lisesi'ni, 1929 yılında İstanbul Sultanahmet Ticaret Lisesi'ni, 1934 yılında da İstanbul Yüksek İktisat ve Ticaret Okulu'nun konsolosluk bölümünü bitirmiş ve Gümrük Teftiş Heyeti'ne girmiş, bir süre çeşitli kurumlarda müfettiş olarak çalışmıştır. 1938 yılında istifa ederek edebiyat ve yayım alanında çalışmaya karar vermiştir.^[1]

Müfettiş olarak çalıştığı dönemde Trabzon'da yayın hayatını sürdüren Halk gazetesinde yazılar yazmıştır. 1939 yılında Ses adlı dergiyi yayımlamaya başlamıştır. Ses'in yazar kadrosunda kendisinin ve birçok tanınmış yazarın yanı sıra Necip Fazıl Kısakürek, Abidin Dino, Suphi Nuri İleri, Fikret Adil, Faik Bercmen, Sabiha-Zekeriya Sertel, Naci Devrim, Naci Sadullah ve İhsan Altay vardı. Derginin şair kadrosunu ise Arif Dino, Bedri Rahmi, İlhan Berk, Nail V. ve Asaf Halet Çelebi oluşturmaktaydı. Aynı zamanda Nâzım Hikmet'in birçok şiiri de "Nurettin Eşfak" takma adıyla dergide yer almıştır.

Derginin 2. sayısında yayımlanan bir resmin siyasi bir simge olduğunu düşünen dönemin hükûmet yetkilileri Ahıskalı'ya derginin adına "Yeni" ibaresini eklemek şartıyla yayım yapabileceğini söylemiştir. Derginin adı Yeni Ses olmuş olsa bile dönemin karışık durumu nedeniyle yayım hayatına ara vermek durumunda kalmıştır. Ahıskalı 1941 yılında dergiyi Salah Birsel'e devretmiş ve son sayısı çıkarılmı��tır.

Yusuf Ahıskalı 37 yaşındayken, Suphi Nuri İleri'nin ve hem hocası hem de dönemin CHP İstanbul İl Başkanı olan Meki Hikmet'in ısrarı üzerine 1946 seçimleri öncesinde CHP'ye girmiş, büyük bir hevesle çalışmış fakat partinin özgürlükleri kısıtladığını ve "gerçek bir 'Halk' partisi olmadığını" söyleyerek seçim öncesi istifa etmiştir. Aynı yıl Türkiye Sosyalist Partisi'nin lideri Esat Adil, Yusuf Ahıskalı'nın matbaasına gelerek onu partiye girme konusunda ikna etmiştir. 1946 yılında Yeni Ses'i Türkiye Sosyalist Partisi'nin yayın organı olmasını amaçladığı için üçüncü kez yayımlamış ve 4 ay hapis cezasına çarptırılmıştır. Her ne kadar Ses'in daha etkili olması isteğiyle partiye girme teklifini kabul etmiş olsa da Ahıskalı, partinin halka inemediği için etkili olmayacağını söyleyerek kısa süre sonra istifa etmiştir.

Ahıskalı 1948 yılında Ses dergisinin 11. sayısını yayımlamayı başarmış ama aynı ay içinde dergi kapatılmıştır. Ses dergisini son kez 1951 yılında Zihni Anadol ile birlikte çıkarmış fakat bunun sonucunda tekrar 4 buçuk ay hapis yatmıştır.^[3]

Ahıskalı haftalık olarak yayımlamaya başladığı ve tek sayfadan oluşan Güleryüz adlı gazete ile 1953 yılında tekrar yayım hayatına girmiştir. 4. sayısından sonra gazetenin yayımına ara verilmiş ve yazdığı bir yazı yüzünden 7 yıl hapis cezasıyla yargılanmıştır. Güleryüz, 1960 askerî darbesinden sonra bir süre daha yayımlanmış, son sayısı 19 Ekim 1960 tarihinde çıkmıştır.

Ahıskalı, 1980 yılında Parkinson hastalığına yakalanmış, Bulgar Yazarlar Birliği'nin davetiyle tedavi olmak için Bulgaristan'a gitmiş ve bir süre Sofya'da kalmıştır. Fakat hastalığına bir çare bulunamamış ve Türkiye'ye geri dönmüştür. 1983 yılında kalp krizi geçirerek 74 yaşında ölmüştür.

Küçükçekmece, Sefaköy'deki bir kütüphaneye Yusuf Ahıskalı'nın adı verilmiştir.^[4]

Ahıskalı, bütün eserlerini kendi kurduğu matbaalarda basmış ve yayımlamıştır. Arkadaş Basımevi, Yeni Ses Neşriyatı, Esi Yayınları ve Mete Matbaası'nın kurucusudur. Ahıskalı'nın ilk matbaası olan Arkadaş Basımevi 1942'de, Mete Matbaası ise 1960 yılında kurulmuştur. Bu yayınevleri üniversite öğrencilerinin yanı sıra dönemin yazarlarının devamlı uğradığı; sanat ve edebiyat söyleşilerinin yapıldığı bir yer olmuş ve neredeyse bir edebiyat ekolüne dönüşmüştür.

• Hitabe (1945)
• Kazın Ayağı (1946)
• Keçi Ayaklı İlah Pan (1952)
• İstanbul'un Destanı (1953)
• Harp Sonrası Hapishanelerin Destanı (1957)
• Mevsimler (1959)
• İşte Hürriyet (1960)
• Estek Köstek (1963)
• Portrem (1963)
• Şiirlerle Nasrettin Hoca (1965-1976)
• Rubailer (1968)
• Ufak Ufak (1969)
• İki Kuşak (1969)
• Duvarlar Ötesi (1975)

• "Bizden İyileri" (1940)
• "Yedeksubayın Aşkı" (1944)
• "Kocakarının İki Oğlu" (1944)
• "Bonnard'ın Tablocuğu" (1960)
• "Bunalım" (1971)
• "Savaş Çocukları" (1979)

• Mürşit (1960)
• Kakabu (1972)

• Yeni İnsanlık Bilimi ve Bildirisi (1970)
• Sosyalizmin Gelişme Yılı 1946 (1970)

• Demir, Gökhan (2011). "Yusuf Ahıskalı'nın Hayatı, Sanatı ve Eserleri" (PDF). Ankara Üniveristesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.