İçeriğe atla

Psikiyatri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Psikiyatri
İsimleriDoktor, Psikiyatrist
Etkin sektörlerTıp
Gerekli eğitimler
İlgili meslekler

Psikiyatri ya da ruh hekimliği, ruhsal durumların teşhisi, korunması ve tedavisine adanmış tıbbi uzmanlık alanıdır.[1][2] Bunlar ruh hali, davranış, bilişsellik ve algılarla ilgili çeşitli konuları içerir.

Bir kişinin ilk psikiyatrik değerlendirmesi tipik olarak bir vaka öyküsü ve ruhsal durum muayenesi ile başlar. Fiziksel muayeneler ve psikolojik testler yapılabilir. Bazen nörogörüntüleme veya diğer nörofizyolojik teknikler kullanılır.[3] Ruhsal bozukluklar genellikle Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından düzenlenen ve kullanılan Hastalıkların Uluslararası Sınıflaması (ICD) ve Amerikan Psikiyatri Birliği (APA) tarafından yayınlanan ve yaygın olarak kullanılan Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı (DSM) gibi tanı kılavuzlarında listelenen klinik kavramlara göre teşhis edilir. DSM'nin beşinci baskısı (DSM-5) Mayıs 2013'te yayınlanmış ve çeşitli hastalıkların daha geniş kategorilerini yeniden düzenlemiş ve güncel araştırmalarla tutarlı bilgiler/görüşler içerecek şekilde bir önceki baskıya göre genişletilmiştir.[4]

Psikiyatrik ilaç ve psikoterapi ile kombine tedavi, mevcut uygulamada en yaygın psikiyatrik tedavi şekli haline gelmiştir,[5][6] ancak çağdaş uygulama, girişken toplum tedavisi, toplumu güçlendirme ve destekli istihdam gibi çok çeşitli diğer yöntemleri de içermektedir. Tedavi, işlevsel bozukluğun ciddiyetine veya söz konusu bozukluğun diğer yönlerine bağlı olarak yatarak veya ayakta tedavi esasına göre uygulanabilir. Yatarak tedavi gören bir hasta bir psikiyatri hastanesinde tedavi edilebilir. Bir bütün olarak psikiyatri alanındaki araştırmalar epidemiyologlar, hemşireler, sosyal hizmet uzmanları, mesleki terapistler veya klinik psikologlar gibi diğer profesyonellerle birlikte disiplinler arası bir temelde yürütülür.

Etimoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]
Psyche kelimesi Grekçede 'ruh' ya da 'kelebek' anlamına gelmektedir.[7] Bu çırpınan böcek İngiltere Kraliyet Psikiyatristler Kolejinin armasında da yer almaktadır.[8]

Psikiyatri terimi ilk olarak 1808 yılında Alman hekim Johann Christian Reil tarafından ortaya atılmıştır ve kelimenin tam anlamıyla 'ruhun tıbbi tedavisi' anlamına gelmektedir (Grekçede psykhē 'ruh'tan psiki- 'ruh'; iāsthai 'iyileştirmek'ten Gk. iātrikos 'tıbbi' kelimesinden -atri 'tıbbi tedavi'). Psikiyatri alanında uzmanlaşmış bir tıp doktoruna psikiyatrist veya psikiyatr denir. (Tarihsel bir bakış için bkz. Psikiyatrinin zaman çizelgesi).

Teori ve odak noktası

[değiştir | kaynağı değiştir]
"Psikiyatri, diğer tüm tıp dallarından daha fazla, uygulayıcılarını kanıtın doğası, iç gözlemin geçerliliği, iletişim sorunları ve diğer uzun süredir devam eden felsefi konularla boğuşmaya zorlar" (Guze, 1992, p.4).

Psikiyatri, insanlardaki ruhsal bozuklukları incelemeyi, önlemeyi ve tedavi etmeyi amaçlayan, özellikle zihne odaklanan bir tıp alanını ifade eder.[9][10][11] Sosyal bağlamda dünya ile akıl hastalarının bakış açısından dünya arasında bir aracı olarak tanımlanmıştır.[12]

Psikiyatri alanında uzmanlaşan kişiler, hem sosyal hem de biyolojik bilimlere aşina olmaları gerektiği için genellikle diğer ruh sağlığı profesyonellerinden ve hekimlerden farklıdır.[10] Bu disiplin, hastanın öznel deneyimleri ve hastanın nesnel fizyolojisi tarafından sınıflandırılan farklı organların ve vücut sistemlerinin işleyişini inceler.[13] Psikiyatri, geleneksel olarak üç genel kategoriye ayrılan zihinsel bozuklukları tedavi eder: akıl hastalıkları, ağır öğrenme güçlükleri ve kişilik bozuklukları.[14] Psikiyatrinin odak noktası zaman içinde çok az değişmiş olsa da teşhis ve tedavi süreçleri önemli ölçüde gelişmiştir ve gelişmeye devam etmektedir. 20. yüzyılın sonlarından bu yana, psikiyatri alanı daha biyolojik ve diğer tıp alanlarından kavramsal olarak daha az izole hale gelmeye devam etmiştir.[15]

Uygulama kapsamı

[değiştir | kaynağı değiştir]
2002'de 100.000 kişi başına nöropsikiyatrik hastalıklar için engelliliğe göre ayarlanmış yaşam yılı.
  veri yok
  10'dan az
  10–20
  20–30
  30–40
  40–50
  50–60
  60–80
  80–100
  100–120
  120–140
  140–150
  150'den fazla

Psikiyatri tıp uzmanlığı nörobilim, psikoloji, tıp, biyoloji, biyokimya ve farmakoloji alanlarındaki araştırmaları kullansa da[16] genellikle nöroloji ve psikoloji arasında bir orta yol olarak kabul edilmiştir.[17] Diğer doktorlar ve nörologlardan farklı olarak, psikiyatristler doktor-hasta ilişkisi konusunda uzmanlaşmışlardır ve psikoterapi ve diğer terapötik iletişim tekniklerinin kullanımı konusunda çeşitli derecelerde eğitim sahibidirler.[17] Psikiyatristler ayrıca hekim olmaları ve psikiyatri alanında ihtisas adı verilen mezuniyet sonrası eğitim (genellikle 4 ile 5 yıl) almaları bakımından psikologlardan ayrılırlar; lisansüstü tıp eğitimlerinin kalitesi ve kapsamı diğer tüm hekimlerinkiyle aynıdır.[18] Bu nedenle psikiyatristler hastalara danışmanlık yapabilir, ilaç yazabilir, laboratuvar testleri isteyebilir, nörogörüntüleme isteyebilir ve fizik muayeneler yapabilirler.[3]

Etik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dünya Psikiyatri Birliği, psikiyatristlerin (diğer meslek etiği savunucuları gibi) davranışlarını yönetmek için bir etik kod yayınlar. İlk olarak 1977'de Hawaii Bildirgesi ile ortaya konan psikiyatrik etik kurallar, 1983 Viyana güncellemesi ve 1996'daki daha geniş Madrid Bildirgesi ile genişletilmiştir. Kurallar, örgütün 1999, 2002, 2005 ve 2011 yıllarındaki genel kurullarında daha da gözden geçirilmiştir.[19]

Dünya Psikiyatri Birliği kuralları, gizlilik, ölüm cezası, etnik veya kültürel ayrımcılık,[19] ötanazi, genetik, aciz hastaların insan onuru, medya ilişkileri, organ nakli, hasta değerlendirmesi, araştırma etiği, cinsiyet seçimi,[20] işkence[21][22] ve güncel bilgi gibi konuları kapsamaktadır.

Meslek, bu tür etik kurallar oluştururken, psikiyatri pratiğine ilişkin, örneğin lobotomi ve elektrokonvülsif terapi kullanımıyla ilgili bir dizi tartışmaya yanıt vermiştir.

Tıp etiği normlarının dışında faaliyet gösteren itibarsız psikiyatristler arasında Harry Bailey, Donald Ewen Cameron, Samuel A. Cartwright, Henry Cotton ve Andrei Snezhnevsky sayılabilir.[23][sayfa belirt]

Yaklaşımlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Psikiyatrik hastalıklar birkaç farklı şekilde kavramsallaştırılabilir. Biyomedikal yaklaşım belirti ve semptomları inceler ve bunları tanı kriterleri ile karşılaştırır. Akıl hastalığı ise tam tersine, semptomları anlamlı bir yaşam öyküsüne dahil etmeye ve onları dış koşullara verilen tepkiler olarak çerçevelemeye çalışan bir anlatı yoluyla değerlendirilebilir. Her iki yaklaşım da psikiyatri alanında önemlidir ancak ne psikiyatrik paradigmanın seçimi ne de psikopatolojinin tanımlanması konusundaki tartışmaları çözüme kavuşturmak için yeterince uzlaşmıştır.[24] "Biyopsikososyal model" kavramı, klinik bozulmanın çok faktörlü doğasının altını çizmek için sıklıkla kullanılmaktadır.[25][26][27] Ancak bu kavramda model kelimesi kesinlikle bilimsel bir şekilde kullanılmamaktadır.[25] Alternatif olarak, Niall McLaren zihnin varlığının fizyolojik temelini kabul etmekte ancak bilişi, bozukluğun meydana gelebileceği indirgenemez ve bağımsız bir alan olarak tanımlamaktadır.[25][26][27] Biyobilişsel yaklaşım mentalist bir etiyoloji içerir ve biyopsikososyal görüşün doğal düalist (yani ruhani olmayan) bir revizyonunu sağlar ve Avustralyalı psikiyatrist Niall McLaren'in disiplini filozof Thomas Kuhn'un paradigmatik standartlarına uygun olarak bilimsel olgunluğa getirme çabalarını yansıtır.[25][26][27]

Bir tıp uzmanı bir hastaya tanı koyduğunda, hastayı tedavi etmek için seçebileceği çok sayıda yol vardır. Genellikle psikiyatristler farklı yaklaşımların farklı yönlerini bir araya getiren bir tedavi stratejisi geliştirirler. İlaç reçeteleri çok yaygın olarak hastalara aldıkları herhangi bir terapiyle birlikte verilmek üzere yazılır. Tedavi stratejilerinin en düzenli olarak alındığı üç ana psikoterapi ayağı vardır. Hümanistik psikoloji, hastanın "bütününü" perspektife koymaya çalışır; aynı zamanda kendini keşfetmeye odaklanır.[28] Davranışçılık, bilinçdışı veya bilinçaltını araştırmak yerine yalnızca gerçek ve gözlemlenebilir olaylara odaklanmayı seçen terapötik bir düşünce ekolüdür. Psikanaliz ise erken çocukluk dönemi, irrasyonel dürtüler, bilinçdışı ve bilinç ile bilinçdışı akımlar arasındaki çatışma üzerine yoğunlaşır.[29]

Uygulayıcılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Psikiyatr

Tüm hekimler ruhsal bozuklukları teşhis edebilir ve psikiyatri ilkelerini kullanarak tedavi önerebilir. Psikiyatristler, psikiyatri alanında uzmanlaşmış ve ruhsal hastalıkları tedavi etmek üzere sertifikalandırılmış eğitimli hekimlerdir. Ayakta, yatarak ya da her ikisini birden kullanarak tedavi edebilirler; tek başlarına ya da grup üyesi olarak çalışabilirler; serbest meslek sahibi, ortaklık üyesi ya da hükûmet, akademik, kâr amacı gütmeyen ya da kâr amacı güden kuruluşların çalışanı olabilirler; hastane çalışanı olabilirler; askerî personeli sivil ya da ordu mensubu olarak tedavi edebilirler ve bu ortamların herhangi birinde klinisyen, araştırmacı, öğretmen ya da bunların bir kombinasyonu olarak işlev görebilirler. Psikiyatristler de psikoterapi, psikanaliz veya bilişsel davranışçı terapi uygulamak için önemli bir eğitimden geçebilseler de onları diğer ruh sağlığı uzmanlarından ayıran şey hekim olarak aldıkları eğitimdir.

Yan dallar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Psikiyatri alanında, Amerikan Psikiyatri ve Nöroloji Kurulu (ABPN) tarafından ek eğitim ve sertifika gerektiren birçok alt uzmanlık alanı vardır. Bu alt uzmanlıklar şunları içerir:[30]

ABPN'nin resmi sertifika vermediği ek psikiyatri alt uzmanlık alanları şunlardır:[35]

Bağımlılık psikiyatrisi, alkol, uyuşturucu veya diğer maddelerle ilişkili bozuklukları olan bireylerin ve madde ile ilişkili ve diğer psikiyatrik bozuklukların çift tanısı olan bireylerin değerlendirilmesi ve tedavisine odaklanır. Biyolojik psikiyatri, ruhsal bozuklukları sinir sisteminin biyolojik işlevi açısından anlamayı amaçlayan bir psikiyatri yaklaşımıdır. Çocuk ve ergen psikiyatrisi, psikiyatrinin çocuklar, gençler ve aileleriyle çalışma konusunda uzmanlaşmış dalıdır. Toplum psikiyatrisi, kapsayıcı bir halk sağlığı perspektifini yansıtan ve toplum ruh sağlığı hizmetlerinde uygulanan bir yaklaşımdır.[36] Kültürlerarası psikiyatri, ruhsal bozuklukların ve psikiyatrik hizmetlerin kültürel ve etnik bağlamıyla ilgilenen bir psikiyatri dalıdır. Acil psikiyatri, psikiyatrinin acil durum ortamlarındaki klinik uygulamasıdır. Adli psikiyatri, hukuki soruların yanıtlanmasına yardımcı olmak için genel olarak tıp biliminden, özel olarak da psikiyatrik bilgi ve değerlendirme yöntemlerinden yararlanır. Geriatrik psikiyatri, yaşlılarda ruhsal bozuklukların incelenmesi, önlenmesi ve tedavisi ile ilgilenen bir psikiyatri dalıdır. Küresel ruh sağlığı, bazı akademisyenler tarafından yeni sömürgeci, kültürel açıdan duyarsız bir proje olarak görülse de ruh sağlığının iyileştirilmesine ve dünya çapındaki tüm insanlar için ruh sağlığında eşitliğin sağlanmasına öncelik veren bir çalışma, araştırma ve uygulama alanıdır.[37][38][39][40][41] Liyezon psikiyatrisi, diğer tıp uzmanlıkları ile psikiyatri arasındaki arayüzde uzmanlaşmış psikiyatri dalıdır. Askerî psikiyatri, askeri bağlamda psikiyatri ve ruhsal bozuklukların özel yönlerini kapsar. Nöropsikiyatri, sinir sistemi hastalıklarına bağlı ruhsal bozukluklarla ilgilenen bir tıp dalıdır. Sosyal psikiyatri, ruhsal bozukluk ve ruhsal iyilik halinin kişiler arası ve kültürel bağlamına odaklanan bir psikiyatri dalıdır.

Daha büyük sağlık kuruluşlarında, psikiyatristler genellikle üst düzey yönetim rollerinde görev alırlar ve burada kuruluşun bileşenleri için ruh sağlığı hizmetlerinin verimli ve etkili bir şekilde sunulmasından sorumludurlar. Örneğin, çoğu VA tıp merkezindeki Ruh Sağlığı Hizmetleri Şefi genellikle bir psikiyatristtir, ancak zaman zaman psikologlar da bu pozisyon için seçilmektedir.[kaynak belirtilmeli]

Amerika Birleşik Devletleri'nde psikiyatri, ağrı tıbbı, palyatif tıp ve uyku tıbbı alanlarında ileri eğitim ve kurul sertifikası almaya hak kazanan birkaç uzmanlık alanından biridir.

Araştırma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Psikiyatrik araştırmalar doğası gereği disiplinler arasıdır; ruhsal bozuklukların doğasını ve tedavisini anlamaya çalışırken sosyal, biyolojik ve psikolojik perspektifleri birleştirir.[42] Klinik ve araştırma psikiyatristleri, araştırma kurumlarında temel ve klinik psikiyatrik konular üzerinde çalışır ve dergilerde makaleler yayınlar.[16][43][44][45] Kurumsal inceleme kurullarının gözetimi altında, psikiyatrik klinik araştırmacılar, tanı geçerliliğini ve güvenilirliğini artırmak, yeni tedavi yöntemleri keşfetmek ve yeni zihinsel bozuklukları sınıflandırmak için nörogörüntüleme, genetik ve psikofarmakoloji gibi konuları incelerler.[46][sayfa belirt]

Klinik uygulama

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tanı sistemleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Psikiyatrik tanılar çok çeşitli ortamlarda gerçekleşir ve birçok farklı sağlık çalışanı tarafından uygulanır. Bu nedenle, teşhis prosedürü bu faktörlere bağlı olarak büyük ölçüde değişebilir. Bununla birlikte, tipik olarak, psikiyatrik bir tanı, zihinsel durum muayenesi ve fiziksel muayenenin yapıldığı, patolojik, psikopatolojik veya psikososyal geçmişlerin elde edildiği ve bazen nörogörüntülerin veya diğer nörofizyolojik ölçümlerin alındığı veya kişilik testlerinin veya bilişsel testlerin uygulandığı bir ayırıcı tanı prosedürünü kullanır.[47][48][49][50][51] Bazı durumlarda, diğer tıbbi hastalıkları ekarte etmek için beyin taraması kullanılabilir, ancak günümüzde tek başına beyin taramalarına güvenmek bir akıl hastalığını doğru bir şekilde teşhis edemez veya gelecekte bir akıl hastalığına yakalanma riskini söyleyemez.[52] Bazı klinisyenler teşhis sürecinde genetiği[53][54][55] ve otomatik konuşma[56] değerlendirmesini kullanmaya başlamıştır, ancak genel olarak bunlar araştırma konuları olmaya devam etmektedir.

Tanıda MRG/fMRI'nin potansiyel kullanımı

[değiştir | kaynağı değiştir]

2018 yılında Amerikan Psikoloji Derneği, modern klinik MRI/fMRI'ın ruh sağlığı bozukluklarının teşhisinde kullanılıp kullanılamayacağı konusunda fikir birliğine varmak için bir inceleme başlattı. APA tarafından sunulan kriterler, tanıda kullanılan biyobelirteçlerin aşağıdaki özelliklere sahip olması gerektiğini belirtmiştir:

  1. "belirli bir psikiyatrik bozukluğu tespit etmek için en az %80 duyarlılığa sahip olmalıdır"
  2. "bu bozukluğu diğer psikiyatrik veya tıbbi bozukluklardan ayırt etmek için en az %80 özgüllüğe sahip olmalıdır"
  3. "güvenilir, tekrarlanabilir ve ideal olarak noninvaziv, uygulaması basit ve ucuz olmalıdır"
  4. "önerilen biyobelirteçler, her biri farklı bir araştırmacı ve farklı popülasyon örnekleri tarafından yapılan ve hakemli bir dergide yayınlanan 2 bağımsız çalışma ile doğrulanmalıdır"

İnceleme, nörogörüntüleme teşhisinin teknik olarak mümkün olmasına rağmen, mevcut olmayan spesifik biyobelirteçleri değerlendirmek için çok büyük çalışmalara ihtiyaç olduğu sonucuna varmıştır.[57]

Tanı kılavuzları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ruh sağlığı durumlarını sınıflandırmak için kullanılan üç ana tanı kılavuzu günümüzde kullanılmaktadır. ICD-10, Dünya Sağlık Örgütü tarafından üretilmiş ve yayınlanmıştır, psikiyatrik durumlarla ilgili bir bölüm içerir ve dünya çapında kullanılmaktadır.[58] Amerikan Psikiyatri Birliği (APA) tarafından hazırlanan ve yayınlanan Mental Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı (DSM), öncelikle ruh sağlığı koşullarına odaklanır ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki ana sınıflandırma aracıdır.[59] Şu anda gözden geçirilmiş beşinci baskısına sahiptir ve dünya çapında da kullanılmaktadır.[59] Çin Psikiyatri Derneği de Ruhsal Bozuklukların Çin Sınıflandırması adlı bir tanı kılavuzu hazırlamıştır.[60]

Tanı kılavuzlarının belirtilen amacı tipik olarak tekrarlanabilir ve klinik olarak kullanışlı kategoriler ve kriterler geliştirmek, etiyoloji konusunda teorik olmamakla birlikte fikir birliğini ve üzerinde anlaşılmış standartları kolaylaştırmaktır.[59][61] Bununla birlikte, kategoriler yine de belirli psikiyatrik teorilere ve verilere dayanmaktadır; geniş kapsamlıdır ve genellikle çok sayıda olası semptom kombinasyonu ile belirlenir ve kategorilerin çoğu semptomolojide örtüşür veya tipik olarak birlikte ortaya çıkar.[62] Başlangıçta yalnızca kullanımı konusunda eğitim almış deneyimli klinisyenler için bir rehber olarak tasarlanmış olsa da isimlendirme artık birçok ülkede klinisyenler, yöneticiler ve sigorta şirketleri tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır.[63]

DSM, psikiyatrik tanı kategorilerini ve kriterlerini standartlaştırdığı için övgü almıştır. Aynı zamanda tartışma ve eleştirileri de üzerine çekmiştir. Bazı eleştirmenler DSM'nin birkaç güçlü psikiyatristin görüşlerini yücelten bilimsel olmayan bir sistemi temsil ettiğini savunmaktadır. Tanı kategorilerinin geçerliliği ve güvenilirliği; yüzeysel semptomlara dayanması; kategoriler arasında ve 'normallik'ten yapay ayrım çizgilerinin kullanılması; olası kültürel önyargılar; insan sıkıntısının ilaca bağımlı kılınması ve psikiyatristlerin uygulamaları ve ilaç endüstrisi de dahil olmak üzere mali çıkar çatışmaları; genel olarak veya belirli konularla ilgili olarak tanıların kılavuza dahil edilmesi veya kılavuzdan çıkarılmasıyla ilgili siyasi tartışmalar ve tüketici/hayatta kalan hareketi de dahil olmak üzere tanı konarak kılavuzdan en doğrudan etkilenenlerin deneyimleri ile ilgili devam eden sorunlar vardır.[64][65][66][67] Telif hakları sıkı bir şekilde korunan DSM'nin yayınlanması APA'ya yılda 5 milyon dolardan fazla kazandırmaktadır ve bu rakam tarihsel olarak 100 milyon doların üzerindedir.[68]

Tedavi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Genel değerlendirmeler

[değiştir | kaynağı değiştir]
NIMH federal kurumunun psikiyatrik araştırmalar için hasta odası, Maryland, ABD

Psikiyatrik tedavi gören bireyler genellikle hasta olarak adlandırılır, ancak tüketici, müşteri veya hizmet alıcı olarak da adlandırılabilirler. Bir psikiyatri doktorunun veya diğer psikiyatri uygulayıcılarının bakımı altına çeşitli yollarla girebilirler, en yaygın iki yol kendi kendine sevk veya birincil basamak doktoru tarafından sevktir. Alternatif olarak, bir kişi hastane sağlık personeli tarafından, mahkeme kararıyla, istemsiz taahhütle veya Birleşik Krallık ve Avustralya gibi ülkelerde akıl sağlığı yasası kapsamında bölümlere ayrılarak sevk edilebilir.

Bir psikiyatrist veya tıbbi sağlayıcı, psikiyatrik bir değerlendirme yoluyla kişileri zihinsel ve fiziksel durumları açısından değerlendirir. Bu değerlendirme genellikle kişiyle görüşmeyi ve genellikle diğer sağlık ve sosyal bakım uzmanları, akrabalar, iş arkadaşları, kolluk kuvvetleri personeli, acil sağlık personeli ve psikiyatrik derecelendirme ölçekleri gibi diğer kaynaklardan bilgi almayı içerir. Ruhsal durum muayenesi yapılır ve genellikle iddia edilen psikiyatrik sorunlara katkıda bulunabilecek diğer hastalıkları belirlemek veya dışlamak için fiziksel bir muayene yapılır. Fizik muayene aynı zamanda kendine zarar verme belirtilerinin tespit edilmesine de hizmet edebilir; bu muayene, özellikle kan testleri ve tıbbi görüntüleme yapılıyorsa genellikle psikiyatrist dışında biri tarafından gerçekleştirilir.

Çoğu ilaç gibi, psikiyatrik ilaçlar da hastalarda yan etkilere neden olabilir ve bazıları, tam kan sayımı, serum ilaç seviyeleri, böbrek fonksiyonu, karaciğer fonksiyonu veya tiroid fonksiyonu gibi sürekli terapötik ilaç takibi gerektirir. Elektrokonvülsif tedavi (EKT) bazen ilaç tedavisine yanıt vermeyenler gibi ciddi durumlar için uygulanır. Psikiyatrik ilaçların etkinliği ve yan etkileri hastadan hastaya değişebilir.[69][70]

Yatarak tedavi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Psikiyatrik tedaviler son birkaç on yılda değişmiştir. Geçmişte, psikiyatri hastaları genellikle altı ay veya daha uzun süre hastanede kalmakta, bazı vakalarda ise yıllarca hastanede yatmaktaydı.

Ortalama yatarak psikiyatrik tedavi süresi 1960'lardan bu yana önemli ölçüde azalmıştır; bu eğilim kurumsuzlaştırma olarak bilinmektedir.[71][72][73][74] Bugün çoğu ülkede psikiyatrik tedavi gören kişilerin ayakta tedavi görme olasılığı daha yüksektir. Hastaneye yatış gerekiyorsa ortalama hastanede kalış süresi bir ile iki hafta civarındadır ve yalnızca küçük bir kısmı uzun süreli yatış almaktadır.[75] Ancak Japonya'da psikiyatri hastaneleri hastaları uzun süreler boyunca tutmaya devam etmekte, hatta bazen fiziksel kısıtlamalarla haftalarca veya aylarca yataklarına bağlı tutmaktadır.[76][77]

Psikiyatrik yatan hastalar, psikiyatrik bakım almak üzere bir hastaneye veya kliniğe kabul edilen kişilerdir. Bazıları istemsiz olarak kabul edilir, belki güvenli bir hastaneye veya bazı yargı bölgelerinde cezaevi sistemi içindeki bir tesise yatırılır. Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada da dahil olmak üzere birçok ülkede, istemsiz kabul kriterleri yerel yargı yetkisine göre değişmektedir. Bu kriterler bir akıl sağlığı sorununa sahip olmak kadar geniş ya da kendileri veya başkaları için acil bir tehlike arz etmek kadar dar olabilir. Yatak mevcudiyeti genellikle zor durumdaki kamu tesislerine kabul kararlarının gerçek belirleyicisidir.

Tedavi eden doktor, bu daha az kısıtlayıcı seçenekle güvenliğin tehlikeye atılmayacağını düşünürse kişiler gönüllü olarak kabul edilebilir. Uzun yıllar boyunca, istemsiz tedavinin kullanımı ve hastaları tanımlarken "içgörü eksikliği" teriminin kullanımı tartışmalara neden olmuştur. Uluslararası alanda ruh sağlığı yasaları önemli ölçüde farklılık göstermekle birlikte, birçok durumda, hastanın hastalığı nedeniyle hasta veya başkaları için önemli bir risk olduğu düşünüldüğünde, istemsiz psikiyatrik tedaviye izin verilmektedir. İstemsiz tedavi, hastanın rızası gerekmeksizin, tedavi eden doktorun tavsiyelerine dayalı olarak gerçekleştirilen tedaviyi ifade eder.[78]

Yatılı psikiyatri koğuşları güvenli (özellikle şiddet veya kendine zarar verme riski taşıdığı düşünülenler için) veya kilitli olmayan/açık olabilir. Bazı koğuşlar karma cinsiyete sahipken, yatan kadın hastaları korumak için aynı cinsiyetten koğuşlar giderek daha fazla tercih edilmektedir. Bir hastanenin bakımına girdikten sonra, insanlar değerlendirilir, izlenir ve genellikle doktorlar, eczacılar, psikiyatri hemşiresi uygulayıcıları, psikiyatri hemşireleri, klinik psikologlar, psikoterapistler, psikiyatrik sosyal hizmet uzmanları, mesleki terapistler ve sosyal hizmet uzmanlarından oluşan multidisipliner bir ekip tarafından ilaç ve bakım verilir. Psikiyatri hastanesinde tedavi gören bir kişinin kendisine veya başkalarına zarar verme riski taşıdığı değerlendirilirse sürekli veya aralıklı olarak bire bir gözetim altında tutulabilir ve fiziksel kısıtlamalara tabi tutulabilir veya ilaç verilebilir. Yatan hasta koğuşlarındaki kişilerin, refakatçi eşliğinde veya kendi başlarına belirli sürelerle izin almalarına izin verilebilir.[79]

Birçok gelişmiş ülkede, 20. yüzyılın ortalarından bu yana toplum bakımının büyümesiyle birlikte psikiyatri yataklarında büyük bir azalma olmuştur. Yatılı bakım standartları, finansman seviyeleri nedeniyle bazı kamu ve özel tesislerde bir sorun olmaya devam etmektedir ve gelişmekte olan ülkelerdeki tesisler de aynı nedenle tipik olarak büyük ölçüde yetersizdir. Gelişmiş ülkelerde bile kamu hastanelerindeki programlar büyük farklılıklar göstermektedir. Bazıları yapılandırılmış faaliyetler ve birçok perspektiften sunulan terapiler sunarken diğerleri sadece hastaları tedavi etmek ve izlemek için finansmana sahip olabilir. Bu durum, terapötik çalışmaların azami miktarının aslında hastane ortamında gerçekleşmemesi açısından sorunlu olabilir. Bu nedenle hastaneler, hastaların kendileri veya başkaları için doğrudan tehdit oluşturduğu sınırlı durumlarda ve kriz anlarında giderek daha fazla kullanılmaktadır. Aktif olarak daha terapötik yaklaşımlar sunabilen psikiyatri hastanelerine alternatifler arasında psikiyatrik rehabilitasyon merkezleri veya halk arasında kullanılan adıyla "rehab" bulunmaktadır.[kaynak belirtilmeli]

Ayakta tedavi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayakta tedavi, bir psikiyatristin muayenehanesinde veya toplum temelli bir poliklinikte konsültasyon için periyodik ziyaretleri içerir. İlk randevularda, bir psikiyatrist genellikle hastanın psikiyatrik değerlendirmesini yapar. Takip randevuları daha sonra ilaç ayarlamaları yapmaya, potansiyel ilaç etkileşimlerini gözden geçirmeye, diğer tıbbi bozuklukların hastanın zihinsel ve duygusal işleyişi üzerindeki etkisini değerlendirmeye ve semptomların iyileşmesini ve hafiflemesini kolaylaştırmak için yapabilecekleri değişiklikler konusunda hastalara danışmanlık yapmaya odaklanır. Bir psikiyatristin tedavi gören kişileri görme sıklığı, her bir kişinin durumunun türüne, ciddiyetine ve istikrarına bağlı olarak ve klinisyen ile hastanın en iyisinin ne olacağına karar vermesine bağlı olarak haftada bir ile yılda iki kez olmak üzere büyük ölçüde değişir.

Bir psikiyatristin, psikofarmakolojinin de bir parçası olduğu geleneksel 50 dakikalık psikoterapi seansları sunduğu, ancak konsültasyon seanslarının çoğunun "konuşma terapisi"nden oluştuğu önceki uygulamaların aksine, psikiyatristler giderek artan bir şekilde uygulamalarını psikofarmakoloji (ilaç reçeteleme) ile sınırlandırmaktadır. Bu değişim 1980'lerin başında başlamış ve 1990'lar ile 2000'lerde hız kazanmıştır.[80] Bu değişimin önemli bir nedeni, psikiyatristler tarafından sağlanan psikoterapi seansları için geri ödemeyi sınırlamaya başlayan yönetilen bakım sigorta planlarının ortaya çıkmasıydı.[netleştirme gerekli] Bunun altında yatan varsayım, psikofarmakolojinin en az psikoterapi kadar etkili olduğu ve randevu için daha az zaman gerektiğinden daha verimli bir şekilde verilebileceğiydi.[81][82][83][83][84][85][a] Uygulama kalıplarındaki bu değişim nedeniyle, psikiyatristler psikoterapiden fayda göreceğini düşündükleri hastaları sıklıkla klinik sosyal hizmet uzmanları ve psikologlar gibi diğer ruh sağlığı uzmanlarına yönlendirmektedirler.[86]

Telepsikiyatri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Telepsikiyatri
Telemental sağlık seansı

Telepsikiyatri veya telemental sağlık, ruh sağlığı sorunları olan kişilere uzaktan psikiyatrik bakım sağlamak için telekomünikasyon teknolojisinin (çoğunlukla videokonferans ve telefon görüşmeleri) kullanılması anlamına gelir. Teletıbbın bir dalıdır.[87][88]

Telepsikiyatri, ruh sağlığı sorunları olan kişilerin tedavisinde etkili olabilir. Kısa vadede yüz yüze bakım kadar kabul edilebilir ve etkili olabilir.[89]

Bazıları için ruh sağlığı hizmetlerine erişimi iyileştirebilir, ancak uygun bir cihaza, internete veya gerekli dijital becerilere erişimi olmayanlar için de bir engel teşkil edebilir. Yoksulluk gibi internet erişiminin olmamasıyla ilişkili faktörler aynı zamanda daha yüksek ruh sağlığı sorunları riskiyle de ilişkilidir ve dijital dışlanmayı telemental sağlık hizmetlerinin önemli bir sorunu haline getirmektedir.[89]

COVID-19 pandemisi sırasında ruh sağlığı hizmetleri yüksek gelirli ülkelerde telemental sağlığa uyarlanmıştır. Acil bir durumda kullanım için etkili ve kabul edilebilir olduğu kanıtlandı, ancak uzun vadeli uygulamasına ilişkin endişeler vardı.[90]

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Psikiyatri tarihi

En eski bilgiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ruhsal bozukluklarla ilgili bilinen en eski metinler antik Hindistan'a aittir ve Ayurveda metni Charaka Samhita'yı içerir.[91][92] Akıl hastalıklarını tedavi etmek için ilk hastaneler MÖ 3. yüzyılda Hindistan'da kurulmuştur.[93]

Yunanlar da ruhsal bozukluklar hakkında ilk kitapları yazdılar.[94] Hipokrat fizyolojik anormalliklerin ruhsal bozuklukların kaynağı olabileceği teorisini ortaya atmıştır.[95] Tarihçiler, Thales, Platon ve Aristoteles (özellikle De Anima adlı eserinde) dahil olmak üzere Yunan filozofların zihnin işleyişini ele aldıklarını belirtmektedir. M. 4. yüzyılın başlarında Yunan hekim Hipokrat, zihinsel bozuklukların doğaüstü nedenlerden ziyade fiziksel nedenleri olduğunu teorize etmiştir. MÖ 387'de Platon, zihinsel süreçlerin gerçekleştiği yerin beyin olduğunu öne sürmüştür. MÖ 4. ile 5. yüzyıl Yunanistan'ında Hipokrat, Demokritos'u ziyaret ettiğini ve onu bahçesinde hayvanları keserken bulduğunu yazmıştır. Demokritos, deliliğin ve melankolinin nedenini keşfetmeye çalıştığını açıklamıştır.[96] Hipokrat onun çalışmalarını övdü. Demokritos'un yanında delilik ve melankoli üzerine bir kitap vardı. MÖ 5. yüzyılda, özellikle psikotik özellikler taşıyan ruhsal bozuklukların doğaüstü kaynaklı olduğu düşünülüyordu[95] ve bu görüş Antik Yunan ve Roma'nın[95] yanı sıra Mısır'da da mevcuttu.[97][sayfa belirt] Alkmaiōn, "düşünce organının" kalp değil beyin olduğuna inanıyordu. Vücuttan beyne giden duyu sinirlerini takip ederek zihinsel faaliyetin MSS'den kaynaklandığını ve akıl hastalığının nedeninin beyinde bulunduğunu teorileştirdi. Bu anlayışı akıl hastalıklarını ve tedavilerini sınıflandırmak için uyguladı.[16][98] Dini liderler ruhsal bozuklukları tedavi etmek için sıklıkla egzorsizm yöntemlerine başvurmuş, çoğu zaman da birçok kişinin zalimce ya da barbarca bulduğu yöntemleri kullanmışlardır. Trepanasyon, tarih boyunca kullanılan bu yöntemlerden biriydi.[95]

MS 6. yüzyılda Lin Xie, insanlardan bir elleriyle kare çizerken aynı anda diğer elleriyle daire çizmelerini istediği (görünüşte insanların dikkat dağınıklığına karşı hassasiyetini test etmek için) erken bir psikolojik deney gerçekleştirmiştir. Bunun erken dönem bir psikiyatrik deney olduğu belirtilmiştir.[98]

İslami Altın Çağ, İslami psikoloji ve psikiyatri alanındaki ilk çalışmaları teşvik etmiş ve birçok alim ruhsal bozukluklar hakkında yazmıştır. "Razi" olarak da bilinen İranlı hekim Ebû Bekr Muhammed bin Zekeriyyâ er-Râzî, 9. yüzyılda psikiyatrik durumlar hakkında metinler yazmıştır.[99] Bağdat'taki bir hastanenin başhekimi olarak, aynı zamanda dünyadaki ilk bimaristanlardan birinin yöneticisiydi.[99]

İlk bimaristan 9. yüzyılda Bağdat'ta kuruldu ve sonraki yüzyıllarda Arap dünyasında giderek karmaşıklaşan birkaç tane daha kuruldu. Bazı bimaristanlar akıl hastalarının bakımına adanmış koğuşlar içeriyordu.[100] Orta Çağ boyunca Avrupa genelinde psikiyatri hastaneleri ve akıl hastaneleri inşa edilmiş ve genişletilmiştir. Londra'daki Bethlem Kraliyet Hastanesi gibi uzman hastaneler, 13. yüzyıldan itibaren Orta Çağ Avrupa'sında akıl hastalıklarını tedavi etmek için inşa edilmiş, ancak yalnızca gözaltı kurumları olarak kullanılmış ve herhangi bir tedavi sağlamamıştır. Bu hastane dünyanın ayakta kalan en eski psikiyatri hastanesidir.[101]

Sarı Han'ın Dahiliye Kitabı olarak bilinen eski bir metin, beyni bilgelik ve duyuların bağlantı noktası olarak tanımlar, yin-yang dengesine dayalı kişilik teorilerini içerir ve ruhsal bozukluğu fizyolojik ve sosyal dengesizlikler açısından analiz eder. Beyne odaklanan Çin bilimi Çing Hanedanı döneminde Batı eğitimli Fang Yizhi (1611-1671), Liu Zhi (1660-1730) ve Wang Qingren'in (1768-1831) çalışmalarıyla ilerlemiştir. Wang Qingren sinir sisteminin merkezi olarak beynin önemini vurgulamış, ruhsal bozuklukları beyin hastalıklarıyla ilişkilendirmiş, rüyaların, uykusuzluğun, psikozun, depresyonun ve epilepsinin nedenlerini araştırmıştır.[98]

Tıbbi uzmanlık

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir tıp uzmanlığı olarak psikiyatrinin başlangıcı on dokuzuncu yüzyılın ortalarına tarihlense de filizlenmesi on sekizinci yüzyılın sonlarına kadar izlenebilir.[94] 17. yüzyılın sonlarında, deliler için özel olarak işletilen akıl hastaneleri çoğalmaya ve boyut olarak genişlemeye başladı. 1713 yılında İngiltere'de bu amaca yönelik olarak inşa edilen ilk akıl hastanesi olan Norwich Bethel Hastanesi açılmıştır.[102] 1656'da Fransa Kralı XIV. Louis, akıl hastalığı olanlar için bir kamu hastaneleri sistemi oluşturdu, ancak İngiltere'de olduğu gibi gerçek bir tedavi uygulanmadı.[103]

Aydınlanma Çağı'nda akıl hastalarına yönelik tutumlar değişmeye başlamıştır. Akıl hastalığı, şefkatli bir tedavi gerektiren bir hastalık olarak görülmeye başlandı. 1758 yılında İngiliz doktor William Battie, akıl hastalıklarının tedavisi üzerine Delilik Üzerine İnceleme adlı eserini yazdı. Bu eser, özellikle muhafazakar bir rejimin barbarca gözetim altında tedavi uygulamaya devam ettiği Bethlem Kraliyet Hastanesi'ni hedef alan bir eleştiriydi. Battie, hastaların temizlik, iyi yemek, temiz hava, arkadaşlarından ve ailesinden uzak tutulmasını içeren özel bir tedavi yöntemini savunuyordu. Akıl hastalığının zihnin iç işleyişinden ziyade maddi beyin ve bedenin işlev bozukluğundan kaynaklandığını savundu.[104][105]

Dr. Philippe Pinel Salpêtrière'de, 1795, Tony Robert-Fleury. Pinel, Paris Akıl Hastanesi'ndeki deli kadınların zincirlerinin çıkarılmasını emrediyor.

Ahlaki tedavi uygulaması Fransız doktor Philippe Pinel ve İngiliz Kuveykır William Tuke tarafından bağımsız olarak başlatılmıştır.[95] Pinel, 1792 yılında Bicêtre Hastanesi'nin başhekimi oldu. Hastaların hastane arazisinde serbestçe dolaşmalarına izin verildi ve sonunda karanlık zindanların yerini güneşli, iyi havalandırılan odalar aldı. Pinel'in öğrencisi ve halefi Jean Esquirol (1772-1840), aynı prensiplerle çalışan 10 yeni akıl hastanesinin kurulmasına yardımcı olmaya devam etti.[106]

Tuke, Pinel ve diğerleri fiziksel kısıtlamayı ortadan kaldırmaya çalışmış olsalar da bu yöntem 19. yüzyılda da yaygın olarak kullanılmaya devam etmiştir. İngiltere'deki Lincoln Akıl Hastanesi'nde Robert Gardiner Hill, Edward Parker Charlesworth'un desteğiyle "her türden" hastaya uygun bir tedavi yönteminin öncülüğünü yapmış, böylece mekanik kısıtlama ve zorlamadan vazgeçilebilmiştir. 1838'de bunu başarmıştır. 1839'da Çavuş John Adams ve Dr. John Conolly, Hill'in çalışmalarından etkilendiler ve bu yöntemi o zamanlar ülkenin en büyüğü olan Hanwell Akıl Hastanesi'nde uygulamaya başladılar.[107][108][sayfa belirt]

Akıl hastalarının bakımı için kurumsallaşmanın modern dönemi, 19. yüzyılın başlarında devlet öncülüğünde büyük bir çabayla başlamıştır. İngiltere'de 1845 Akıl Hastalığı Yasası, akıl hastalarının statüsünü açıkça tedavi gerektiren hastalar olarak değiştirdiği için akıl hastalarının tedavisinde önemli bir dönüm noktası olmuştur. Tüm akıl hastanelerinin yazılı yönetmeliklere sahip olması ve yerleşik uzman bir hekime sahip olması gerekiyordu.[109][tam kaynak belirtilmeli] 1838 yılında Fransa, hem akıl hastanelerine kabulleri hem de ülke genelindeki akıl hastanesi hizmetlerini düzenlemek için bir yasa çıkardı. Amerika Birleşik Devletleri'nde, eyalet akıl hastanelerinin kurulması, 1842'de New York'ta bir tane kurulması için çıkarılan ilk yasa ile başladı. Utica Devlet Hastanesi 1850 civarında açılmıştır. Amerika Birleşik Devletleri'ndeki pek çok devlet hastanesi 1850'lerde ve 1860'larda, iyileştirici etkisi olması amaçlanan bir mimari tarz olan Kirkbride Planı üzerine inşa edilmiştir.[110][sayfa belirt]

Yüzyılın başında, İngiltere ve Fransa'nın toplamında akıl hastanelerinde sadece birkaç yüz kişi bulunuyordu.[111] Bu sayı 1890'ların sonu ve 1900'lerin başında yüz binlere ulaşmıştı. Ancak akıl hastalığının kurumsallaşma yoluyla iyileştirilebileceği fikri zorluklarla karşılaştı.[112] Psikiyatristler sürekli artan hasta nüfusunun baskısı altındaydı[112] ve akıl hastaneleri yeniden gözaltı kurumlarından neredeyse ayırt edilemez hale geldi.[113]

1800'lerin başında psikiyatri, akıl hastalığı kategorisini hastalık düzeyinde delüzyon veya mantıksızlığa ek olarak duygudurum bozukluklarını da içerecek şekilde genişleterek akıl hastalığı teşhisinde ilerlemeler kaydetmiştir.[114] 20. yüzyıl, ruhsal bozukluklara farklı bakış açılarıyla bakan yeni bir psikiyatriyi dünyaya tanıttı. Emil Kraepelin'e göre, biyolojik psikiyatrinin ardındaki ilk fikirler, farklı ruhsal bozuklukların hepsinin doğada biyolojik olduğunu belirterek, yeni bir "sinir" kavramına dönüştü ve psikiyatri, nöroloji ve nöropsikiyatrinin kaba bir yaklaşımı haline geldi.[115] Sigmund Freud'un öncü çalışmalarının ardından psikanalitik kuramdan kaynaklanan fikirler de psikiyatride kök salmaya başladı.[116] Psikanalitik teori psikiyatristler arasında popüler hale geldi çünkü hastaların akıl hastanelerine kapatılmak yerine özel muayenehanelerde tedavi edilmesine olanak sağlıyordu.[116]

Otto Loewi'nin çalışmaları ilk nörotransmitter olan asetilkolinin tanımlanmasını sağladı.

Ancak 1970'lere gelindiğinde psikanalitik düşünce ekolü alan içinde marjinalleşmiştir.[116] Biyolojik psikiyatri bu dönemde yeniden ortaya çıkmıştır. Psikofarmakoloji ve nörokimya, Otto Loewi'nin asetilkolinin nöromodülatör özelliklerini keşfetmesi ve böylece onu bilinen ilk nörotransmitter olarak tanımlamasıyla başlayarak psikiyatrinin ayrılmaz parçaları haline geldi. Daha sonra, farklı nörotransmitterlerin davranışın düzenlenmesinde farklı ve çoklu işlevlere sahip olduğu gösterilmiştir. İnsan ve hayvan örneklerinin kullanıldığı nörokimya alanındaki çok çeşitli çalışmalarda, nörotransmitterlerin üretimi, geri alımı, reseptörlerin yoğunluğu ve konumlarındaki bireysel farklılıklar, belirli psikiyatrik bozukluklara yatkınlıktaki farklılıklarla ilişkilendirilmiştir. Örneğin, 1952'de klorpromazinin şizofreni tedavisindeki etkinliğinin keşfi,[117] 1948'de lityum karbonatın bipolar bozuklukta duygudurum iniş çıkışlarını dengeleme yeteneği gibi,[118] tedavide devrim yarattı. Psikoterapi hâlâ kullanılıyordu, ancak psikososyal sorunların tedavisi olarak.[119] Bu, birçok psikiyatrik bozukluğun nörokimyasal doğası fikrini kanıtladı.

Psikiyatrik bozuklukların biyobelirteçlerini aramak için bir başka yaklaşım da ilk kez 1980'lerde psikiyatri için bir araç olarak kullanılan nörogörüntülemedir.[120][121]

1963 yılında ABD Başkanı John F. Kennedy, Ulusal Ruh Sağlığı Enstitüsünü devlet psikiyatri hastanelerinden taburcu edilenler için Toplum Ruh Sağlığı Merkezlerini yönetmekle görevlendiren bir yasa çıkardı.[122] Ancak daha sonra Toplum Ruh Sağlığı Merkezlerinin odak noktası, akut ancak daha az ciddi ruhsal bozukluğu olanlara psikoterapi sağlamaya kaydı.[122] Nihayetinde, hastanelerden taburcu edilen ağır akıl hastalarını aktif olarak takip ve tedavi etmek için herhangi bir düzenleme yapılmadı ve bu da akıl hastalığı olan kronik evsizlerden oluşan büyük bir nüfusun ortaya çıkmasına neden oldu.[122]

Tartışmalar ve eleştiriler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana maddeler: Psikiyatri hakkında tartışmalar ve Antipsikiyatri

Psikiyatri kurumu, başlangıcından bu yana tartışmalara konu olmuştur.[123]  Aralarında sosyal psikiyatri, psikanaliz, psikoterapi ve eleştirel psikiyatrinin de bulunduğu akademisyenler psikiyatriye eleştiriler getirmiştir.[123] Psikiyatrinin zihin bozukluklarını ilaçlarla tedavi edilebilen beyin bozukluklarıyla karıştırdığı;[123] ilaç kullanımının kısmen ilaç şirketlerinin lobi faaliyetlerinden kaynaklandığı ve bunun da araştırmaların çarpıtılmasına yol açtığı;[123] "akıl hastalığı" kavramının genellikle insanların çoğunluğunun kabul etmediği inanç ve davranışlara sahip olanları etiketlemek ve kontrol etmek için kullanıldığı;[123] ve tıbbın fikirlerinden fazlasıyla etkilenerek ruhsal sıkıntıların doğasını yanlış anlamasına neden olduğu ileri sürülmüştür.[123] Psikiyatriye alan içinden eleştiriler İngiltere'deki eleştirel psikiyatri grubundan gelmektedir.

Double, eleştirel psikiyatrinin çoğunun indirgemecilik karşıtı olduğunu savunmaktadır. Rashed, yeni ruh sağlığı biliminin, hastalıklar için bütünleştirici ve biyopsikososyal modeller arayarak bu indirgemeci eleştirinin ötesine geçtiğini ve eleştirel psikiyatrinin çoğunun artık ortodoks psikiyatriyle birlikte var olduğunu savunuyor, ancak birçok eleştirinin ele alınmadığını belirtiyor.[124]

Anti-psikiyatri terimi 1967 yılında psikiyatrist David Cooper tarafından ortaya atılmış ve daha sonra Thomas Szasz tarafından popüler hale getirilmiştir. Antipsychiatrie kelimesi 1904 yılında Almanya'da kullanılmaya başlanmıştır.[125] Anti-psikiyatri hareketinin temel önermesi, psikiyatristlerin "normal" insanları "sapkın" olarak sınıflandırmaya çalıştıkları; psikiyatrik tedavilerin sonuçta hastalara yardımcı olmaktan çok zarar verdiği; ve psikiyatrinin geçmişinde psikocerrahi gibi (şimdi tehlikeli olarak görülebilecek) tedavilerin yer aldığıdır ki bunun bir örneği de frontal lobektomidir (yaygın olarak lobotomi olarak adlandırılır).[126] Lobotomilerin kullanımı 1970'lerin sonunda büyük ölçüde ortadan kalkmıştır.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Bu makale bu tartışmaya girmemekte ya da karşılaştırmalı etkinlik literatürünü özetlemeye çalışmamaktadır. Sadece, yönetilen bakım sigortası şirketlerinin neden geleneksel psikoterapi için psikiyatristlere rutin olarak geri ödeme yapmayı bıraktığını açıklamakta ve bu gerekçenin geçerliliği hakkında yorum yapmamaktadır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Backes KA, Borges NJ, Binder SB, Roman BJ (2013). "First-year medical student objective structured clinical exam performance and specialty choice". International Journal of Medical Education. 4: 38-40. doi:10.5116/ijme.5103.b037. 
  2. ^ Alarcón RD (2016). "Psychiatry and Its Dichotomies". Psychiatric Times. 33 (5): 1. 30 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2023. 
  3. ^ a b "Information about Mental Illness and the Brain (Page 3 of 3)". The Science of Mental Illness. National Institute of Mental Health. 31 Ocak 2006. 12 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2007. 
  4. ^ Kupfer DJ, Regier DA (May 2010). "Why all of medicine should care about DSM-5". JAMA. 303 (19): 1974-5. doi:10.1001/jama.2010.646. PMID 20483976. 
  5. ^ Gabbard GO (February 2007). "Psychotherapy in psychiatry". International Review of Psychiatry. 19 (1): 5-12. doi:10.1080/09540260601080813. PMID 17365154. 
  6. ^ "Psychiatry Specialty Description". American Medical Association. 12 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2020. 
  7. ^ Rabuzzi M (November 1997). "Butterfly Etymology". Cultural Entomology Digest, 4. 3 Aralık 1998 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ James FE (July 1991). "Psyche". Psychiatric Bulletin. 15 (7): 429-31. doi:10.1192/pb.15.7.429. 
  9. ^ Guze 1992, s. 4.
  10. ^ a b Storrow HA (1969). Outline of Clinical Psychiatry. New York: Appleton-Century-Crofts. s. 1. ISBN 978-0-390-85075-1. OCLC 599349242. 
  11. ^ Lyness 1997, s. 3.
  12. ^ Gask 2004, s. 7.
  13. ^ Guze 1992, s. 131.
  14. ^ Gask 2004, s. 113.
  15. ^ Gask 2004, s. 128.
  16. ^ a b c Pietrini P (November 2003). "Toward a biochemistry of mind?". The American Journal of Psychiatry. 160 (11): 1907-8. doi:10.1176/appi.ajp.160.11.1907. PMID 14594732. 
  17. ^ a b Shorter 1997, s. 326.
  18. ^ Hauser MJ. "Student Information". Psychiatry.com. 23 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2007. 
  19. ^ a b "Madrid Declaration on Ethical Standards for Psychiatric Practice". World Psychiatric Association. 21 Eylül 2011. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2014. 
  20. ^ López-Muñoz F, Alamo C, Dudley M, Rubio G, García-García P, Molina JD, Okasha A (May 2007). Cecilio Alamoa, Michael Dudleyb, Gabriel Rubioc, Pilar García-Garcíaa, Juan D. Molinad and Ahmed Okasha. "Psychiatry and political-institutional abuse from the historical perspective: the ethical lessons of the Nuremberg Trial on their 60th anniversary". Progress in Neuro-Psychopharmacology & Biological Psychiatry. 31 (4): 791-806. doi:10.1016/j.pnpbp.2006.12.007. PMID 17223241. These practices, in which racial hygiene constituted one of the fundamental principles and euthanasia programmes were the most obvious consequence, violated the majority of known bioethical principles. Psychiatry played a central role in these programmes, and the mentally ill were the principal victims. 
  21. ^ Gluzman SF (December 1991). "Abuse of psychiatry: analysis of the guilt of medical personnel". Journal of Medical Ethics. 17 Suppl (Suppl): 19-20. doi:10.1136/jme.17.Suppl.19. PMC 1378165 $2. PMID 1795363. Based on the generally accepted definition, we correctly term the utilisation of psychiatry for the punishment of political dissidents as torture. 
  22. ^ Debreu G (1988). "Introduction". Corillon C (Ed.). Science and Human Rights. The National Academies Press. s. 21. doi:10.17226/9733. ISBN 978-0-309-57510-2. PMID 25077249. 10 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2007. Over the past two decades the systematic use of torture and psychiatric abuse have been sanctioned or condoned by more than one-third of the nations in the United Nations, about half of mankind. 
  23. ^ Kirk S, Gomory T, Cohen D (2013). Mad Science: Psychiatric Coercion, Diagnosis, and Drugs. New Brunswick, NJ: Transaction Publishers. ISBN 978-1-4128-4976-0. OCLC 935892629. 
  24. ^ Verhulst J, Tucker G (May 1995). "Medical and narrative approaches in psychiatry". Psychiatric Services. 46 (5): 513-4. doi:10.1176/ps.46.5.513. PMID 7627683. 
  25. ^ a b c d McLaren N (February 1998). "A critical review of the biopsychosocial model". The Australian and New Zealand Journal of Psychiatry. 32 (1): 86-92; discussion 93-6. doi:10.3109/00048679809062712. PMID 9565189. 
  26. ^ a b c McLaren M (2007). Humanizing Madness. Ann Arbor, MI: Loving Healing Press. ISBN 978-1-932690-39-2. [sayfa belirt]
  27. ^ a b c McLaren N (2009). Humanizing Psychiatry. Ann Arbor, MI: Loving Healing Press. ISBN 978-1-61599-011-5. [sayfa belirt]
  28. ^ Michael H. "Humanistic Therapy". CRC Health Group. 2 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2015. 
  29. ^ McLeod S (2014). "Psychoanalysis". Simply Psychology. 19 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2015. 
  30. ^ "Taking a Subspecialty Exam". American Board of Psychiatry and Neurology. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2023. 
  31. ^ "Brain Injury Medicine". American Board of Psychiatry and Neurology. 20 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2017. 
  32. ^ Hausman K (6 Aralık 2013). "Brain Injury Medicine Gains Subspecialty Status". Psychiatric News. 48 (23): 10. doi:10.1176/appi.pn.2013.11b29. 
  33. ^ "Psychosomatic Medicine". American Board of Psychiatry and Neurology. 20 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2017. 
  34. ^ "Sleep Medicine". American Board of Psychiatry and Neurology. 20 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2017. 
  35. ^ "Careers info for School leavers". The Royal College of Psychiatrists. 2005. 9 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2007. 
  36. ^ "About AACP". American Association of Community Psychiatrists. University of Pittsburgh School of Medicine, Department of Psychiatry. 6 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2008. 
  37. ^ Patel V, Prince M (May 2010). "Global mental health: a new global health field comes of age". JAMA. 303 (19): 1976-7. doi:10.1001/jama.2010.616. PMC 3432444 $2. PMID 20483977. 
  38. ^ Mills C (11 Kasım 2013). Decolonizing global mental health: the psychiatrization of the majority world. Londra. ISBN 978-1-84872-160-9. OCLC 837146781. 
  39. ^ Watters E (2011). Crazy like us. Londra. ISBN 978-1-84901-577-6. OCLC 751584971. 
  40. ^ Suman F (2010). Mental health, race and culture (3. bas.). Basingstoke, Hampshire: Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-21271-8. OCLC 455800587. 
  41. ^ Suman F (11 Nisan 2014). Mental health worldwide: culture, globalization and development. Houndmills, Basingstoke, Hampshire. ISBN 978-1-137-32958-5. OCLC 869802072. 
  42. ^ "Research in Psychiatry". University of Manchester. 23 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2007. 
  43. ^ "New York State Psychiatric Institute". 15 Mart 2007. 5 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2007. 
  44. ^ "Canadian Psychiatric Research Foundation". 27 Temmuz 2007. 10 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2007. 
  45. ^ "Journal of Psychiatric Research". Elsevier. 8 Ekim 2007. 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2007. 
  46. ^ Mitchell JE, Crosby RD, Wonderlich SA, Adson DE (2000). Elements of Clinical Research in Psychiatry. Washington, DC: American Psychiatric Press. ISBN 978-0-88048-802-0. OCLC 632834662. 
  47. ^ Meyendorf R (1980). "[Diagnosis and differential diagnosis in psychiatry and the question of situation referred prognostic diagnosis]" [Diagnosis and differential diagnosis in psychiatry and the question of situation referred prognostic diagnosis]. Schweizer Archiv für Neurologie, Neurochirurgie und Psychiatrie=Archives Suisses de Neurologie, Neurochirurgie et de Psychiatrie (Almanca). 126 (1): 121-34. PMID 7414302. 
  48. ^ Leigh H (1983). Psychiatry in the practice of medicine. Menlo Park, CA: Addison-Wesley. ss. 15, 17, 67. ISBN 978-0-201-05456-9. OCLC 869194520. 
  49. ^ Lyness 1997, s. 10.
  50. ^ Hampel H, Teipel SJ, Kötter HU, Horwitz B, Pfluger T, Mager T, Möller HJ, Müller-Spahn F (May 1997). "[Structural magnetic resonance tomography in diagnosis and research of Alzheimer type dementia]" [Structural magnetic resonance imaging in diagnosis and research of Alzheimer's disease]. Der Nervenarzt (Almanca). 68 (5): 365-78. doi:10.1007/s001150050138. PMID 9280846. 
  51. ^ Townsend BA, Petrella JR, Doraiswamy PM (July 2002). "The role of neuroimaging in geriatric psychiatry". Current Opinion in Psychiatry. 15 (4): 427-32. doi:10.1097/00001504-200207000-00014. 
  52. ^ "Neuroimaging and Mental Illness: A Window Into the Brain". National Institute of Mental Health. U.S. Department of Health and Human Services. 2009. 1 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  53. ^ Krebs MO (2005). "Future contributions on genetics". The World Journal of Biological Psychiatry. 6 (Sup 2): 49-55. doi:10.1080/15622970510030072. PMID 16166024. 
  54. ^ Hensch T, Herold U, Brocke B (August 2007). "An electrophysiological endophenotype of hypomanic and hyperthymic personality". Journal of Affective Disorders. 101 (1–3): 13-26. doi:10.1016/j.jad.2006.11.018. PMID 17207536. 
  55. ^ Vonk R, van der Schot AC, Kahn RS, Nolen WA, Drexhage HA (July 2007). "Is autoimmune thyroiditis part of the genetic vulnerability (or an endophenotype) for bipolar disorder?". Biological Psychiatry. 62 (2): 135-40. doi:10.1016/j.biopsych.2006.08.041. PMID 17141745. 
  56. ^ Low DM, Bentley KH, Ghosh, SS (2020). "Automated assessment of psychiatric disorders using speech: A systematic review". Laryngoscope Investigative Otolaryngology. 5 (1): 96-116. doi:10.1002/lio2.354. PMC 7042657 $2. PMID 32128436. 
  57. ^ First MB, Drevets WC, Carter C, Dickstein DP, Kasoff L, Kim KL, McConathy J, Rauch S, Saad ZS, Savitz J, Seymour KE, Sheline YI, Zubieta JK (September 2018). "Clinical Applications of Neuroimaging in Psychiatric Disorders". The American Journal of Psychiatry. 175 (9): 915-916. doi:10.1176/appi.ajp.2018.1750701. PMC 6583905 $2. PMID 30173550. 
  58. ^ World Health Organisztion (1992). The ICD-10 Classification of Mental and Behavioural Disorders: Clinical Descriptions and Diagnostic Guidelines. Cenevre: World Health Organization. ISBN 978-92-4-154422-1. 
  59. ^ a b c American Psychiatric Association (2000). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (4., text revision bas.). Washington, DC: American Psychiatric Publishing, Inc. ISBN 978-0-89042-025-6. 
  60. ^ Chen YF (March–June 2002). "Chinese classification of mental disorders (CCMD-3): towards integration in international classification". Psychopathology. 35 (2–3): 171-5. doi:10.1159/000065140. PMID 12145505. 
  61. ^ Essen-Möller E (September 1961). "On classification of mental disorders". Acta Psychiatrica Scandinavica. 37 (2): 119-26. doi:10.1111/j.1600-0447.1961.tb06163.x. 
  62. ^ Mezzich JE (February 1979). "Patterns and issues in multiaxial psychiatric diagnosis". Psychological Medicine. 9 (1): 125-137. doi:10.1017/S0033291700021632. PMID 370861. 
  63. ^ Guze SB (June 1970). "The need for toughmindedness in psychiatric thinking". Southern Medical Journal. 63 (6): 662-671. doi:10.1097/00007611-197006000-00012. PMID 5446229. 
  64. ^ Dalal PK, Sivakumar T (October–December 2009). "Moving towards ICD-11 and DSM-V: Concept and evolution of psychiatric classification". Indian Journal of Psychiatry. 51 (4): 310-9. doi:10.4103/0019-5545.58302. PMC 2802383 $2. PMID 20048461. 
  65. ^ Kendell R, Jablensky A (January 2003). "Distinguishing between the validity and utility of psychiatric diagnoses". The American Journal of Psychiatry. 160 (1): 4-12. doi:10.1176/appi.ajp.160.1.4. PMID 12505793. 
  66. ^ Baca-Garcia E, Perez-Rodriguez MM, Basurte-Villamor I, Fernandez del Moral AL, Jimenez-Arriero MA, Gonzalez de Rivera JL, Saiz-Ruiz J, Oquendo MA (March 2007). "Diagnostic stability of psychiatric disorders in clinical practice". The British Journal of Psychiatry. 190 (3): 210-6. doi:10.1192/bjp.bp.106.024026. PMID 17329740. 
  67. ^ Pincus HA, Zarin DA, First M (December 1998). ""Clinical significance" and DSM-IV". Archives of General Psychiatry. 55 (12): 1145; author reply 1147-8. doi:10.1001/archpsyc.55.12.1145. PMID 9862559. 
  68. ^ Greenberg G (29 Ocak 2012). "The D.S.M.'s Troubled Revision". The New York Times. 11 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2023. 
  69. ^ Moncrieff J, Wessely S, Hardy R (26 Ocak 2004). "Active placebos versus antidepressants for depression". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2012 (1): CD003012. doi:10.1002/14651858.CD003012.pub2. PMC 8407353 $2. PMID 14974002. 
  70. ^ Hopper K, Wanderling J (January 2000). "Revisiting the developed versus developing country distinction in course and outcome in schizophrenia: results from ISoS, the WHO collaborative followup project. International Study of Schizophrenia" (PDF). Schizophrenia Bulletin. 26 (4): 835-46. doi:10.1093/oxfordjournals.schbul.a033498. PMID 11087016. 
  71. ^ Fisher, William H., Jeffrey L. Geller, and Dana L. McMannus. "Same Problem, Different Century: Issues in Recreating the Functions of State Psychiatric Hospitals in Community-Based Settings". In 50 Years after Deinstitutionalization: Mental Illness in Contemporary Communities, edited by Brea L. Perry, 3–25. Vol. 17 of Advances in Medical Sociology. Bingley, UK: Emerald Group Publishing, 2016. DOI:ISSN:1057-6290 10.1108/amso ISSN:1057-6290
  72. ^ Lutterman, Ted, Robert Shaw, William Fisher, and Ronald Manderscheid. Trend in Psychiatric Inpatient Capacity, United States and Each State, 1970 to 2014. Alexandria, VA: National Association of State Mental Health Program Directors, 2017. https://www.nasmhpd.org/sites/default/files/TACPaper.2.Psychiatric-Inpatient-Capacity_508C.pdf 1 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  73. ^ Bao Y, Sturm R (June 2001). "How do Trends for Behavioral Health Inpatient Care Differ from Medical Inpatient Care in U.S. Community Hospitals?" (PDF). The Journal of Mental Health Policy and Economics. 4 (2): 55-63. PMID 11967466. 4 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Mart 2023. 
  74. ^ Mechanic D, McAlpine DD, Olfson M (September 1998). "Changing patterns of psychiatric inpatient care in the United States, 1988-1994". Archives of General Psychiatry. 55 (9): 785-791. doi:10.1001/archpsyc.55.9.785. PMID 9736004. 
  75. ^ Lee S, Rothbard AB, Noll EL (September 2012). "Length of inpatient stay of persons with serious mental illness: effects of hospital and regional characteristics". Psychiatric Services. 63 (9): 889-895. doi:10.1176/appi.ps.201100412. PMID 22751995. 
  76. ^ "Number of patients physically restrained at psychiatric hospitals soars". The Japan Times Online. 9 Mayıs 2016. 11 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2023. 
  77. ^ 長谷川利夫. (2016). 精神科医療における隔離・ 身体拘束実態調査 ～その急増の背景要因を探り縮減への道筋を考える～. 病院・地域精神医学, 59(1), 18–21.
  78. ^ Unzicker R, Wolters KP, Robinson DE (20 Ocak 2000). "From Privileges to Rights: People Labeled with Psychiatric Disabilities Speak for Themselves". National Council on Disability. 28 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  79. ^ Treatment Protocol Project (2003). Acute inpatient psychiatric care: A source book. Darlinghurst, Australia: World Health Organization. ISBN 978-0-9578073-1-0. OCLC 223935527. 
  80. ^ Mojtabai R, Olfson M (August 2008). "National trends in psychotherapy by office-based psychiatrists". Archives of General Psychiatry. 65 (8): 962-70. doi:10.1001/archpsyc.65.8.962. PMID 18678801. 
  81. ^ Clemens NA (March 2010). "New parity, same old attitude towards psychotherapy?". Journal of Psychiatric Practice. 16 (2): 115-9. doi:10.1097/01.pra.0000369972.10650.5a. PMID 20511735. 
  82. ^ Mellman LA (March 2006). "How endangered is dynamic psychiatry in residency training?". The Journal of the American Academy of Psychoanalysis and Dynamic Psychiatry. 34 (1): 127-33. doi:10.1521/jaap.2006.34.1.127. PMID 16548751. 
  83. ^ a b Stone AA (July 2001). "Psychotherapy in the managed care health market". Journal of Psychiatric Practice. 7 (4): 238-43. doi:10.1097/00131746-200107000-00003. PMID 15990529. 
  84. ^ Mojtabai R, Olfson M (January 2010). "National trends in psychotropic medication polypharmacy in office-based psychiatry". Archives of General Psychiatry. 67 (1): 26-36. doi:10.1001/archgenpsychiatry.2009.175. PMID 20048220. 
  85. ^ Olfson M, Marcus SC, Druss B, Elinson L, Tanielian T, Pincus HA (January 2002). "National trends in the outpatient treatment of depression". JAMA. 287 (2): 203-9. doi:10.1001/jama.287.2.203. PMID 11779262. 
  86. ^ Harris G (5 Mart 2011). "Talk Doesn't Pay, So Psychiatry Turns to Drug Therapy". The New York Times. 4 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2011. 
  87. ^ "What is Telepsychiatry?". American Psychiatric Association (İngilizce). 20 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2023. 
  88. ^ "What is Telemental Health?". National Institute of Mental Health (NIMH) (İngilizce). 20 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2023. 
  89. ^ a b Schlief, Merle; Saunders, Katherine R K; Appleton, Rebecca; Barnett, Phoebe; Vera San Juan, Norha; Foye, Una; Olive, Rachel Rowan; Machin, Karen; Shah, Prisha; Chipp, Beverley; Lyons, Natasha; Tamworth, Camilla; Persaud, Karen; Badhan, Monika; Black, Carrie-Ann (29 Eylül 2022). "Synthesis of the Evidence on What Works for Whom in Telemental Health: Rapid Realist Review". Interactive Journal of Medical Research (İngilizce). 11 (2): e38239. doi:10.2196/38239. ISSN 1929-073X. PMC 9524537 $2. PMID 35767691. 7 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2023. 
  90. ^ Appleton, Rebecca; Williams, Julie; Vera San Juan, Norha; Needle, Justin J; Schlief, Merle; Jordan, Harriet; Sheridan Rains, Luke; Goulding, Lucy; Badhan, Monika; Roxburgh, Emily; Barnett, Phoebe; Spyridonidis, Spyros; Tomaskova, Magdalena; Mo, Jiping; Harju-Seppänen, Jasmine (9 Aralık 2021). "Implementation, Adoption, and Perceptions of Telemental Health During the COVID-19 Pandemic: Systematic Review". Journal of Medical Internet Research (İngilizce). 23 (12): e31746. doi:10.2196/31746. ISSN 1438-8871. PMC 8664153 $2. PMID 34709179. 7 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2023. 
  91. ^ Scull A, (Ed.) (2014). Cultural Sociology of Mental Illness: An A-to-Z Guide. 1. SAGE Publications. s. 386. ISBN 978-1-4833-4634-2. OCLC 955106253. 
  92. ^ Levinson D, Gaccione L (1997). Health and Illness: A Cross-cultural Encyclopedia. Santa Barbara, CA: ABC-CLIO. s. 42. ISBN 978-0-87436-876-5. OCLC 916942828. 
  93. ^ Koenig HG (2005). "History of Mental Health Care". Faith and Mental Health: Religious Resources for Healing. West Conshohocken: Templeton Foundation Press. s. 36. ISBN 978-1-59947-078-8. OCLC 476009436. 
  94. ^ a b Shorter 1997, s. 1.
  95. ^ a b c d e Elkes A, Thorpe JG (1967). A Summary of Psychiatry. Londra: Faber & Faber. s. 13. OCLC 4687317. 
  96. ^ Burton R (1881). The Anatomy of Melancholy: What it is with All the Kinds, Causes, Symptoms, Prognostics, and Several Cures of it: in Three Partitions, with Their Several Sections, Members and Subsections Philosophically, Medicinally, Historically Opened and Cut Up. Londra: Chatto & Windus. ss. 22, 24. OL 3149647W. 
  97. ^ Dumont F (2010). A history of personality psychology: Theory, science and research from Hellenism to the twenty-first century. New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-11632-9. OCLC 761231096. 
  98. ^ a b c Janssen, Diederik F.; Hubbard, Thomas K. (May 2021). "Psychology: Early print uses of the term by Pier Nicola Castellani (1525) and Gerhard Synellius (1525)". History of Psychology. 24 (2): 182-187. doi:10.1037/hop0000187. ISSN 1939-0610. PMID 34081519. 
  99. ^ a b Mohamed WM (August 2008). "History of Neuroscience: Arab and Muslim Contributions to Modern Neuroscience" (PDF). International Brain Research Organization. 10 Haziran 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  100. ^ Miller AC (December 2006). "Jundi-Shapur, bimaristans, and the rise of academic medical centres". Journal of the Royal Society of Medicine. 99 (12): 615-617. doi:10.1177/014107680609901208. PMC 1676324 $2. PMID 17139063. 
  101. ^ Shorter 1997, s. 4.
  102. ^ "The Bethel Hospital". Norwich HEART: Heritage Economic & Regeneration Trust. 13 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  103. ^ Shorter 1997, s. 5.
  104. ^ Laffey P (October 2003). "Psychiatric therapy in Georgian Britain". Psychological Medicine. 33 (7): 1285-97. doi:10.1017/S0033291703008109. PMID 14580082. 
  105. ^ Shorter 1997, s. 9.
  106. ^ Gerard DL (September 1997). "Chiarugi and Pinel considered: Soul's brain/person's mind". Journal of the History of the Behavioral Sciences. 33 (4): 381-403. doi:10.1002/(SICI)1520-6696(199723)33:4<381::AID-JHBS3>3.0.CO;2-S. 11 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2023. 
  107. ^ Suzuki A (January 1995). "The politics and ideology of non-restraint: the case of the Hanwell Asylum". Medical History. 39 (1): 1-17. doi:10.1017/s0025727300059457. PMC 1036935 $2. PMID 7877402. 
  108. ^ Bynum WF, Porter R, Shepherd M, (Ed.) (1988). The Asylum and its psychiatry. The Anatomy of Madness: Essays in the history of psychiatry. 3. Londra: Routledge. ISBN 978-0-415-00859-4. OCLC 538062123. 
  109. ^ Wright, David: "Mental Health Timeline", 1999
  110. ^ Yanni C (2007). The Architecture of Madness: Insane Asylums in the United States. Minneapolis: Minnesota University Press. ISBN 978-0-8166-4939-6 – Google Books vasıtasıyla. 
  111. ^ Shorter 1997, s. 34.
  112. ^ a b Shorter 1997, s. 46.
  113. ^ Rothman DJ (1990). The Discovery of the Asylum: Social Order and Disorder in the New Republic. Boston: Little Brown. s. 239. ISBN 978-0-316-75745-4. 
  114. ^ Borch-Jacobsen M (7 Ekim 2010). "Which came first, the condition or the drug?". London Review of Books. 32 (19): 31-33. 13 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2023. 
  115. ^ Shorter 1997, s. 114.
  116. ^ a b c Shorter 1997, s. 145.
  117. ^ Turner T (January 2007). "Chlorpromazine: unlocking psychosis". BMJ. 334 (Suppl 1): s7. doi:10.1136/bmj.39034.609074.94. PMID 17204765. 
  118. ^ Cade JF (September 1949). "Lithium salts in the treatment of psychotic excitement". The Medical Journal of Australia. 2 (10): 349-52. doi:10.1080/j.1440-1614.1999.06241.x. PMC 2560740 $2. PMID 18142718. 
  119. ^ Shorter 1997, s. 239.
  120. ^ Shorter 1997, s. 246.
  121. ^ Shorter 1997, s. 270.
  122. ^ a b c Shorter 1997, s. 280.
  123. ^ a b c d e f Middleton H, Moncrieff J (2019). "Critical psychiatry: a brief overview". BJPsych Advances. 25: 47-54. doi:10.1192/bja.2018.38. 
  124. ^ Rashed MA (2020). "The critique of psychiatry as we enter the third decade of the 21st century: Commentary on… Critical psychiatry". BJPsych Bulletin (İngilizce). 44 (6): 236-238. doi:10.1192/bjb.2020.10. ISSN 2056-4694. PMC 7684776 $2. PMID 32102717. 
  125. ^ Bangen, Hans: Geschichte der medikamentösen Therapie der Schizophrenie. Berlin 1992, 3-927408-82-4, page 87
  126. ^ "Citizens Commission on Human Rights Expands its Activities to Expose and Handle Psychiatric Abuse in Clearwater, Tampa Bay via New Center". Scientology. 11 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2018. 

Genel

[değiştir | kaynağı değiştir]

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Psikiyatri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Psikiyatri&oldid=33800008" sayfasından alınmıştır