İçeriğe atla

Myzus persicae

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Pandora neoaphidis mantarı tarafından öldürülen yeşil şeftali yaprak biti Ölçek çubuğu = 0,3 mm.

Yeşil şeftali yaprak biti, yeşil sinek veya şeftali-patates yaprak biti olarak bilinen Myzus persicae[1] Hemiptera takımına ait küçük yeşil bir yaprak bitidir. Şeftali ağaçlarının en önemli yaprak biti zararlısıdır, büyümenin azalmasına, yaprakların buruşmasına ve çeşitli dokuların ölümüne neden olur. Ayrıca salatalık mozaik virüsü (CMV), patates virüsü Y (PVY) ve tütün aşındırma virüsü (TEV) gibi bitki virüslerinin taşınması için bir vektör görevi görür. Patates virüsü Y ve patates yaprak kıvırcıklığı virüsü, itüzümü/patates ailesinin (Solanaceae) üyelerine ve çeşitli mozaik virüsleri diğer birçok gıda ürününe geçebilir.[2]

İlk olarak 1776'da İsviçreli entomolog Johann Heinrich Sulzer tarafından tarif edilen özel adı, "şeftali" Latince tamlayan persicae'den türetilmiştir.[3]

Yaşam döngüsü

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeşil şeftali yaprak bitinin yaşam döngüsü önemli ölçüde değişir ve büyük ölçüde kış sıcaklıklarına bağlıdır. Yeşil şeftali yaprak biti, bir nesli 10 ila 12 gün arasında tamamlayabilir. Bir yılda 10'dan fazla nesil meydana gelebilir ve hatta elverişli bir iklimde 30-40 nesil olabilir. Erken ilkbaharda, kışlayan yumurtalar çatlar ve nimfler tomurcuklar, çiçekler, genç yapraklar ve saplarla beslenerek zarar verir. En kötü zararı, yaprak biti üreme zirvesi için yaz başındadır, çünkü kışlayan yaprak biti evresinin yumurtasının yaz mevsiminde tütün, patates ve turpgillerden sebzelere göç eden nimfleri biriktirdiği Prunus spp'den gelen kanatlı dağıtıcılar, birkaç nesil sonra sürekli olarak zararlı olur.[4]

Dağılımı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeşil şeftali yaprak biti dünya çapında bulunur ancak daha soğuk iklimlere daha az toleranslıdır. Prunus cinsi ağaçlara bırakılan bir yumurta gibi kışı geçirir. Yaprak biti bu alanlarda seraların varlığından yararlanabilir.[2]

Açıklama

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yetişkin yeşil şeftali yaprak bitleri yazın ortaya çıkar ve 1.8 ila 2.1 mm uzunluğundadır; baş ve göğüs siyah ve karın arkada koyu bir yama ile sarı-yeşildir. Myzus persicae önce yeşilimsi, sonra sarımsı renktedir; kanatlı dişi olanlar pembemsi olabilir. Kanatsız yetişkinler yaprak bitlerine(İngilizce: nymph) benzer ve 1,7 ila 2,0 mm arasındadır.[2]

Yeşil şeftali yaprak biti, esas olarak konukçu bitkiler, beslenme ve sıcaklıktan etkilenen morfolojik farklılıklar nedeniyle sarımsı-yeşil, kırmızı veya kahverengi olabilir.[5]

Daha sıcak aylarda ve daha sıcak iklimlerde yıl boyunca yeşil şeftali yaprak biti eşeysiz olarak çoğalır; yetişkinler, lahana ve Brassica akrabaları, patates ve Solanaceae familyasının diğer mahsulleri, kereviz, hardal, biber, balkabağı, bamya, mısır ve ayçiçeği ve diğer çiçekler gibi birçok sebze mahsulü de dahil olmak üzere çok çeşitli otsu bitki malzemesinde yavru yaparlar. Amerika Birleşik Devletleri'ndeki beyaz kaz ayağı (Chenopodium album) ve adi yaban mersini (Amaranthus retroflexus) gibi otsu yabani otlar da konukçu görevi görür. Bir birey doğduktan 12 gün sonra üreyebilir ve daha sıcak bölgelerde bir yıl boyunca 20'ye kadar nesil meydana gelebilir. Hava soğudukça yaprak bitleri çiftleşir ve Prunus ağaçlarının kabuklarının yarıklarındaki (0.6x0.3 mm) boyundaki minik oval yumurtaları bırakır.[2]

Yeşil şeftali yaprak biti, Amerika Birleşik Devletleri'nde ve Avustralya da dahil olmak üzere tüm dünyada bir tarım haşeresidir[2][6] Kontrol altına almak için haşere ilaçları kullanılsa da direnç geliştirir.[7][8] Doğal düşmanlarının çoğu, turp mahsullerinde uğur böcekleri (Coccinellidae) ve brokoli'de yaban arısı Diaeretiella rapae gibi belirli mahsullerde biyolojik kontrol ajanları olarak kullanılabilir.

Doğal düşmanları korumak ve onlardan yararlanmak, yeşil şeftali yaprak bitlerinin sayısını kontrol edebilir. Bu düşmanlar şunları içerir: Uğur böcekleri (Coleoptera: Coccinellidae), çiçek sinekleri (Diptera: Syrphidae), danteller (Neuroptera: esas olarak Chrysopidae), parazit yaban arıları (Hymenoptera: Braconidae). M. persicae'nin doğal düşmanları arasında hem yırtıcılar hem de parazitoitler bulunur: iki benekli uğur böceği (Adalia bipunctata), yedi benekli uğur böceği (Coccinella septempunctata) ve on benekli uğur böceği (Adalia decempunctata) dahil olmak üzere Coccinellidae gibi böcekler), yarım kanatlılar gibi anthocorids veya cinslerin korsan böcek Orius ve Anthocoris ; neuropterans gibi yeşil lacewings cinslerin Chrysopa ve Chrysoperla, hoverflies gibi Syrphus, Scaeva, Episyrphus, sinekler gibi Aphidoletes aphidimyza gibi yaprak biti parazitoiti Aphidiinae,[9] ve ailenin parazitik eşekarısı Braconidae'dir.[2] Ayrıca Entomophthorales takımının böcek patojenik mantarları tarafından kolonize edilir ve öldürülürler.

Haşere etkisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeşil şeftali yaprak bitinin varlığı, mahsullerin kalitesine zarar verebilir. Fazla miktarda su stresine, solgunluğa neden olur ve bitkinin büyüme hızını düşürür. Uzun süreli yaprak biti istilası, kök bitkilerinin ve yeşillik bitkilerinin veriminde kayda değer bir azalmaya neden olabilir.

Yeşil şeftali yaprak biti, biberde, biber potyvirüsleri ve salatalık mozaik virüsleri de dahil olmak üzere, bitkilerin sararmasına ve yaprakların kenarlardan aşağı ve içe doğru kıvrılmasına neden olan çeşitli yıkıcı virüsler yayar.[10]

Yeşil şeftali yaprak biti, 50'den fazla ailede 400'den fazla bitki türüne zarar verebilir. Bitki özsuyunu emerek, mahsullerin besinlerini kaybedebilir ve büyümelerini ve gelişmelerini engelleyebilir. Dışkıları (bal özü) mahsullerin yapraklarında birikir, küf oluşumunu teşvik eder ve büyümelerini ve kalitesini etkiler. Yaprak biti ayrıca bitki virüslerinin taşınması için önemli bir vektördür ve 78 farklı bitki virüsünü iletebildiği bilinmektedir.[kaynak belirtilmeli]

Kontrol yöntemleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Fiziksel ve mekanik kontrol

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yararlı bir kontrol önlemi, yeşil şeftali yaprak bitinin sahip olduğu negatif taksilerden yararlanmaktır; tarla bitkilerini örtmek için gümüş grisi film asmak veya gümüş grisi film ağları kullanmak, inişlerini ve yerleşmelerini engelleyebilir. Yetişkinler, tatlı veya ekşi malzeme tercihlerinden yararlanılarak tuzağa düşürülebilir. Böylece, onları yakalamak ve öldürmek için 20:2:1'lik bir su, sirke ve esmer şeker çözeltisi kullanılabilir.[11]

Tarım uygulamaları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çiftçiler genellikle etkili kültürel uygulamalar yoluyla yeşil şeftali yaprak bitine karşı savaşırlar. Dikim düzeninin ayarlanması; ekim zamanı ve hasat zamanının ayarlanması; derin çiftçilik ve kış dönüşü; etkiyi en aza indirmek için mahsul gübrelerinin uygun kullanımı ve zamanında drenaj ve sulama kullanılabilir.[kaynak belirtilmeli]

Biyolojik kontrol

[değiştir | kaynağı değiştir]

İnsanlar çevrenin korunmasına ve sürdürülebilir tarıma giderek daha fazla önem verdiğinden, bitki ikincil maddelerinin uygulanması nüfus kontrolünde de önemli bir rol oynamaktadır.

Diflubenzuronun, chlorbenzuron gibi böcek büyüme düzenleyicileri ve benzeri botanik pestisitler nikotin ve azadıraktin da yeşil şeftali yaprak bitlerinin sayısını ve yarattıkları hasarı azaltır meyve bahçesi-haşere ekolojisini yönetmede yardımcı olur. Benzer şekilde, zararlıları kontrol etmek ve doğal düşmanları çekmek için sahada yapay böcek feromonu veya zararlı indükleme sinyal bileşiklerinin uygulanması etkili sonuçlar elde etmiştir: Yaprak biti alarm feromonu olan E-β- farnesene (EβF), yaprak bitinin yerini ve beslenmesini engelleyebilir ve ayrıca yaprak biti popülasyonunu kontrol etmek için çeşitli yaprak bitlerinin doğal düşmanlarını çeker.[12]

Kimyasal kontrol

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yaygın olarak sipermetrin, abamektin, klorpirifos, metilamin ve imidaklopridin sahada yaprak biti kontrolü için ilk kimyasal maddeler olabileceğine inanılmaktadır. İmidacloprid, delici-emici ağız parçalarına sahip haşerelerin kontrolü için iyi bir insektisit olmasına rağmen, sık tekrar kullanım haşerelerin şiddetli direncine yol açabilir.[13]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Bass (20 Mayıs 2014). "The evolution of insecticide resistance in the peach potato aphid, Myzus persicae". Insect Biochemistry and Molecular Biology (İngilizce). United Kingdom: Science Direct. 51: 41-51. doi:10.1016/j.ibmb.2014.05.003. ISSN 0965-1748. 9 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020. The peach potato aphid, Myzus persicae is a globally distributed crop pest with a host range of over 400 species including many economically important crop plants. The intensive use of insecticides to control this species over many years has led to populations that are now resistant to several classes of insecticide. 
  2. ^ a b c d e f "Featured creatures". University of Florida website - Department of Entomology and Nematology. University of Florida. October 2005. 11 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2009. 
  3. ^ Cassell's Latin Dictionary. 5. Londra: Cassell Ltd. 1979. ISBN 0-304-52257-0. 
  4. ^ Van Emden (January 1969). "The ecology of Myzus persicae". Annual Review of Entomology. 14: 197-270. doi:10.1146/annurev.en.14.010169.001213. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020. [ölü/kırık bağlantı]
  5. ^ Maotao (1991). "Study on the calorific biotypes of green peach aphid Acta Phytophylacica Sinica". Dixon A.F.G 1988 Aphid ecology: an optimization approach. 18 (4): 351-353. 
  6. ^ "Aphid Pest Species of Potatoes in Western Australia". Horticulture Australia Limited. 12 Haziran 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2009. 
  7. ^ "Insecticide Resistance in Myzus Persicae (Sulzer) (Hemiptera: Aphidid…". 5 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ "Myzus Persicae (Sulzer): Strains Resistant to Demeton-Smethyl and Dim…". 5 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ Abdel Wali (1 Eylül 2006). "Response of Aphidius matricariae Haliday (Hym.: Aphidiidae) from mummified Myzus persicae Sulzer (Hom : Aphididae) to short term cold storage". International Pest Control (İngilizce). Research Gate (September 2006 tarihinde yayınlandı). 48 (5): 262-265. 9 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020. 
  10. ^ Manoussopoulos (2001). "Acquisition and Retention of Potato virus Y Helper Component in the Transmission of Potato aucuba mosaic virus by Aphids". Journal of Phytopathology (İngilizce). 149 (2): 103-106. doi:10.1046/j.1439-0434.2001.00580.x. ISSN 1439-0434. 
  11. ^ "11". Aphid Ecology An optimization approach. 2nd (İngilizce). London; New York: Chapman & Hall (1998 tarihinde yayınlandı). 1985. s. 300. doi:10.1007/978-94-011-5868-8. ISBN 978-94-010-6480-4. 9 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020. 
  12. ^ Cui (2012). "The functional significance of E-β-Farnesene: does it influence the populations of aphid natural enemies in the fields?". Biological Control. 60: 108-112. 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020. 
  13. ^ Cho (1997). "Comparative toxicity of selected insecticides to Aphis citricola, Myzus malisuctus (Homoptera: Aphididae), and the predator Harmonia axyridis (Coleoptera: Coccinellidae)" (PDF). Journal of Economic Entomology. 90 (1): 11-15. 9 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Aralık 2020. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Myzus_persicae&oldid=34268508" sayfasından alınmıştır