Meta-analiz

Meta-analiz, birden fazla bilimsel çalışmanın sonuçlarını birleştiren istatistiksel analizdir. Meta-analizler, aynı soruyu ele alan birden çok bilimsel çalışma olduğunda ve her bir çalışmanın bir dereceye kadar hataya sahip olması beklenen ölçümleri bildirdiği durumlarda kullanılır. Burada amaç, bu hatanın nasıl olduğuna bağlı olarak bilinmeyen ortak gerçeğe en yakın havuzlanmış bir tahmin elde etmek için istatistik yaklaşımlarını kullanmaktır. Bu nedenle Metabilimin temel metodolojisidir. Meta-analiz sonuçları, kanıta dayalı tıp literatürü tarafından en güvenilir kanıt kaynağı olarak kabul edilmektedir.^[1]^[2]^[3]

Meta-analizler yalnızca bilinmeyen etki büyüklüğünün tahminini sağlamakla kalmaz aynı zamanda farklı çalışmalardan elde edilen sonuçları karşılaştırma ve çalışma sonuçları arasındaki kalıpları, sonuçlar arasındaki anlaşmazlık kaynaklarını veya gün ışığına çıkabilecek diğer ilginç ilişkileri belirleme kapasitesine de sahiptir.^[4]

Bununla birlikte meta-analizle ilgili bazı metodolojik problemler de vardır. Tek tek çalışmalar; sorgulanabilir araştırma uygulamaları (ör. veri tarama, veri gözetleme, araştırmaları bırakma) veya dergi düzeyindeki yayın yanlılığı nedeniyle sistematik olarak önyargılıysa, genel tedavi etkisinin meta-analitik tahmini gerçek etkinliğini yansıtmayabilir.^[5]^[6] Meta-analiz, heterojen çalışmalar arasındaki farklılıkların ortalamasını almakla da eleştirilmiştir, çünkü bu farklılıklar potansiyel olarak klinik kararlarda bilgilendirici olabilir.^[7] Örneğin, çelişkili sonuçlar bildiren iki randomize kontrollü çalışmada (RKÇ) farklı tedavi etkileri yaşayan iki hasta grubu varsa, meta-analitik ortalama, elma ve portakalların ağırlığının ortalamasına benzer şekilde hiçbir grubu temsil etmeyebilir. Sonuç ne elmalar ne de portakallar için doğrudur.^[8] Bir meta-analiz gerçekleştirirken araştırmacı, çalışmaların nasıl aranacağına karar verme, bir dizi nesnel kritere dayalı çalışmaları seçme, eksik verilerle ilgilenme, verileri analiz etme ve açıklama veya seçim yapma dahil olmak üzere sonuçları etkileyebilecek bazı seçimler yapmaktadır.^[9] Bu durum bir meta-analizin tamamlanmasında yapılan bu metodolojik seçimlerin sonuçları etkileyebileceği için meta-analizi esnek hale getirir.^[10] Örneğin, Wanous ve meslektaşları (a) iş performansı ve tatmin ilişkisi, (b) gerçekçi iş ön izlemeleri, (c) rol çatışması ve belirsizliği bağıntıları ve (d) iş olmak üzere dört başlık altında dört çift meta-analiz incelediler. Sonuçta memnuniyet ve devamsızlık ilişkisini incelediklerinde araştırmacılar tarafından yapılan çeşitli yargılamaların nasıl farklı sonuçlar ürettiğini göstermişlerdir.^[11]

Meta-analizler, her zaman olmamakla birlikte genellikle sistematik inceleme prosedürünün önemli bileşenleridir. Örneğin, tedavinin ne kadar iyi olduğunu daha iyi anlamak için bir tıbbi tedavinin birkaç klinik denemesi üzerinde meta-analiz yapılabilir. Burada Cochrane Collaboration^[12] tarafından kullanılan terminolojiyi takip etmek ve "araştırma sentezi" veya "kanıt sentezi"nin birleştirme gibi diğer yönlerini bırakarak kanıtları birleştirmenin istatistiksel yöntemlerine atıfta bulunmak için "meta-analiz"i kullanmak uygundur. Bir meta-analiz ikincil bir kaynaktır.^[13]^[14] Ayrıca aynı seçim kriterlerinden geçmemiş veya aynı araştırma metodolojilerinin hepsine aynı şekilde uygulanmamış çok sayıda kohort olduğu durumlarda tek bir çalışmaya meta-analiz de uygulanabilir. Bu koşullar altında her kohort ayrı bir çalışma olarak ele alınır ve çalışma çapında sonuçlar çıkarmak için meta-analiz kullanılır.^[15]

Kaynakça

^ Herrera Ortiz AF., Cadavid Camacho E, Cubillos Rojas J, Cadavid Camacho T, Zoe Guevara S, Tatiana Rincón Cuenca N, Vásquez Perdomo A, Del Castillo Herazo V, & Giraldo Malo R. A Practical Guide to Perform a Systematic Literature Review and Meta-analysis. Principles and Practice of Clinical Research. 2022;7(4):47–57. https://doi.org/10.21801/ppcrj.2021.74.6
^ "Levels of Evidence". Centre for Evidence-Based Medicine (CEBM). University of Oxford. March 2009. 9 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2021.
^ Developing NICE guidelines: the manual (PDF). Londra: National Institute for Health and Care Excellence. 2014. 10 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Aralık 2020.
^ "Meta-Analysis". Modern epidemiology. 3rd, thoroughly revised and updated. Philadelphia: Lippincott Williams and Wilkins. 2008. s. 652. ISBN 978-0-7817-5564-1.
^ Beyond Versus: The Struggle to Understand the Interaction of Nature and Nurture (İngilizce). MIT Press. 9 Mayıs 2014. ISBN 978-0-262-02737-3.
^ Methods of Meta-Analysis: Correcting Error and Bias in Research Findings. Newbury Park, California; London; New Delhi: SAGE Publications. 1990.
^ "Is meta-analysis of RCTs assessing the efficacy of interventions a reliable source of evidence for therapeutic decisions?". Studies in History and Philosophy of Science. 91: 159-167. February 2022. doi:10.1016/j.shpsa.2021.11.007. PMID 34922183.
^ "Meta-analysis: statistical alchemy for the 21st century". Journal of Clinical Epidemiology. The Potsdam International Consultation on Meta-Analysis. 48 (1): 71-79. January 1995. doi:10.1016/0895-4356(94)00110-C. PMID 7853050.
^ "Meta-analysis: Its strengths and limitations". Cleveland Clinic Journal of Medicine. 75 (6): 431-439. June 2008. doi:10.3949/ccjm.75.6.431. PMID 18595551.
^ "Is meta-analysis the platinum standard of evidence?". Studies in History and Philosophy of Biological and Biomedical Sciences. 42 (4): 497-507. December 2011. doi:10.1016/j.shpsc.2011.07.003. PMID 22035723.
^ "The role of judgment calls in meta-analysis". Journal of Applied Psychology. 74 (2): 259-264. 1989. doi:10.1037/0021-9010.74.2.259. ISSN 0021-9010.
^ "Glossary: meta-analysis". The Cochrane Collaboration. 20 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Research Methods for the Behavioral Sciences (İngilizce). Cengage Learning. 1 Ocak 2018. s. 36. ISBN 978-1-337-61331-6. Some examples of secondary sources are (1) books and textbooks in which the author describes and summarizes past research, (2) review articles or meta-analyses...
^ Research Methods, Statistics, and Applications (İngilizce). SAGE Publications. 2 Şubat 2018. ISBN 978-1-5063-5046-2. The most common types of secondary sources found in academic journals are literature reviews and meta-analyses.
^ "Genome-wide association study in 8,956 German individuals identifies influence of ABO histo-blood groups on gut microbiome". Nature Genetics. 53 (2): 147-155. February 2021. doi:10.1038/s41588-020-00747-1. PMID 33462482. KB1 bakım: göster-yazarlar (link)

Dış bağlantılar

Müdahalelerin Sistematik İncelemeleri için Cochrane El Kitabı 16 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
25'te Meta-Analiz (Gene V Glass) 13 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Sistematik İncelemeler ve Meta-Analizler (PRISMA) Bildirimi için Tercih Edilen Raporlama Öğeleri 27 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
"metansue" R paketi ve grafik arayüzü 16 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
En İyi Kanıt Ansiklopedisi 18 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[doi.org-1] Herrera Ortiz AF., Cadavid Camacho E, Cubillos Rojas J, Cadavid Camacho T, Zoe Guevara S, Tatiana Rincón Cuenca N, Vásquez Perdomo A, Del Castillo Herazo V, & Giraldo Malo R. A Practical Guide to Perform a Systematic Literature Review and Meta-analysis. Principles and Practice of Clinical Research. 2022;7(4):47–57. https://doi.org/10.21801/ppcrj.2021.74.6

[2] "Levels of Evidence". Centre for Evidence-Based Medicine (CEBM). University of Oxford. March 2009. 9 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2021.

[3] Developing NICE guidelines: the manual (PDF). Londra: National Institute for Health and Care Excellence. 2014. 10 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Aralık 2020.

[4] "Meta-Analysis". Modern epidemiology. 3rd, thoroughly revised and updated. Philadelphia: Lippincott Williams and Wilkins. 2008. s. 652. ISBN 978-0-7817-5564-1.

[5] Beyond Versus: The Struggle to Understand the Interaction of Nature and Nurture (İngilizce). MIT Press. 9 Mayıs 2014. ISBN 978-0-262-02737-3.

[Hunter&Schmidt1990-6] Methods of Meta-Analysis: Correcting Error and Bias in Research Findings. Newbury Park, California; London; New Delhi: SAGE Publications. 1990.

[7] "Is meta-analysis of RCTs assessing the efficacy of interventions a reliable source of evidence for therapeutic decisions?". Studies in History and Philosophy of Science. 91: 159-167. February 2022. doi:10.1016/j.shpsa.2021.11.007. PMID 34922183.

[8] "Meta-analysis: statistical alchemy for the 21st century". Journal of Clinical Epidemiology. The Potsdam International Consultation on Meta-Analysis. 48 (1): 71-79. January 1995. doi:10.1016/0895-4356(94)00110-C. PMID 7853050.

[9] "Meta-analysis: Its strengths and limitations". Cleveland Clinic Journal of Medicine. 75 (6): 431-439. June 2008. doi:10.3949/ccjm.75.6.431. PMID 18595551.

[Stegenga-10] "Is meta-analysis the platinum standard of evidence?". Studies in History and Philosophy of Biological and Biomedical Sciences. 42 (4): 497-507. December 2011. doi:10.1016/j.shpsc.2011.07.003. PMID 22035723.

[11] "The role of judgment calls in meta-analysis". Journal of Applied Psychology. 74 (2): 259-264. 1989. doi:10.1037/0021-9010.74.2.259. ISSN 0021-9010.

[12] "Glossary: meta-analysis". The Cochrane Collaboration. 20 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[13] Research Methods for the Behavioral Sciences (İngilizce). Cengage Learning. 1 Ocak 2018. s. 36. ISBN 978-1-337-61331-6. Some examples of secondary sources are (1) books and textbooks in which the author describes and summarizes past research, (2) review articles or meta-analyses...

[14] Research Methods, Statistics, and Applications (İngilizce). SAGE Publications. 2 Şubat 2018. ISBN 978-1-5063-5046-2. The most common types of secondary sources found in academic journals are literature reviews and meta-analyses.

[15] "Genome-wide association study in 8,956 German individuals identifies influence of ABO histo-blood groups on gut microbiome". Nature Genetics. 53 (2): 147-155. February 2021. doi:10.1038/s41588-020-00747-1. PMID 33462482. KB1 bakım: göster-yazarlar (link)

[1]