Mali hukuk

Mali hukuk ya da maliye hukuku gelir hukuku ve gider hukuku olmak üzere temelde ikiye ayrılırken,^[1] bütçe hukukunu da mali hukukun üçüncü alt dalı olarak nitelendirmek mümkündür.

Mali Hukuk, Anayasal hareketlerin başlangıcı olarak nitelendirildiğinden Anayasa Hukuku'ndan daha eski bir geçmişe sahiptir.^[2]

Mali hukukun alt dalı olarak gelir hukuku, dar anlamda verginin yanı s��ra harç, resim gibi her türlü kamu gelirlerin ilişkin hukuk kurallarını incelemektedir. Gelir hukuku kamu gelirlerinin elde edilmesi sürecinden u konuda yaşanan uyuşmazlıkların çözüm sürecine kadar her türlü aşamadaki hukuki rejimi konu edinmektedir.

Mali hukukun alt dalı olarak gider hukuku, kamusal ihtiyaçların karşılanması için üretilen ve sunulan hizmetlerin gerektirdiği giderlere ilişkin hukuk kurallarını inceleyen bilim dalıdır.

Devlet, yürütmekte olduğu kamu hizmetini finanse etmek zorundadır. Kamu giderler ya da kamu harcamaları farklı şekillerde sınıflandırılabilir. Bunlardan en yaygın olanları ekonomik sınıflandırma, fonksiyonel sınıflandırma, analitik sınıflandırma, kurumsal (idari) sınıflandırmadır.^[3][4][5]

Kamu giderlerinin başlıcaları şunlardır:

• Cari giderler: Cari harcamalar hizmetler ile bir yıl içinde kullanılıp bitecek olan başka bir deyişle "dayanıksız mallara" yapılan harcamalardır: personele yönelik olarak yapılan elektrik, su, ısınma gibi gider türleri bu kapsamdadır.
• Yatırım giderleri: Üretimi ve hizmet gücünü artırmaya yönelik olarak yapılan ve genellikle faydası birden fazla yıla yayılı olan giderlerdir. Yol, köprü yapımı giderleri bu kapsamdadır.
• Transfer giderleri: Doğrudan bir karşılığı olmayan, faydası ancak yıllara yayılı şekilde ortaya çıkabilecek pozitif dışsallıklar şeklinde olan giderlerdir. Bu tür giderler çoğu zaman sosyal devlet anlayışı çerçevesinde yapılmaktadır. Bu kapsamda en bilinen örnekleri sosyal yardımlardır.
• Reel (gerçek/olağan) giderler: Doğrudan üretim faktörlerine yönelik yapılan ödemelerdir. Örneğin kamu personeline ödenen maaşlar ya da bir üretim faktörü olarak makine alımı bu kapsamdadır.

Gelir ve giderleri birbirine bağlayan bütçe hukuku, kamu gelirlerinin toplanmasına ve kamu harcamalarının yapılmasına yetki verilmesi ile bunların uygulanmasına ilişkin sürece ilişkin düzenlemeleri içermekte ve incelemektedir.