Húskarl

Húskarl (Eski Norsça: Húskarl, Eski İngilizce: Huscarl) sadece savaşmak için edinilen köle, özellikle İskandinavya’da kralın veya yerel yöneticilerin özel muhafızı anlamında kullanılır. Bu kurum İngiltere’nin 11. yüzyılda Vikingler tarafından istilasının ardından Anglosaksonlar arasında da yerleşmiştir. İngiltere’de húskarlın hem askeri hem de idari sorumlulukları olurdu. Hastings Muharebesi sırasında İngiltere kralı Harold Godwinson için savaştıkları bilinmektedir.

Asıl anlam olarak húskarl erkek hizmetçi anlamına gelmektedir. Bölge dillerinde aynı anlama gelen kelimeler bulunmaktadır.^[1] Húskarlar özgür oldukları için köle veya serflerle karıştırılmamalıdır. Sadece birisinin hizmetinde ve vesayetinde bulunmaktadırlar.

Zamanla húscarlar efendilerinin hizmetindeki muhafızlar olacak şekilde görev almaya başlarlar. Savaşçı anlamına gelecek şekilde Danimarka’da húskarl kelimesinin yerine himthige sözcüğü de kullanılmıştır.^[2]

Norveç topraklarında da húskarl kral veya önemli yöneticilerin hizmetindeydiler. Norveç’deki yaygın kullanım olan ve aynı anlama gelen hirð sözcüğü 9. yüzyıldan gelir. Orta Çağ boyunca Norveç topraklarında bu kişilerin öldürülmesinin ağır cezası vardı, ayrıca efendisi öldürülen hirð'in efendisinin intikamını alma hakkı bulunuyordu.

Danimarka’da döneme ait Runik yazı içeren yazıtlarda heimþegi (çoğulu heimþegar) kelimesinin kullanıldığı görülmüştür. Bu terimin yoğun kullanılması húskarl ile yakınlığını gösterir. Heimþegar, kral veya bir efendinin hizmetinde olup hizmetlerinden ötürü ödül alan (çoğunlukla bir ev ya da malikane) muhafızlardır. İngiltere’ye hakim olan Danimarka ve Norveç kralları Sven Çatalsakal ve oğlu Knud döneminde Norveç geleneklerine göre húskarlar devam ettirilmiştir. İngiltere, Danimarka krallarının elinden çıkınca bile Danimarka’da húskarlar devam etmiştir. 12.yüzyıl sonlarında ise artık onlardan bahsedilmemektedir. Bu dönemde özel muhafızların yeni bir tür asil sınıfa evrildiği ve artık sarayda bulunmadıkları gözlenmiştir.^[3]

Húskarl deyimi Anglosakson İngiltere’nin Viking asıllı Danimarka kralı Sven Çatalsakal ve oğlu Knud tarafından istila edilmesinden sonra yerleşmiştir. Çok disiplinli olan bu savaşçıların tamamen İskandinavyalılardan oluşup oluşmadığı ise bilinmemektedir.

Knud döneminde húskarların Witherlogh veya Lex Castrensis denilen özel bir yasayla görevlendirildiği bilinir. Buna göre húskarlar kralın mahiyetinde savaşta gösterilen yararlılık ve asalet gibi etkenlere göre sıralanırdı. Aldıkları yaptırımlara göre krala göre konumları uzaklaşır, üç kz tekrarlanması durumunda en alt konuma düşer, o kişiyle konuşulmaz ve küçültücü davranışlara maruz kalırlardı. Bir húskarlın öldürülmesi hapis ya da sürgün ile cezalandırılır, vatan hainliği ise ölüm cezasının yanı sıra tüm mallarına el konulmasıyla sonuçlanırdı. Húskarlar arasındaki anlaşmazlıklar Huskarlesteffne adı verilen ve kralın başkanlığındaki özel kurul tarafından karara bağlanır, dava sürecinde şahitler dinlenirdi. Knud döneminden sonra húskarl terimi sadece krala değil earllere hizmet eden savaşçılar için de kullanılır oldu.

Kraliyet húskarlara ödeme yapılabilmesi için özel bir vergi vardı. Kendilerine aylık ödeme yapılan húskarlar tarihçiler tarafından paralı askerler olarak da değerlendirilmiştir.^[4] Ayrıca húskarlar krala sonsuza kadar hizmet etmek durumunda değillerdi. Yılın sadece bir günü hizmetten ayrılma hakları vardı, genellikle yılbaşı günü olan bu günde kral tarafından muhafızlara çeşitli hediye ve ödüller verilerek hizmete devam etmeleri sağlanırdı. Bu haklarına rağmen 1066 yılındaki Norman istilasına kadarki dönemde rağmen toprak ve malikane sahibi olan húskarl sayısı sınırlıydı. Bu dönemde 33 toprak sahibi húskarlar olduğu bilinmektedir.^[5]

Kraliyet húskarları barış zamanında kral adına idari görevler almaktaydı. Floransalı Worcester 1041 yılında muhafızların vergi toplamakta kullanıldığından bahseder.^[6]

Knud dönemine ait yazılı kaynaklar ortalama bir yüzyıl sonra kaleme alındığı için húskarların konumlarıyla ilgili çok sayıda teori bulunmaktadır. Knud’un 3 ila 4 bin húskarları kişisel muhafızı olarak kullandığı düşünülmektedir. Bu teoriye göre döneme göre oldukça kalabalık bir silahlı kuvvet oluşturan bu birlik profesyonel, disiplinli ve iyi donanımlıydı. Diğer bir teoriye göre ise 11.yüzyıl Anglosakson İngiltere’sinde bu kadar büyük bir silahlı kuvvet bulunmuyordu. Daha küçük birlikler dönemsel olarak sarayda bulunmaktaydı. Húskarların büyük bir silahlı kuvvet olarak örgütlenmediklerine dair önemli bir kanıt Edward zamanında çıkan 1051 yılındaki isyanın bastırılması için húskarların kullanıldığından bahsedilmemesidir, bu büyüklükte bir silahlı kuvvetin ayaklanmayı yayılmadan derhal bastıracağı düşünülmelidir.^[7]

11.yüzyıl sonlarına doğru İngiltere’de 3 bin húskarlar olduğu tahmin edilmektedir. 1066 yılında yapılan Hastings Muharebesinde İngiltere kralı Harold Godwinson ordusunda húskarların önemli bir rol oynadıkları bilinmektedir. Ordunun toplamı içinde küçük bir bölümü oluştursalar da donanımları, tecrübeleri ve disiplinleriyle belirleyici olmuşlardır. Muharebe sırasında savaşan húskarlar Bayeux işlemesinde uzun miğferler ve geleneksel çift elle kullanılan Dan baltalarıyla tasvir edilmişlerdir.^[8]

• Bayeux işlemesi
• Hastings Muharebesi

• Abels, Richard P. (2008). "Household Men, Mercenaries and Vikings in Anglo-Saxon England". in J. France. Mercenaries and Paid Men. The Mercenary Identity in the Middle Ages. Leiden. s.143-66
• Hooper, Nicholas (1985). "The Housecarls in England in the Eleventh Century". Anglo-Norman Studies 7: 161-76. Reprinted as: Hooper, Nicholas (1992). "The Housecarls in England in the Eleventh Century". in Matthew Strickland. Anglo-Norman Warfare. Woodbridge. s.1-16
• Hooper, Nicholas (1994). "Military Developments in the Reign of Cnut". in Alexander R. Rumble. The Reign of Cnut: King of England, Denmark and Norway. Studies in the Early History of Britain. London: Leicester UP. s.89-100