İçeriğe atla

Counter-Strike (video oyunu)

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Counter-Strike
GeliştiriciValve Corporation
Yayımcılar
Tasarımcı
SeriCounter-Strike
MotorGoldSrc
PlatformlarWindows, Xbox, OS X, Linux
Çıkış
9 Kasım 2000[1][2][3]
  • Microsoft Windows
  • 9 Kasım 2000
  • Xbox
    • KA: 18 Kasım 2003
    • AVR: 5 Aralık 2003
  • OS X, Linux
    • DÇ: 24 Ocak 2013
TürBirinci şahıs nişancı
ModÇok oyunculu

Counter-Strike (Half-Life: Counter-Strike olarak da bilinir), Valve tarafından geliştirilen birinci şahıs nişancı oyunudur. Başlangıçta, 1999'da Minh "Gooseman" Le ve Jess Cliffe tarafından, Le ve Cliffe işe alınmadan ve oyunun fikir hakkı edinilmeden önce bir Half-Life modifikasyonu olarak geliştirilmiş ve yayınlanmıştır. Counter-Strike, 2000 yılında Valve tarafından Microsoft Windows için piyasaya sürülmüştür. Oyun, Counter-Strike serisinin ilkidir. Xbox'ta, OS X ve Linux'ta birkaç yeniden yapımı (remake) ve porting'i yayımlanmıştır.

Oyunda, oyuncular dünyanın çeşitli yerlerinde yer alan terörle mücadele (Counter-Terrorist) güçlerinin ve onlara karşı çıkan terörist (Terrorist) militanların rollerini üstleniyor. Her oyun turunda, iki takım ya haritanın hedeflerine ulaşarak ya da tüm düşman birliklerini ortadan kaldırarak diğerini yenmekle görevlendiriliyor. Her oyuncu, her maçın başında silah ve aksesuar cephaneliğini kişiselleştirebilir ve para birimi her turun sonunda kazanılır.

Çıkış Sebebi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Counter Strike aslında Half Life oyunun bir modu olarak ortaya çıkmıştı. Modun populeritesinin artması ve oyunun kendisinden daha çok oyuncu sayısı almaya başlaması üzerine Valve iki geliştiriciyi işe alarak bu oyun modunu Half Life'tan ayırıp, ayrı bir oyun olarak yayınlanmasına karar verdi.[4]

Oynanış

[değiştir | kaynağı değiştir]

Counter-Strike, oyuncuların terörist ekibe veya terörle mücadele ekibine katıldığı ya da seyirci olduğu birinci şahıs nişancı oyunudur. Her takım görev hedeflerini tamamlamaya ve/veya rakip takımı ortadan kaldırmaya çalışır. Her tur, iki takımın aynı anda ortaya çıkmasıyla başlar. Tüm oyuncuların varsayılan olarak yalnızca bir canı vardır ve bir tabanca ve bir bıçakla başlar.

Hedefler haritanın türüne göre değişir. Bunlar arasında en popüler olanları ise şunlardır:

  • Bomba imha modu: Teröristler, bir bomba taşımalı, onu belirlenen noktalardan birine yerleştirmeli ve patlamadan önce terörle mücadele edenler tarafından imha edilmesine karşı korumalıdır. Terörle mücadele edenler sonuçsuz bir maçta süre biterse kazanırlar.
  • Rehine kurtarma modu: Terörle mücadele edenler, kazanmak için teröristler tarafından tutulan bir grup rehineyi kurtarmalıdır. Teröristler sonuçsuz bir maçta süre biterse kazanırlar.
  • Suikast modu: Terörle mücadele edenlerden biri VIP olarak görev yapmak üzere seçilir ve oldukça fazla zırh verilir. VIP tabancadan başka silah kullanamaz, takımın oyunu kazanmak için bu oyuncuya haritada belirlenmiş bir noktaya kadar eşlik etmesi gerekir. Teröristler, VIP öldürülürse veya maç sonuçsuz, süre biterse kazanır.[5]

Bir oyuncu, sekiz farklı varsayılan karakter modelinden biri olarak oynamayı seçebilir (her iki taraf için dört, ancak Counter-Strike: Condition Zero iki ekstra model ekleyerek toplamı ona çıkarır). Oyunculara genellikle tur başlamadan önce ("donma süresi veya bekleme süresi" olarak bilinir) birkaç saniye verilir ve bu süre boyunca saldıramayacakları veya hareket edemeyeceklerinden ekipman hazırlamaları ve satın alım yapmaları beklenir. Oyuncular daha fazla ekipman satın almak için belirli bir süre içinde satın alma alanına dönebilirler (bazı özel haritalar, her iki takım tarafından da kullanılabilen nötr "satın alma bölgeleri" içerir). Tur bittiğinde, hayatta kalan oyuncular bir sonraki turda kullanmak için ekipmanlarını korurlar; ölen oyuncular ise bir sonraki tura temel varsayılan başlangıç ekipmanıyla başlarlar.

Oyunda size fazladan para kazandıran standartlar vardır, bunlar: Bir raundu kazanmak, bir raundu kaybetmek, bir düşmanı öldürmek, bir rehineyi takip etmesi için ilk talimat veren olmak, bir rehineyi kurtarmak, bombayı yerleştirmek (Terörist) veya bombayı etkisiz hale getirmek (Terörle Mücadele) şeklinde sıralanabilirler.

Skor tablosu, her oyuncu için istatistiklere ek olarak takım puanlarını görüntüler ve isim, öldürmeler, ölümler ve ping (milisaniye cinsinden) gibi bilgileri de oyuncu ile paylaşır. Bu tablo aynı zamanda bir oyuncunun öldüğünü, bombayı taşıdığını (bomba haritalarında) veya VIP (suikast haritalarında) olup olmadığını da gösterir. Ancak bu bilgiler önemli olabilecekleri için rakip takımdaki oyuncularla ilgili bilgiler, o oyuncunun/oyuncuların ölümüne kadar oyuncudan gizlenir.

Öldürülen oyuncular, tur süresince "seyirci" (spectator) olurlar; isimlerini bir sonraki doğumdan (re-spawn) önce değiştiremezler. Yazılı sohbet, ölü oyuncular tarafından canlı oyunculara gönderilemez veya onlardan alınamaz ve sesli sohbet de aynı şekilde yalnızca canlı oyunculardan alınabilir ve ölü oyunculara gönderilemez. Seyirciler genellikle turun geri kalanını birden fazla seçilebilir görünümden izleyebilir, ancak bazı sunucular ölü oyuncuların yaşayan oyuncularla ilgili bilgileri alternatif medya yoluyla takım arkadaşlarına iletmesini önlemek için bu görünümlerin bazılarını devre dışı bırakır (özellikle internet kafelerde sesli iletişime olanak veren TeamSpeak veya Ventrilo gibi IP üzerinden ses aktaran programlar gibi). Bu tür hile, "hayaletleşme (ghosting)" olarak bilinir.

Geliştirilmesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Counter-Strike, Half Life'ın motoru GoldSrc'nin bir modu olarak başladı. Modun ortak yaratıcısı Minh Le, üniversitede son dönemine başlamıştı ve oyun geliştirmede kendisine daha iyi iş olanakları sağlamaya yardımcı olacak bir şeyler yapmak istedi. Üniversite boyunca Le, Quake motoruyla modlar üzerinde çalıştı ve bu son projeyi ararken yeni bir şey denemek istedi ve GoldSrc'yi tercih etti. Başlangıçta Valve, GoldSrc için yazılım geliştirme kitini (SDK) henüz yayınlamamıştı, ancak birkaç ay içinde piyasaya çıkacağını onaylayarak Le'nin bu arada karakter modelleri üzerinde çalışmasına izin verdi. GoldSrc SDK kullanıma sunulduğunda Le, programlamayı tamamlamasının ve Counter-Strike'ın "Beta One" modelini entegre etmenin yaklaşık bir buçuk ay süreceğini tahmin etti. Le kendisine yardımcı olması için, oyunun web sitesini ve topluluğunu yöneten Jess Cliffe'den yardım aldı ve oyunun bazı seviyelerini oluşturmaya yardımcı olmak için seviye haritası oluşturma topluluğu içinde de bağlantıları vardı.[6] Teröristlerle mücadele teması Le'nin silahlara ve orduya olan ilgisinden ve Rainbow Six ve Spec Ops gibi oyunlardan ilham almasıyla aklına geldi.[6]

Le ve Cliffe, geri bildirim almak için Beta'larını sık sık yayınlamaya devam etti. Haziran 1999'da piyasaya sürülen ilk birkaç Beta'nın sınırlı izleyici kitlesi vardı, ancak beşinci sürümde projeye olan ilgi çarpıcı bir şekilde arttı.[6] Oyuna olan ilgi çok sayıda oyuncuyu web sitesine çekti ve bu da Le ve Cliffe'in sitede barındırılan reklamlardan gelir elde etmesine yardımcı oldu.[7] 2000 yılında Beta 5 piyasaya sürüldüğünde, Valve şirketi, oyunu geliştiren Le ve Cliffe ile iletişime geçti ve Counter-Strike fikir hakkını satın almayı teklif etti; ve hem oyunun gelişimini sürdürmek hem de fikir hakkını satın almak için ekibe iş teklif etti.[7] Her ikisi de teklifi kabul etti ve Eylül 2000'de Valve, oyunun beta olmayan ilk sürümünü yayınladı. Oyunun çıkışından sonra Cliffe, Valve ile kalırken, Le, Valve'ın geliştirilmekte olduğu Source motorunu temel alan bir Counter-Strike 2.0 için bazı ek çalışmalar yaptı, ancak Valve, devam oyununu rafa kaldırmayı seçtikten sonra Le kendi stüdyosunu kurmak için ayrıldı.[7]

Counter-Strike'ın kendisi bir moddur ve kendi kod yazarları ve mod yaratıcıları topluluğunu geliştirmiştir. Bazı modlar bot ekler, diğerleri oyunun özelliklerini kaldırır ve diğerleri de farklı oyun modları oluşturur. Genellikle "yönetici eklentileri" olarak adlandırılan bazı modlar, sunucu yöneticilerine sunucuları üzerinde daha esnek ve verimli bir kontrol sağlar. Yukarıdaki modların dışında oynanışı ağır şekilde etkileyen bazı modlar vardır. Örneğin oyuncuların temel bir tabanca ile başlayıp diğer oyucuları öldürerek daha iyi silahlar kazandığı Gun Game modu veya bir takımın zombilerden oluştuğu ve amaçlarının "enfeksiyonu yaymak" ve diğer takımı öldürmek (sadece bıçak kullanarak) olduğu Zombi Modu gibi..Counter-Strike'ın birinci şahıs oyununu bir deneyim sistemi ile birleştiren ve bir oyuncunun oynamaya devam ederken daha güçlü hale gelmesini sağlayan Superhero modları da vardır. Oyun, oyuncu tarafından son derece özelleştirilebilir ve kullanıcının uygun araçlarla kendi özel görünümlerini, HUD'larını, sprey grafiklerini, sprite'larını ve ses efektlerini kurmasına ve hatta oluşturmasına izin verir.

Valve Anti-Cheat (Anti-Hile) Sistemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Counter-Strike, piyasaya çıktığından beri online oyunlarda hile yapmak isteyenlerin hedefi olmuştur. Oyun içinde hile, kullanıcı tarafından yürütülen programlara veya "hack'lere" atıfta bulunularak genellikle "hackleme" olarak adlandırılır. Valve çözüm olarak, Valve Anti-Cheat (VAC) adlı bir hile önleme sistemi uyguladı. Bunun sonucunda VAC destekli bir sunucuda hile yapan oyuncular, hesaplarının tüm VAC korumalı sunuculardan kalıcı olarak yasaklanması riskini alırlar.

VAC'in ilk sürümüyle, bir yasak tespit edildikten hemen sonra askıya alındı ve dolandırıcı hesabın yasaklanmasını kaldırmak için iki yıl beklemek zorunda kaldı. VAC'in ikinci versiyonundan bu yana, hile yapanlar otomatik olarak yasaklanmamaktadır. İkinci versiyonla, Valve, VAC sistemini atlatan yeni bir hack geliştirilirse, "hile" topluluğu arasında yayılacak olan teoriye göre, "gecikmeli yasaklar" politikasını başlattı. İlk yasağı erteleyerek Valve, mümkün olduğunca çok sayıda hile yapanı belirleyip yasaklamayı umuyor. Herhangi bir yazılım algılama sistemi gibi, bazı hileler de VAC tarafından algılanmaz. Bunu düzeltmek için, bazı sunucular bir oylama sistemi uygular; bu durumda oyuncular, suçlanan hileciyi kicklemek (sunucudan anlık olarak atmak) veya yasaklamak için oylama isteyebilir. VAC'in hileleri belirleme ve bunları kullananları yasaklamadaki başarısı, özel hilelerin satın alınmasında da bir artış sağladı.[8] Bu hileler, tespit riskini en aza indirgemek için sık sık güncellenir ve genellikle yalnızca temeldeki hilenin işleyişini ifşa etmeme sözü veren güvenilir bir alıcı listesi tarafından kullanılabilir. Bununla birlikte, özel hilelerde bile, bazı sunucular, VAC'in kendisiyle eşdeğer alternatif anti-hile sistemlerine de sahiptir. Bu, bazı hilecilerin tespit edilmesine yardımcı olabilir, ancak hileler için ödenen ücretlerin çoğu, bu alternatif sunucu tabanlı anti-hile sistemlerini atlamak için de tasarlanmıştır.

Çıkışı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Counter-Strike, Sierra Studios tarafından yayınlandığında, Team Fortress Classic, Opposing Force çok oyunculu ve Wanted, Half-Life: Absolute Redemption ve Firearms modları ile bir araya getirilmişti.[9]

24 Mart 1999'da Planet Half-Life sitesi, Counter-Strike bölümünü açtı. İki hafta içinde site 10.000 ziyaret aldı. 19 Haziran 1999'da, Counter-Strike'ın ilk halka açık beta sürümü yayınlandı ve ardından çok sayıda "beta" sürümü yayınlamaya devam etti. 12 Nisan 2000'de Valve, Counter-Strike geliştiricilerinin ve Valve'ın bir araya geldiğini duyurdu. Ocak 2013'te Valve, OS X ve Linux için bir Counter-Strike sürümünü test etmeye başladı ve sonunda oyunu Nisan 2013'te tüm kullanıcılara sundu.[10][11]

Tepkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Counter-Strike, perakende satışa sunulmasının ardından oldukça olumlu eleştiriler aldı.[9][16][17] New York Times, E-Sports Entertainment ESEA League'in ilk profesyonel fantezi e-spor ligini 2004 yılında Counter-Strike oyunuyla başlattığını bildirdi.[18][19]

Counter-Strike'ın küresel perakende satışları, Temmuz 2001'e kadar 250.000 adedi [20] ve Aralık 2003'e kadar 1.5 milyonu aştı.[21] Amerika Birleşik Devletleri'nde, perakende versiyonu 550.000 kopya sattı ve Kasım 2000'de piyasaya sürüldükten sonra Ağustos 2006'ya kadar 15.7 milyon dolar kazandı. Ocak 2000 ile Ağustos 2006 arasında ülkenin en çok satan 22. PC oyunuydu.[22]

Xbox sürümü toplamda 1,5 milyon kopya sattı.[23]

Brezilya'da satış yasağı

[değiştir | kaynağı değiştir]

17 Ocak 2008'de, Counter-Strike ve EverQuest'in tüm satışlarını yasaklayan bir Brezilya federal mahkeme emri yürürlüğe girmeye başladı. Brezilyalı federal yargıç Carlos Alberto Simões de Tomaz, yargıcın iddia ettiği gibi, oyunların "sosyal düzenin yıkılmasına, demokratik devlete ve yasaya ve kamu güvenliğine karşı girişimlerde bulunulmasına yakın bir teşvik getirdiği için Ekim 2007'de yasağı emretti."[24][25][26] 18 Haziran 2009 itibarıyla, Counter-Strike satış yasağını kaldıran bölgesel bir federal mahkeme kararı yayınlandı. Oyun şimdi Brezilya'da tekrar satılıyor.[27]

Rekabetçi oyun

[değiştir | kaynağı değiştir]

Orijinal Counter-Strike, 2000 yılından beri turnuvalarda oynanmaktadır ve ilk majör turnuvasına 2001 yılında Cyberathlete Profesyonel Ligi Kış Şampiyonasında ev sahipliği yapmıştır.[28][29] İlk resmi devam oyunu Counter-Strike: Source 1 Kasım 2004'te yayınlandı. Oyun, oyunun yetenek tavanının CS 1.6'nınkinden önemli ölçüde daha düşük olduğuna inanan rekabetçi topluluk tarafından eleştirildi. Bu, rekabetçi toplulukta hangi oyunun rekabetçi bir şekilde oynanacağı konusunda bir bölünmeye neden oldu.[30]

Devam oyunları

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk Counter-Strike'ın başarısının ardından, Valve oyuna birden fazla devam oyunu yapmaya devam etti. Counter-Strike: Condition Zero, Counter-Strike'ın GoldSrc oyun motorunu kullanarak, 2004 yılında piyasaya çıktı. Counter-Strike: Source orijinal Counter-Strike'ın yeniden yapımı (remake) olan, Valve'ın Source motorunu kullanan serinin ilkiydi ve Counter-Strike: Condition Zero'nun yayınlanmasından sekiz ay sonra 2004'te piyasaya sürüldü. Counter-Strike serisindeki bir sonraki oyun öncelikli olarak Valve tarafından geliştirildi ve Counter-Strike: Global Offensive adıyla, 2012'de Windows, OS X, Linux, PlayStation 3 ve Xbox 360 için piyasaya sürüldü.

Oyun, Nexon Corporation tarafından geliştirilen ve öncelikli olarak Asya oyun pazarlarını hedef alan atari oyunları biçiminde birden fazla spin-off oyunu geliştirdi. Şu ana kadar Nexon tarafından dört Counter-Strike oyunu geliştirildi ve piyasaya sürüldü: Counter-Strike Neo, Counter-Strike Online, Counter-Strike Nexon: Zombies ve Counter-Strike Online 2.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Cliffe, Jess (9 Kasım 2000). "CS V1.0 Released!". counter-strike.net. 1 Aralık 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2020. 
  2. ^ Walker, Trey (9 Kasım 2000). "Counter-Strike 1.0 Released". GameSpot. 15 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2019. 
  3. ^ Gibson, Steve (9 Kasım 2000). "Counter-Strike v1.0". Shacknews. 8 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2020. 
  4. ^ "The history of Counter-Strike". Red Bull (İngilizce). 15 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2022. 
  5. ^ "Gameplay Mechanics (İngilizce)". 18 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2021. 
  6. ^ a b c "Interview with Minh Le". Gamasutra. 30 Mayıs 2001. 23 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2019. 
  7. ^ a b c "The Making of Counter-Strike". Retro Gamer. Cilt 117. 2014. ss. 84-87. 
  8. ^ "Valve Anti-Cheat System (VAC)". Steam. 27 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2014. 
  9. ^ a b c "Counter-Strike Review". IGN. 22 Kasım 2000. 25 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2014. 
  10. ^ "Counter-Strike 1.6 Beta released". Steam. 28 Ocak 2013. 14 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2014. 
  11. ^ "Counter-Strike 1.6 update released". Steam. 1 Nisan 2013. 16 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2014. 
  12. ^ "Counter-Strike for PC". GameRankings. CBS Interactive. 14 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2019. 
  13. ^ "Counter-Strike for Xbox". GameRankings. CBS Interactive. 14 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2019. 
  14. ^ "Counter-Strike for PC Reviews". Metacritic. CBS Interactive. 21 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2019. 
  15. ^ "Counter-Strike for Xbox Reviews". Metacritic. CBS Interactive. 22 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2019. 
  16. ^ a b "Counter-Strike Review". Game Revolution. 1 Ocak 2001. 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2014. 
  17. ^ a b "Half-Life: Counter-Strike Review". GameSpot. 27 Kasım 2000. 1 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2014. 
  18. ^ Walker (5 Şubat 2006). "Double Fantasy". The New York Times. 25 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2014. 
  19. ^ "ESEA's Fantasy E-Sports League Opens". SK-Gaming. 10 Eylül 2004. 10 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2014. 
  20. ^ Price, Tom (Temmuz 2001). "Army of One". Computer Gaming World (204): 50-55. 
  21. ^ Staff (Aralık 2003). "The Creators of Counter-Strike". Computer Gaming World (233): 107. 
  22. ^ "The Top 100 PC Games of the 21st Century". Edge. 25 Ağustos 2006. 17 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2020. 
  23. ^ Chris Remo. Analysis: Valve's Lifetime Retail Sales For Half-Life, Counter-Strike Franchises Exclusive. 2 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Gamasutra. December 3, 2008.
  24. ^ "Brazilian Government Bans Counter-Strike, EverQuest, Fun". Kotaku Australia. 19 Ocak 2008. 7 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2014. 
  25. ^ "Brazil Bans Counter-Strike, EverQuest". The Escapist. 21 Ocak 2008. 7 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2014. 
  26. ^ "Banned in Brazil: Counter-Strike and EverQuest". Computer and Video Games. 21 Ocak 2008. 8 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2014. 
  27. ^ "G1 > Games - NOTÍCIAS - Justiça libera venda do game 'Counter-Strike' no Brasil". g1.globo.com. 6 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2020. 
  28. ^ "Esports Essentials: The Impact of the Counter-Strike Majors". The Esports Observer. 19 Eylül 2018. 27 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2019. 
  29. ^ "An eSports phenomenon: Counter-Strike". National Science and Media Museum. 17 Eylül 2018. 27 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2019. 
  30. ^ Game Boys: Triumph, Heartbreak, and the Quest for Cash in the Battleground of Competitive Videogaming. Penguin Publishing Group. 19 Haziran 2008. ISBN 978-1-4406-3188-7. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Counter-Strike_(video_oyunu)&oldid=32558042" sayfasından alınmıştır