İçeriğe atla

Abdülhalim Haddam

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Abdülhalim Haddam
عبدالحليم خدام
1977 yılında Dışişleri Bakanı Haddam
Vekaleten Suriye Devlet Başkanı
Görev süresi
10 Haziran 2000 - 17 Temmuz 2000
Yerine geldiği Hafız Esad
Yerine gelen Beşşar Esad
Suriye Devlet Başkanı Yardımcısı
Görev süresi
11 Mart 1984 - 9 Şubat 2005
Rıfat Esad and Züheyir Maşarka ile birlikte
Başkan Hafız Esad
Beşşar Esad
Suriye Dışişleri Bakanı
Görev süresi
5 Temmuz 1970 - 1 Mart 1984
Yerine geldiği Mustafa es-Said
Yerine gelen Faruk eş-Şara
Suriye Bölgesel Şubesi Bölge Komutanlığı Üyesi
Görev süresi
13 Kasım 1970 - 9 Şubat 2005
Kişisel bilgiler
Doğum 15 Eylül 1932(1932-09-15)
Baniyas, Suriye
Ölüm 31 Mart 2020 (87 yaşında)
Paris, Fransa
Partisi Arap Sosyalist Baas Partisi Suriye Bölgesel Şubesi (1984-2006)
Suriye Ulusal Kurtuluş Cephesi (2006-2020)

Abdülhalim Haddam (Arapça: عبد الحليم خدام; 15 Eylül 1932 - 31 Mart 2020)[1] 1984'ten 2005'e kadar Suriye devlet başkan yardımcısı ve Lübnan'da "Yüksek Komiser" olan Suriyeli bir politikacıydı. Görevinden istifa edip 2005'te Hafız'ın oğlu ve halefi Beşşar Esad'ın belirli politikalarını protesto etmek için ülkeyi terk edene kadar uzun zamandır Hafız Esad'a[2] sadık biri olarak biliniyordu. Görevdeyken önemli bir servet biriktirdi: 1994'te açılan bir Credit Suisse hesabında, Suisse sırlarına göre Eylül 2003'te yaklaşık 90 milyon İsviçre frangı vardı.

Hayatın erken dönemi ve eğitim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Abdülhalim Haddam, 15 Eylül 1932'de[3][4] Suriye'nin Baniyas kentinde doğdu.[5] Ailesi orta sınıf kökenli Sünni Müslümandı[6] ve babası saygın bir avukattı.[7] Haddam ilk ve orta öğrenimini Baniyas'ta aldı ve ardından Şam Üniversitesinde hukuk okudu.[6]

Kariyer

[değiştir | kaynağı değiştir]
Haddam (sağdan 3.), Hafız Esad'ın Suriye parlamentosunda göreve başlama töreninde, Mart 1971

Haddam, henüz 17 yaşındayken Baas Partisine üye oldu.[6] Siyasi kariyerine 1963 yılında partinin iktidara gelmesinden sonra Kuneyitre valisi olarak başladı.[6] Daha sonra Hama ve Şam valiliğine atandı.[6] İlk hükûmet portföyü, 1969'da o zamanki Suriye Devlet Başkanı Nureddin el-Etâsî tarafından kurulan kabinede ekonomi ve ticaret bakanıydı ve bu, onu Suriye siyasi tarihinin en genç bakanı yaptı.[6] Daha sonra Hafız Esad'a danışman olarak atandı.[8] Daha sonra Suriye Kabinesinde görev yaptı.

1970'den 1984'e kadar Suriye Devlet Başkanı Hafız Esad'ın dışişleri bakanı ve başbakan yardımcısı olarak görev yaptı.[9]

Ocak 1976'da Haddam, Lübnan'ın Suriye'nin bir parçası olduğunu savundu.[10] Haddam, Aralık 1976'da Şam'da bir saldırıda hafif yaralandı.[11] Ekim 1977'de Haddam, Abu Dabi Uluslararası Havalimanı'ndaki bir suikast girişiminden tekrar sağ kurtuldu. Ancak saldırıda Birleşik Arap Emirlikleri'nin ilk Dışişleri Bakanı Saif Hobaş hayatını kaybetti. Suriye makamları, bunun Irak tarafından planlandığını ve gerçekleştirildiğini savundu.[8] Haddam, Rıfat Esad'ın da kendisini öldürmeye çalıştığını bildirdi.[12]

İran İslam Devrimi'nin ardından Ağustos 1979'da Tahran'a yaptığı ziyarette, Suriye hükûmetinin devrim sürecinden önce ve sonra devrimi desteklediğini açıkça belirtti.[13]

Daha sonra 11 Mart 1984'ten 2005'e kadar Devlet Başkanı Yardımcısı olarak görev yaptı.[14][15] Başkan yardımcısı olarak siyasi ve dış ilişkilerden sorumluydu.[16] Görevdeyken önemli bir servet biriktirdi: 1994'te açılan bir Credit Suisse hesabında, Suisse sırlarına göre Eylül 2003'te yaklaşık 90 milyon İsviçre frangıydı.[17]

Temmuz 1974'te Esad ve Richard Nixon ile Haddam

Haddam, Lübnan İç Savaşı sırasında baş arabulucuydu ve bu nedenle ona resmi olmayan "Yüksek Komiser" veya "Lübnan'ın Vaftiz Babası" unvanlarını verdi.[18]

2000 yılında Hafız Esad'ın ölümünden sonra, geçiş dönemini denetlemek için Haddam başkanlığında 9 kişilik bir komite kuruldu.[19] Bu komite tarafından 10 Haziran'da Suriye'nin geçici devlet başkanı olarak atandı ve Esad'ın daimi halefi olarak kabul edildi, ancak bunun yerine Esad'ın Haziran 2000'de göreve gelen oğlu Beşşar Esad'a yardım etti.[9][20]

Haddam, Suriye'de Lübnanlı bakanlara ve parlamento üyelerine yakın olan sayılı üst düzey yetkiliden biriydi, en ünlüsü Başbakan Refik Hariri ile olan dostluğuydu.[21][22] Hariri, Lübnan ve Suudi Arabistan'daki birçok iş projesinde Haddam'ın oğulları ile ortak oldu.[12]

İstifa

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeni başkan olarak Beşşar Esad, Baas bürokrasisi üzerindeki kontrolünü güçlendirdi. Haddam, Haddam ve hükûmetin "eski muhafızları"nın diğer üyeleri yavaş yavaş etkisini kaybetti. 5 Haziran 2005'te Baas Partisi konferansında, rejimin özellikle Lübnan'daki pek çok gafını alenen eleştirdikten sonra istifasını açıkladı ve bu da onu Suriye'de ve bir Baas Partisi konferansında görevinden istifa eden tek yüksek rütbeli Suriyeli yetkili yaptı. Bu, Suriye'deki birçok kişinin içerdiği potansiyel riskler nedeniyle son derece cesurca bulduğu bir hareketti. Daha sonra, Esad rejimi tarafından kendisine ve ailesinin diğer üyelerine yönelik olası suikast planları hakkında istihbarat raporları gelmeye başlayınca, güvenliklerinden endişe duyarak ailesiyle birlikte Fransa'ya gitti.[23] Bu, onu hükümetin en üst kademesinden ayrılan "eski muhafız"ın son etkili üyesi yaptı. Duyuru, Beşşar Esad'ın siyasi kanatlarını kesmeye çalıştığı bir noktada geldi. İstifa ettikten sonra, görünüşte anılarını yazmak için Paris'e taşındı.[24]

İltica ve sürgün

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bağdat'ta 1978 Arap Ligi zirvesinde Hüseyin, Esad, Buteflika ve Haddam

30 Aralık 2005'te Haddam Suriye'den kaçtı.[25] Aynı gün El-Arabiye ile yaptığı röportajda Haddam, Esad'ın Lübnan'la ilgili birçok "siyasi hatasını" kınadı. Özellikle Lübnan'daki Suriye operasyonlarının eski başkanı Rüstem Gazali'ye saldırdı, ancak selefi olan Suriye İçişleri Bakanı Gazi Kenan'ı savundu. Haddam ayrıca, kendisine yakın görülen eski Lübnan Başbakanı Refik Hariri'nin Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad'dan "birçok tehdit aldığını" söyledi.[26]

Suriye Parlamentosu ertesi gün, aleyhine vatana ihanet suçlamaları getirmek için oylama yaparak yanıt verdi ve Baas Partisi Haddam'ı ihraç etti. Haddam röportajının ardından, Hariri cinayetini araştıran Detlev Mehlis başkanlığındaki BM Komisyonu, Suriye makamlarından Beşşar Esad ve Suriye Dışişleri Bakanı Faruk eş-Şara'yı sorgulamasını istediğini söyledi . Ocak 2006'da Paris'te Hariri suikastını araştıran BM müfettişleriyle bir araya geldi.[27] Hariri suikastıyla ilgili Esad'a ve yakın çevresine yönelik suçlamaları da daha açık hale geldi: Haddam, Esad'ın Hariri'nin öldürülmesi emrini verdiğine inandığını söyledi.[5]

14 Ocak 2006'da Haddam, Esad hükûmetinin 2006 yılı sonuna kadar sona ermesini öngören bir "sürgün hükümeti" kurduğunu açıkladı. Haddam, Rıfat Esad da dahil olmak üzere Suriye hükûmetiyle açık bir şekilde bağlarını kesen en üst düzey Suriyeli yetkili. Haddam, 2006 yılında Suriye'de siyasi geçişi destekleyen Suriye Ulusal Kurtuluş Cephesi (UKC) muhalif grubunu kurdu.[9] UKC, son toplantısını 16 Eylül 2007'de Berlin'de gerçekleştirdi ve burada yaklaşık 140 muhalif isim katıldı. 16 Şubat 2008'de Haddam, Suriye hükûmetini Hizbullah'ın önde gelen kaçaklarından biri olan İmad Muğniye'yi "İsrail'in hatırı için" öldürmekle suçladı.[28]

Yargı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Haddam, Şam'daki bir askeri mahkeme tarafından gıyaben yargılandı ve Ağustos 2008'de ömür boyu ağır çalışmaya ve medeni haklarından yoksun bırakılmasına ve Şam'da veya memleketi Tartus'ta ikamet etmesi engellenmeye mahkûm edildi.[29] Kararın gerekçesi, "Suriye liderliğine iftira atmak ve eski Lübnan Başbakanı Refik Hariri'nin öldürülmesiyle ilgili uluslararası bir mahkeme önünde yalan söylemek" idi.[29]

Yolsuzluk suçlamaları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Haddam, Dışişleri Bakanı olarak 1981'de Prens Suud el-Faysal, Ronald Reagan ve George Shultz ile birlikte

Kaçmasının ardından Haddam, 1980'lerin ortalarında Suriye çölüne nükleer atıkları gömmek için Alman ve Fransız rüşvetlerini kabul etmekle suçlandı.[30][31]

Suriye İç Savaşı'ndaki rolü

[değiştir | kaynağı değiştir]

Haddam, ABD ve AB tarafından Suriye hükûmetine muhalefet lideri olarak görülüyordu. Suriye hükûmetinden ayrılan ve Beşşar Esad'ı devirmek için onları destekleyen birçok üst düzey ordu generali ile güçlü ilişkiler sürdürdü.[32] 2016'da İran'ı Irak ve Şam İslam Devleti'nin yükselişini desteklemekle suçladı ve İran'ın "bölgede Sünnilerle savaşmak için Sünni bir güç yaratma çizgisinde çalıştığını" söyledi.[33] Ayrıca ABD'yi "Türkiye'yi Rusya'nın açık kollarına itmekle" suçladı ve ABD'nin 2016 Türkiye Darbe Girişimi'nde rolü olduğunu öne sürdü.[33][34] Ayrıca ABD'nin artık Suriye'deki durumu düzeltemeyeceğine inanıyordu.[34]

Kişisel hayat

[değiştir | kaynağı değiştir]

Haddam, zengin ve tanınmış bir Tartus ailesinin üyesi olan Necat Markabi ile evliydi.[35] Üç oğlu ve bir kızı vardı.[6] Torunlarından biri Refik Hariri'nin oğluyla evli.[36] Haddam, siyasi eserler okumak ve avcılıkla ilgilendi.[6]

31 Mart 2020'de Fransa'nın Paris kentinde kalp krizinden öldü.[4][37][38]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Mroue, Bassem (1 Nisan 2020). "Syrian ex-VP, foreign minister dies of heart attack in Paris". Huron Daily Tribune. 3 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2020. 
  2. ^ "Profile: Abdul Halim Khaddam". BBC. 31 Aralık 2005. 28 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2012. 
  3. ^ "La mort d'Abdel Halim Khaddam, ancien vice-président syrien". Le Monde.fr (Fransızca). 1 Nisan 2020. 7 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022. 
  4. ^ a b "Syrian Ex-VP, Foreign Minister Dies of Heart Attack in Paris". The New York Times. 1 Nisan 2020. 3 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022. 
  5. ^ a b "Profile: Abdul Halim Khaddam". BBC. 31 Aralık 2005. 28 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2019. 
  6. ^ a b c d e f g h "Profile: Abdel Halim Khaddam". Lebanon Wire. 7 Haziran 2005. 27 Mart 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2012. 
  7. ^ Drysdale, Alasdair (January 1981). "The Syrian Political Elite, 1966–1976: A Spatial and Social Analysis". Middle Eastern Studies. 17 (1): 3-30. doi:10.1080/00263208108700455. JSTOR 4282814. 
  8. ^ a b "Syrian blames Iraq for terrorist attack". Ottawa Citizen. Abu Dhabi. AP. 26 Ekim 1977. 26 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2023. 
  9. ^ a b c Bowen, Andrew (17 Eylül 2012). "Syria's Future and Iran's Great Game". The Majalla. 28 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2012. 
  10. ^ "Syrian chronicles 1973–1990". Tayyar. 19 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2013. 
  11. ^ "Syrian minister wounded in attack". The Palm Beach Post. Şam. UPI. 2 Aralık 1976. [ölü/kırık bağlantı]
  12. ^ a b Glass, Charles (4 Ağustos 2005). "An Assassin's Land". London Review of Books. 27 (15). 29 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2013. 
  13. ^ Badran, Tony (22 Haziran 2010). "Syriana". Tablet. 6 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2013. 
  14. ^ "Abdel-Halim Khaddam: "I'm not going to head Syria's transitional government"". The Voice of Russia. 10 Eylül 2012. 17 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2012. 
  15. ^ "Syria Primer" (PDF). Virtual Information Center. 24 Nisan 2003. 22 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2013. 
  16. ^ "Syria's Assad forms new cabinet". Sarasota Herald-Tribune. Şam. AP. 12 Mart 1984. 24 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022. 
  17. ^ OCCRP and SüddeutscheZeitung (21 Şubat 2022). "False Spring: Credit Suisse Had Deep Ties to Arab Elite on Eve of Historic Uprisings" (İngilizce). 23 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2022. 
  18. ^ "Khaddam due in Beirut soon". The Montreal Gazette. Beirut. AP-UPI. 15 Haziran 1984. 26 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2023. 
  19. ^ "Bashar Aims to Consolidate Power in the Short-Term and to Open up Gradually". APS Diplomat News Service. 19 Haziran 2000. 10 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022. 
  20. ^ Takieddine, Randa (1 Nisan 2020). "Godfather of the Assad regime takes Rafik Hariri secrets to the grave". Arab News. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022. 
  21. ^ William Harris (2012). Lebanon: A History, 600–2011. Oxford University Press. s. 262. ISBN 978-0-19-518111-1. 24 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022. 
  22. ^ Mugraby, Mohammad (July 2008). "The Syndrome of One-Time Exceptions and the Drive to Establish the Proposed Hariri Court" (PDF). Mediterranean Politics. 13 (2): 171-193. doi:10.1080/13629390802127513. 12 Ekim 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2013. 
  23. ^ "Syria party kicks out 'traitor'" (İngilizce). 1 Ocak 2006. 3 Ocak 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2023. 
  24. ^ Moubayed, Sami (5–11 Ocak 2006). "The fox speaks". Al Ahram. 27 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2012. 
  25. ^ Mallat, Chibli. Lebanon's Cedar Revolution An essay on non-violence and justice (PDF). Mallat. s. 125. 2 Şubat 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  26. ^ Stern, Yoav (30 Aralık 2005). "Former Syrian VP says Assad was involved in Hariri's death". Haaretz. AP. 18 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2012. 
  27. ^ "Khaddam meets UN panel". Gulf Daily News. Paris. 8 Ocak 2006. Erişim tarihi: 23 Aralık 2012. [ölü/kırık bağlantı]
  28. ^ "Khaddam Accuses Syria of Killing Mughniyeh". Naharnet. 16 Şubat 2008. 21 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2011. 
  29. ^ a b "Khaddam is sentenced to hard labour for life". Gulf Daily News. Şam. 31 Ağustos 2008. Erişim tarihi: 23 Aralık 2012. [ölü/kırık bağlantı]
  30. ^ "Republic of Caution". washingtoninstitute.org. 20 Şubat 2006. 24 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  31. ^ "Arşivlenmiş kopya" الرئيس السوري يصدر توجيهات صارمة بمنع فتح ملف النفايات النووية وبقية ملفات خدام الأخرى. ahewar.org (Arapça). 19 Şubat 2006. 24 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022. 
  32. ^ "Khaddam calls for Syrian revolt". BBC News. 6 Ocak 2006. 14 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2020. 
  33. ^ a b Wahab (6 Ekim 2016). "Daesh was nurtured by Iran, says former Syrian vice president". Arab News. Arab News. 18 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2016. 
  34. ^ a b Hatoum, Leila (5 Ekim 2016). "EXCLUSIVE: Interview with Former Syrian Vice President Abdul Halim Khaddam". Newsweek. Newsweek. 11 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2016. 
  35. ^ "Syria-The Power Elite". Mongabay. 30 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2013. 
  36. ^ Bar, Shmuel (2006). "Bashar's Syria: The Regime and its Strategic Worldview" (PDF). IPS. 23 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2013. 
  37. ^ Desk, News (31 Mart 2020). "Former Syrian Vice President Abdel-Halim Khaddam passes away in France". 31 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2020. 
  38. ^ "Syrian ex-vice president Khaddam, foe of Assad, dies in France at 88". Reuters. 31 Mart 2020. 10 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022 – www.reuters.com vasıtasıyla. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Siyasi görevi
Önce gelen:
Hafız Esad
Suriye Devlet Başkanı
(Vekaleten)
Haziran - Temmuz 2000 		Sonra gelen:
Beşşar Esad
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Abdülhalim_Haddam&oldid=34481002" sayfasından alınmıştır