Samahan ng mga Bansa sa Timog-Silangang Asya

Samahan ng mga Bansa sa Timog-Silangang Asya

ASEAN

အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း (sa Birmano) *Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á* (sa Biyetnames) *Association of Southeast Asian Nations* (sa Ingles) *Perhimpunan Bangsa-bangsa Asia Tenggara* (sa Indones) សមាគមន៏ប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ (sa Khmer) ສະມາຄົມປະຊາຊາດແຫ່ງອາຊີຕະເວັນອອກສຽງໃຕ້ (sa Lao) *Persatuan Negara-negara Asia Tenggara* (sa Malay) தென்கிழக்காசிய நாடுகளின் கூட்டமைப்பு (sa Tamil) สมาคมประชาชาติแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (sa Thai) 东南亚国家联盟 / 東南亞國家聯盟 (sa Tsino)
Samahan ng mga Bansa sa Timog-Silangang Asya ; ASEAN အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း (sa Birmano) Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (sa Biyetnames) Association of Southeast Asian Nations (sa Ingles) Perhimpunan Bangsa-bangsa Asia Tenggara (sa Indones) សមាគមន៏ប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ (sa Khmer) ສະມາຄົມປະຊາຊາດແຫ່ງອາຊີຕະເວັນອອກສຽງໃຕ້ (sa Lao) Persatuan Negara-negara Asia Tenggara (sa Malay) தென்கிழக்காசிய நாடுகளின் கூட்டமைப்பு (sa Tamil) สมาคมประชาชาติแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (sa Thai) 东南亚国家联盟 / 東南亞國家聯盟 (sa Tsino) ;
	Watawat
	Salawikain: "Isang Pananaw, Isang Pagkakakilanlan, Isang Pamayanan"; "10 Bansa, 1 Pagkakakilanlan"
	Awitin: (The ASEAN Way)"Ang Paraan ng ASEAN"
Luklukan ng Kalihiman	Jakarta
Pinakamalaking lungsod	Jakarta
Wikang panggawain	Ingles
Katawagan	Timog-Silangang Asyano
Bansang-kasapi	10 Brunei ; Cambodia ; Indonesia ; Laos ; Malaysia ; Myanmar ; Pilipinas ; Singapore ; Thailand ; Vietnam ; Tagamasid: 2 Papua New Guinea ; Timor-Leste; ;
Pamahalaan	Kapisanang panrehiyon
• Tagapangulo	Sonexay Siphandone
• Kalihim	Kao Kim Hourn
Pagtatag
• Pagpapahayag ng Bangkok	8 Agosto 1967
• Karta	16 Disyembre 2008
Lawak
• Kabuuan	4,522,518 km2 (1,746,154 mi kuw)
Populasyon
• Pagtataya sa 2023	683,290,000
• Densidad	144/km2 (373.0/mi kuw)
KDP (PLP)	Pagtataya sa 2024
• Kabuuan	US$ 12.007 trilyon
• Bawat kapita	US$ 17,528
KDP (nominal)	Pagtataya sa 2024
• Kabuuan	US$ 4.248 trilyon
• Bawat kapita	$6,201
TKP (2022)	0.736; mataas
Salapi	10 Dolyar ng Brunei ; Riel ng Cambodia ; Rupiah ng Indonesia ; Kip ng Laos ; Ringgit ng Malaysia ; Kyat ng Myanmar ; Piso ng Pilipinas ; Dolyar ng Singapore ; Baht ng Thailand ; Dong ng Vietnam;
Sona ng oras	UTC+9 hanggang +6:30 (Asean)
Kodigong pantelepono	10 +673 ; +855 ; +62 ; +856 ; +60 ; +95 ; +63 ; +65 ; +66 ; +84;
Internet TLD	10 .bn ; .kh ; .id ; .la ; .my ; .mm ; .ph ; .sg ; .th ; .vn;
	Websayt; www.asean.org
	Kung isinaalang-alang bilang isahang entidad.; Napiling susi ng mga batayang tagaturol ng ASEAN; Taunang paglaki 1.6%;

Ang Samahan ng mga Bansa sa Timog-Silangang Asya^[2], na kadalasang dinadaglat bílang ASEAN o Asean,^[3]^[4] ay isang kapisanang pangheopolitika, pang-ekonomiya, at pangkultura ng mga bansa sa Timog-Silangang Asya. Ang Asean ay itinatag noong ika-8 ng Agosto 1967 at binuo ng Indonesia, Malaysia, Pilipinas, Singapore, at Thailand. Ang mga layunin ng samahang ito ay pagtaguyod ng paglago ng ekonomiya, kaunlarang panlipunan, pagsulong ng mga kultura sa mga kasapi, at pagpapalaganap ng kapayapaang pangrehiyon.

Kasaysayan

Maaaring iguhit ang pagkatatag ng Asean mula sa pagkatatag ng dalawang hiwalay na organisasyon: ang Samahan ng Timog-Silangang Asya, isang alyansa na binubuo ng mga bansang Pilipinas, Malaysia at Thailand na itinatag noong taóng 1960, at ang Maphilindo, isang iminungkahing alyansa na ibubuo ng Pilipinas, Indonesia at Malaysia.

Ang Asean ay itinatag noong 8 Agosto 1967, na ang mga ministro ng ugnayang panlabas ng limang bansa ay nagpulong sa Bangkok at naglagda ng Deklarasyon ng Asean, na kinikilala nang lubos na Deklarasyon ng Bangkok. Ang limang ministro ng ugnayang panlabas – Adam Malik ng Indonesya, Narciso Ramos ng Pilipinas, Tun Abdul Razak ng Malaysia, S. Rajaratnam ng Singapore, at Thanat Khoman ng Thailand – ay itinuring na Mga Ama ng Pagkatatag ng Organisasyon.

Naging bahagi ng Asean ang Brunei noong 8 Enero 1984, ang araw pagkatapos ng pagkamit ng kanilang kalayaan nang isang linggo. Ang Brunei ay ang unang bansa na naging kasapi sa kalunan ng Asean. Noong 28 Hulyo 1995, nagkaroon ng isang bagong kasapi ang Asean nang sumanib ang Vietnam bílang ikapitong kasapi. Pagkatapos ng dalawang taon, sumanib ang mga bansang Laos at Myanmar bílang kasapi ng Asean noong 23 Hulyo 1997. Kasabay dapat ang Cambodia sa araw ng pagsanib na iyon, ngunit ipinagpaliban muna sapagkat lumalaganap pa ang kaguluhang panloob sa politika. Noong 30 Abril 1999, sumanib na sa wakas ang bansang Cambodia at nakabuo ng isang matatag na samahán ang Asean.

Mga Pangunahing layunin ng Asean

Ang mga bansang-kasapi ng Asean at nakapagpatibay ng mga pangunahing prinsipyo para sa kanilang mga ugnayan ng mga bawat isa, na nabibilang sa Kasunduan ng Pagkakaibigan at Pagkikiisa sa Timog-Silangang Asya (TAC):

Paggalang sa magkabilá ng-panig ukol sa kalayaan, kapangyarihan, kapantayan, katatagang panteritoryo, at pambansang pagkakakilanlan ng lahat ng mga bansa;
Karapatan ng bawat estado na mamahala ang kanilang pambansang pamamalagi na maging malaya sa kaguluhang panlabas, lihim na pagbabagsak o pamimilit
Walang mangyayaring kaguluhan sa ugnayang panloob ng isa't isa
Pagsasaayos ng mga kakulangan o pagtatalo sa pamamagitan ng mapayapang paraan
Pagtatakwil sa mga banta o paggamit ng puwersa; at
Mabisang pakikiisa sa pagitan ng mga bansang-kasapi.

Mga kasapi ng Asean

Ang mga kasalukuyang bansang-kasapi sa Asean ay mula sa pinakauna hanggang sa pinakahuling sumapi:

Mga kasaping nagtatag

Itinatag ang organisasyon ng ito sa pamamagitan ng Deklarasyon sa Bangkok noong 8 Agosto 1967.

Mga estadong sumapi sa kalaunan

Brunei (7 Enero 1984)
Vietnam (28 Hulyo 1995)
Laos (23 Hulyo 1997)
Myanmar (23 Hulyo 1997)
Cambodia (30 Abril 1999)

Timor-Leste

Noong 23 Hulyo 2006, Si José Ramos-Horta, ang kasalukuyang pangulo ng Timor-Leste, ay lumagda ng pormal na pakiusap at inaasahan ang mabilis na paraan ng pagpasok upang maging ganap na kasapi sa loob ng limang taon.

Papua New Guinea

Ang bansang Papua New Guinea ay kasalukuyang nasa katayuang tagamasid mula 1976.

Pagtitipon ng Asean

Nagdadaos ng mga pagpupulong ang Asean na nakilalang Pagtitipon ng Asean (Asean Summit), kung saan nagpupulong ang mga punò ng pamahalaan ng bawat kasapi upang pag-usapan at pasyahan ang mga isyung panrehiyon, gayundin sa pagdaraos ng ibang pagpupulong kung saan kasáma ang mga bansa na nasa labas ng hanay na may hangaring magtaguyod ng mga ugnayang panlabas.

Mga Pagtitipong Pormal ng Asean
	Petsa	Bansa	Punung-abala
Ika-1	Pebrero 23–24, 1976	Indonesia	Jakarta
Ika-2	Agosto 4–5, 1977	Malaysia	Kuala Lumpur
Ika-3	Disyembre 14–15, 1987	Pilipinas	Maynila
Ika-4	Enero 27–29, 1992	Singapore	Singapore
Ika-5	Disyembre 14–15, 1995	Thailand	Bangkok
Ika-6	Disyembre 15–16, 1998	Vietnam	Hanoi
Ika-7	Nobyembre 5–6, 2001	Brunei	Bandar Seri Begawan
Ika-8	Nobyembre 4–5, 2002	Cambodia	Phnom Penh
Ika-9	Oktubre 7–8, 2003	Indonesia	Bali
Ika-10	Nobyembre 29–30, 2004	Laos	Vientiane
Ika-11	Disyembre 12–14, 2005	Malaysia	Kuala Lumpur
Ika-12	Enero 11–14, 2007¹	Pilipinas	Cebu
Ika-13	Nobyembre 18–22, 2007	Singapore	Singapore
Ika-14³	27 Pebrero – 1 Marso 2009 10–11 Abril 2009	Thailand	Cha Am, Hua Hin Pattaya
Ika-15	23 Oktubre 2009	Thailand	Cha Am, Hua Hin
Ika-16	8–9 Abril 2010	Vietnam	Hanoi
Ika-17	28-31 Oktubre 2010	Vietnam	Hanoi
Ika-18	7–8 Mayo 2011	Indonesia⁴	Jakarta
Ika-19	14–19 Nobyembre 2011	Indonesia	Bali
Ika-20	3–4 Abril 2012	Cambodia	Phnom Penh
Ika-21	17–20 Nobyembre 2012	Cambodia	Phnom Penh
Ika-22	24–25 Abril 2013	Brunei	Bandar Seri Begawan
Ika-23	9–10 Oktubre 2013	Brunei	Bandar Seri Begawan
Ika-24	10–11 Mayo 2014	Myanmar	Naypyidaw
Ika-25	12–13 Nobyembre 2014	Myanmar	Naypyidaw
Ika-26	26–27 Abril 2015	Malaysia	Kuala Lumpur at Langkawi
Ika-27	18–22 November 2015	Malaysia	Kuala Lumpur
Ika-28	6–8 Setyembre 2016	Laos	Vientiane
Ika-29	6–8 Setyembre 2016	Laos	Vientiane
Ika-30	28–29 Abril 2017	Pilipinas	Pasay
Ika-31	10–14 Nobyembre 2017	Pilipinas	Pasay
Ika-32	27–28 Abril 2018	Singapore	Singapore
Ika-33	11–15 Nobyembre 2018	Singapore	Singapore
Ika-34	20–23 Hunyo 2019	Thailand	Bangkok
Ika-35	31 Oktubre–4 Nobyembre 2019	Thailand	Bangkok
Ika-36	26 June 2020	Vietnam	Hanoi
Ika-37	11–15 Nobyembre 2020	Vietnam	Hanoi
Ika-38	26–28 Oktubre 2021	Brunei	Bandar Seri Begawan
Ika-39	26–28 Oktubre 2021	Brunei	Bandar Seri Begawan
Ika-40	10–13 Nobyembre 2022	Cambodia	Phnom Penh
Ika-41	10–13 Nobyembre 2022	Cambodia	Phnom Penh
Ika-42	9–11 Mayo 2023	Indonesia	Labuan Bajo
Ika-43	5–7 Setyembre 2023	Indonesia	Jakarta
Ika-44	6–11 Oktubre 2024	Laos	Vientiane
Ika-45	6–11 Oktubre 2024	Laos	Vientiane
¹ Ipinagpaliban mula Disyembre 10–14, 2006.
² Nagpunong-abala ng pagtitipon nang lumiban ang Myanmar.
³ Ang pagtitipon ay binubuo ng dalawang bahagi. Ang unang bahagi ay nalipat mula 12–17 Disyembre 2008 dahil sa krisis pampolitika ng Thailand 2008. Ang ikalawang bahagi ay napigil noong Abril 11 dahil sa pagpasok ng mga demonstrador sa lugar ng pagdaraos ng pagtitipon.
⁴ Nagmungkahi ang bansang Indonesia sa bansang Brunei ng palitan na magpupunong-abala sila sa APEC (at malamang ang pagpupulong ng G20) sa 2013.

Habang nagdaraos ang ikalimang Pagtitipon sa Bangkok, nagpasiya ang mga pinúnò na magpulong nang "di-pormal" sa pagitan ng bawat pagtitipon:

Mga Pagtitipong Di-pormal ng Asean
	Petsa	Bansa	Punung-abala
Ika-1	30 Nobyembre 1996	Indonesia	Jakarta
Ika-2	14–16 Disyembre 1997	Malaysia	Kuala Lumpur
Ika-3	27–28 Nobyembre 1999	Pilipinas	Maynila
Ika-4	22–25 Nobyembre 2000	Singapore	Singapore

Ang paghahambing ng mga hanay sa mga malalaking bansa

Organisasyon	Lawak km²	Populasyon	GDP (PPP) sa EU$	GDP (PPP) bawat kapita sa EU$	Mga bansang- kasapi
UE	4,225,104	449,206,579	26.308 trilyon	58,838	27
ASEAN	4,522,518	683,290,000	12,007 trilyon	17,528	10
CSN	17,715,335	366,669,975	2,635,349	7,187	12
AU	29,922,059	1,494,988,668	8.990 trilyon	6,330	55
Malalaking bansa					Hati ng politika
India	3,287,263	1,428,627,663	14.594 trillion	10,123	36
Tsina	9,596,961	1,409,670,000	35.291 trillion	25,015	34
EU¹	9,833,520	334,914,895	28.781 trillion	85,373	50
Canada¹	9,984,670	41,288,599	2.472 trillion	60,495	13
Russia	17,098,246	143,679,916	5.473 trillion	38,292	89

Itinaya sa taong 2024. Bughaw-puti para sa pinakamalaking halaga, lunting-puti para sa pinakamaliit, sa mga hanay na pinaghahambingan.

Katayuan ng ekonomiya

Ang talahanayang GDP ay nakabatay sa PPP na itinaya noong 2024.

Bansa	GDP (PPP) angaw sa EU$(Itinaya)	GDP (PPP) bawat kapita sa EU$(Itinaya)
Indonesia	4.721 trilyon	16,861
Thailand	1.644 trilyon	23,401
Vietnam	1.559 trilyon	15,470
Pilipinas	1.392 trilyon	12,192
Malaysia	1.306 trilyon	39,030
Singapore	794.179 bilyon	133,737
Myanmar	283.572 bilyon	5,200
Cambodia	106.714 bilyon	6,541
Laos	74.205 bilyon	9,787
Brunei	33.875 bilyon	76,864

Mga Lider ng ASEAN

Brunei Darussalam
Sultan Hassanal Bolkiah
Cambodia
Punong Ministro Hun Manet
Indonesia
Pangulong Prabowo Subianto
Laos
Punong Ministro Sonexay Siphandone
Malaysia
Punong Ministro Anwar Ibrahim
Myanmar
Punong Ministro Min Aung Hlaing
Pilipinas
Pangulong Ferdinand Marcos Jr.
Singapore
Punong Ministro Lawrence Wong
Thailand
Punong Ministro Paetongtarn Shinawatra
Vietnam
Punong Ministro Phạm Minh Chính

Tingnan din

ASEAN+ 3
Sona ng Malayang Kalakalan ng ASEAN {AFTA}
BIMP-EAGA
Pundasyong ASEAN
ASEAN+ 6
Awit ng Pagkakaisa ng ASEAN (Himno ng ASEAN)
Sagisag ng ASEAN
Palaro ng Timog Silangang Asya (SEA Games)
Talaan ng mga lungsod sa ASEAN ayon sa populasyon

Mga sanggunian

↑ ASEAN Charter (PDF). Association of Southeast Asian Nations. p. 29. Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 2015-11-09. Nakuha noong 2016-03-25. Article 34. The working language of ASEAN shall be English.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ "Ang Saligang Batas ng ASEAN" (PDF). Association of Southeast Asian Nations. Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 10 Enero 2018. Nakuha noong 10 Enero 2018.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ http://www.gmanetwork.com/news/story/282707/ulatfilipino/balitangpinoy/pnoy-umalis-na-patungong-cambodia-para-sa-asean-summit-biyahe-gagastusan-ng-p11-m
↑ http://www.gmanetwork.com/news/story/266003/ulatfilipino/balitangpinoy/ilang-miyembro-ng-asean-dismayado-sa-di-paglabas-ng-summit-ng-pahayag-ukol-sa-west-phl-sea^{[patay na link]}

^[1]

^[2]

Mga kawing panlabas

Opisyal na Pahina ng ASEAN
YouTube: Association of Southeast Asian Nations (ASEAN)
YouTube: ASEAN Community
ASEAN Secretariat Related Sites
ASEAN Regional Forum Naka-arkibo 2013-07-25 sa Wayback Machine.
ASEAN Foundation
ASEAN Focus Group
ASEAN News Network Naka-arkibo 2005-04-27 sa Wayback Machine.

↑ "Selected Basic ASEAN Indicators" (PDF). 9, May 2015. Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 4, September 2015. {{cite web}}: Check date values in: |date= at |archive-date= (tulong)
↑ "Report for selected countries and subjects". 13, April 2023. {{cite web}}: Check date values in: |date= (tulong)CS1 maint: url-status (link)

[1] ASEAN Charter (PDF). Association of Southeast Asian Nations. p. 29. Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 2015-11-09. Nakuha noong 2016-03-25. Article 34. The working language of ASEAN shall be English.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[2] "Ang Saligang Batas ng ASEAN" (PDF). Association of Southeast Asian Nations. Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 10 Enero 2018. Nakuha noong 10 Enero 2018.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[3] ttp://www.gmanetwork.com/news/story/282707/ulatfilipino/balitangpinoy/pnoy-umalis-na-patungong-cambodia-para-sa-asean-summit-biyahe-gagastusan-ng-p11-m

[4] ttp://www.gmanetwork.com/news/story/266003/ulatfilipino/balitangpinoy/ilang-miyembro-ng-asean-dismayado-sa-di-paglabas-ng-summit-ng-pahayag-ukol-sa-west-phl-sea^{[patay na link]}

[5] "Selected Basic ASEAN Indicators" (PDF). 9, May 2015. Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 4, September 2015. {{cite web}}: Check date values in: |date= at |archive-date= (tulong)

[6] "Report for selected countries and subjects". 13, April 2023. {{cite web}}: Check date values in: |date= (tulong)CS1 maint: url-status (link)

[1]