ยุทธการที่ด่านแฮบังก๋วน

ในปี ค.ศ. 211 ม้าเฉียวโจมตีโจโฉหลังจากโจโฉใช้แผนลวงบิดาของม้าเฉียว (ม้าเท้ง) และน้องชายสองคนของม้าเฉียว (ม้าฮิวและม้าเทียด) เข้าเมืองฮูโต๋แล้วจับไปประหารชีวิต นำไปสู่ยุทธการที่ด่านตงก๋วนระหว่างม้าเฉียวและโจโฉ ม้าเฉียวพ่ายแพ้ต้องหนีมาพึ่งขุนศึกเตียวฬ่อแห่งฮันต๋ง

ใน ค.ศ. 212 เล่าเจี้ยง เจ้าเมืองเอ๊กจิ๋วได้เชื้อเชิญเล่าปี่มายังเอ๊กจิ๋วแต่ เตียวซก พี่ชายของ เตียวสง ได้เกิดล่วงรู้แผนการณ์ชักนำเล่าปี่เข้ายึดครองเอ๊กจิ๋วด้วยการมอบแผนที่ของเตียวสงจึงได้นำเรื่องนี้ไปบอกเล่าเจี้ยงทำให้เล่าเจี้ยงจับเตียวสงไปประหารชีวิตและได้หันไปจับมือเป็นพันธมิตรกับเตียวฬ่อ

เตียวฬ่อจึงส่งม้าเฉียวมาโจมตีกองทัพของเล่าปี่ที่ด่านแฮบังก๋วนซึ่งตั้งอยู่ทางตะวันออกเฉียงเหนือของเอ๊กจิ๋วเตียวหุยจึงได้ท้าม้าเฉียวดวลกันตัวต่อตัวจำนวนหลายยกแต่ไม่ใครแพ้ใครชนะและได้แยกย้ายกลับไปยังค่ายของตนทำให้ ลิอิ๋น อดีตขุนศึกของเล่าเจี้ยงที่มาสวามิภักดิ์กับเล่าปี่ขออาสาไปเกลี้ยกล่อมม้าเฉียวซึ่งลิอิ๋นได้กล่าวกับม้าเฉียวว่าศัตรูที่แท้จริงของม้าเฉียวมิใช่เล่าปี่แต่เป็นโจโฉทำให้ม้าเฉียวตัดสินใจแปรพักตร์มาสวามิภักดิ์กับเล่าปี่

ยุทธการที่ด่านแฮบังก๋วนไม่มีการบันทึกในจดหมายเหตุสามก๊กของตันซิ่ว ไม่มีการกล่าวถึงการรบตัวต่อตัวระหว่างม้าเฉียวและเตียวหุย การแปรพักตร์ของม้าเฉียวจากฝ่ายเตียวฬ่อมายังฝ่ายเล่าปี่นั้นมีบันทึกในชีวประวัติม้าเฉียวในจดหมายเหตุสามก๊กดังนี้

"ม้าเฉียวไม่อาจเข้ากันได้กับเตียวฬ่อ ทั้งสองต่างระหว่างซึ่งกันและกัน เมื่อม้าเฉียวได้ยินว่าเล่าปี่กำลังล้อมเล่าเจี้ยงที่เซงโต๋ (เมืองเอกของแคว้นเอ๊กจิ๋ว) จึงได้เขียนจดหมายลอบส่งให้เล่าปี่ แสดงความเต็มใจที่จะยอมสวามิภักดิ์ เล่าปี่ส่งคนไปรับม้าเฉียว จากนั้นม้าเฉียวจึงนำทหารของตนไปยังยอกเมืองเซงโต๋ทำให้ภายในเมืองเกิดความตื่นตระหนก เล่าเจี้ยงจึงยอมจำนน เล่าปี่แต่งตั้งให้ม้าเฉียวดำรงตำแหน่งขุนพลผู้พิชิตตะวันตกและให้ม้าเฉียวไปดูแลเมืองหลินจฺวี่ (臨沮)"^[1]

อรรถาธิบายจากเตี่ยนเลฺว่ในชีวประวัติม้าเฉียวได้บันทึกว่า

"เมื่อเล่าปี่ได้ยินว่าม้าเฉียวมาถึงก็มีความยินดีพูดว่า 'เอ๊กจิ๋วเป็นของข้าแล้ว' จากนั้นจึงส่งคนไปพบม้าเฉียวพร้อมทั้งส่งกองกำลังเสริมและเสบียงไปให้ม้าเฉียว เมื่อม้าเฉียวมาถึงเซงโต๋ได้นำทหารไปตั้งมั่นที่ทางเหนือของเมือง แล้วเซงโต๋ก็ล่มหลังม้าเฉียวมาถึงได้สิบวัน"^[2]

ไม่มีการกล่าวถึงบทบาทของจูกัดเหลียง กันหยง เอียวสง และลิอิ๋นในเหตุการณ์การแปรพักตร์ของม้าเฉียว

• ข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์ในสามก๊ก