Balet dar Toçikiston

Baleti toçik dar asosi an'anahoi boji raqsi millī va omūxtanu istifodai taçribai xoreografijai rusu çahon ba majdon omadaast. Unsurhoi milliji balet qarnhoi zijode dar raqshoi xalqī va klassikiji toçik («Kordbozī», «Kaltakbozī», «Naƣorabazm», «Zang», «Larzon» va ƣajra) mavçud budand, ki hangomi sajrugaşthoi xalqī va bazmu tūjho içro meşudand. Ba'di istiqrori saltanati şūravī dar Toçikiston, dar zaminai baleti klassikī va san'ati raqsi millī, Baleti kasbiji toçik tavlid joft. Soli 1936, dar asosi Qarori Şūroi Komissaroni Xalqi Toçikiston, dar nazdi Teatri musiqiji toçik dastai balet (iborat az 25 raqqosu raqqosa) ta'sis joft, ki avval tahti sarvariji raqqosoni mohir Ƣ. Valamatzoda, S. Xoçaev, M. Fajziboeva, G. Passarov, U. Homidov baroi dramahoi musiqī («Vose'»-i S. Balasanjan, «Lola»-i S. Urbax, S. Balasanjan va ƣajra) dar asosi raqshoi millī sahnahoi az çihati mazmunu mundariça nisbatan tozai raqsī meofaridand. Soli 1939 dar Duşanbe Teatri opera va baleti toçik ta'sis joft, ki avvalin operahoi toçikī – «Şūrişi Vose'»-i S. Balasanjan, «Kovai ohangar»-i S. Balasanjan va Ş. Bobokalonovro ba sahna guzoşt. Şakli murakkabi raqsi mardumī pajdo şud. Ustodoni raqs B. A. Islomova va A. I. Protsenko bo madadi raqqosoni xalqī xoreografijai milliro baroi sahna muvofiq mesoxtand. Dar teatr omūzişi nozukihoi balet va raqsi klassikī ba roh monda şud. Soli 1941 hajati eçodī az namoişi sahnahoi çudogonai xoreografī ba balet guzaşt. Naxustin baleti toçik «Du gul» (musiqiji A. Lenskij, ustodi raqs K. Golejzovskij) bud, ki dar zaminai omezişi ustokoronai san'ati balet va raqsi milliji toçikī eçod şudaast. Dar on avvalin artistoni baleti toçik Aziza Azimova, A. Ishoqova, O. Isomova, Ƣaffor Valamatzoda, M. Qobilov, U. Rabimov, S. Bahor va digaron hunarnamoī kardaand. Dere naguzaşta repertuari baleti toçik az hisobi asarhoi klassikī va şūravī ƣanī gaşt. Teatr «Ehtijotkoriji behuda»-i P. Gertel, «Favvorai Boƣcasaroj»-i B. Asafev, «Kūli quvon»-i P. I. Cajkovskij, «Zoluşka»-i S. Prokofev, «Esmeralda»-i S. Puni, «Lavrensija»-i A. Krejn barin B.-horo manzuri tamoşobinon namud. Balerinai toçik Lutfī Zohidova naqşhoi markaziji in B.-horo bo mahorati baland bozida, az bajni artistoni baleti toçik naxustin sazovori unvoni Artistkai xalqiji SSSR gardid. Soli 1947 Ƣaffor Valamatzoda dar sahnai Teatri opera va baleti toçik ba nomi S. Ajnī «Lajlī va Maçnun»-i S. Balasanjanro tahija namud, ki dar on imkonoti xoreografijai millī va raqsi klassikiro farovon istifoda burdaast. Ba'dho baleti toçik ba mavzū'hoi ta'rixiju qahramonī, işqiju afsonavī va ƣajra rūj ovard («Dilbar»-i A. Lenskij, «Afsonai kūhiston», «Pisari Vatan», «Vinni Pux va hama ciz»-i Ju. Ter-Osipov, «Temurmalik»-i M. Aşrafī, «Margi sudxūr»-i T. Şahidī, «Alibobo va cil rohzan»-i G. Aleksandrov va ƣajra). Incunin osori klassikon («Şelkuncik»-i P. I. Cajkovskij, «Ƶizel»-i A. Ş. Adan, «Romeo va Çuljetta»-i S. Prokofev, «Don Kixot»-i A. Minkus, «Bolero»-i M. Ravel, «Xonum va avboş»-i D. Şostakovic va dig.) ba bojşaviji repertuar va sajqal joftani mahorati eçodiji artistoni baleti toçik bois şud. Solhoi 1958–1960 ba hajati eçodiji Teatri opera va baleti toçik ba nomi S. Ajnī jak gurūh xatmkardagoni studijai toçikiji Omūzişgohi xoreografiji Leningrad hamroh şudand. Dar natiça, baroi ba sahna guzoştani baleti murakkab imkon pajdo şud. Dere naguzaşta az bajni çavonon Malika Sobirova, Bozgul Isoeva, M. Burhonov, Stalina Azamatova, S. Uzoqova, T. Çavodzoda, Qurbon Xolov, Ş. Turdieva, V. Eşonxoçaev, N. Madjorova, V. Aliboev, H. Aliboeva, Z. Rūziboeva barin raqqosu raqqosahoi purmahorat ba kamol rasidand. Çustuçūhoi eçodiji baleti toçik baroi ofaridani asarhoi navi millī, az xud kardani sarvathoi xoreografijai çahon va boz ham baland bardoştani mahorati eçodī ravona şud. Ijuni 1977 hajati artistoni baleti toçik dar Festivali bajnalxalqiji «Kuopio meraqsad» (Xelsinki) iştirok namuda, «Lajlī va Maçnun»-i Sergej Balasanjan va «Ƶizelь»-i A. Ş. Adanro namoiş dod. Incunin dastai hunariji B.-i toçik on solho dar jak qator mamlakathoi çahon – Malajzija, Singapur, Tajland, Hinduston, Pokiston va ƣajra hunarnamoī kard