Šarok
| Šarok mađ. Sárok | |
|---|---|
 | |
 Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Mađarska |
| Region | Južna prekodunavska regija |
| Županija | Baranja |
| Srez | Mohač |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — | 129 |
| — gustina | 27,92 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 50′ 35″ S; 18° 36′ 37″ I / 45.84307° S; 18.61035° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Površina | 4,62 km2 |
  Šarok Šarok na karti Mađarske | |
| Poštanski broj | 7781 |
| Pozivni broj | 69 |
| Veb-sajt | |
| www.sarok.hu | |
Šarok[1] (mađ. Sárok) je selo u Mađarskoj, u krajnje južnom delu države. Selo upravo pripada Mohačkom srezu Baranjske županije, sa sedištem u Pečuju.
Prirodne odlike
[uredi | uredi izvor]Naselje Šarok nalazi u krajnje južnom delu Mađarske, blizu državne granice sa Hrvatskom. Najbliži veći grad je Mohač.
Istorijski gledano, selo pripada mađarskom delu Baranje. Područje oko naselja je ravničarsko (Panonska nizija), približne nadmorske visine oko 100 m. Oko naselja nema većih vodotoka, a dalje ka istoku protiče Dunav.
Stanovništvo
[uredi | uredi izvor]Prema podacima iz 2013. godine Šarok je imao 129 stanovnika. Poslednjih godina broj stanovnika opada[2].
Pretežno stanovništvo u naselju čine Mađari rimokatoličke veroispovesti, uz srpsku manjinu.
Popis 1910.
[uredi | uredi izvor]| Šarok[3] | |
|---|---|
| jezik | vera |
ukupno: 491 Pravoslavci 316 (64,35%) Rimokatolici 165 (33,60%) Jevreji 8 (1,62%) Kalvinisti 2 (0,40%) - (-%)
| |
Istorija Srba u mestu
[uredi | uredi izvor]Srbi su u Šaroku prisutni još od srednjeg veka, ali je njihov broj posebno narastao posle Velike seobe. Pred Prvi svetski rat u selu živeli Srbi (70%), Nemci (25%) i Mađari (5%).
Selo je poznato po važnosti za srpsku manjinu u Mađarskoj. Šarok je do Prvog svetskog rata imao srpsku većinu, a kao spomen minulih vremena u središtu naselja očuvana je Srpska pravoslavna crkva, obnovljena 2005. godine.
U Šaroku se 1735. godine o uskršnjem postu ispovedilo i pričestilo 67 pravoslavaca Srba. Od domaćina pominju se porodice: Vučić, Polimac, Stojić, Stojkov i Vukoman. Prethodno je 1731. popisano u mestu 16 pravoslavnih domova. Broj stanovnika 1796. godine je iznosio 535 duša, a vek kasnije, 1890. godine tek 288. Selo se prepolovilo, sudeći po srpskom stanovništvu.[4] Umro je paroh Jovan Akimović 1829. godine i tu na seoskom groblju sahranjen.
Pravoslavna crkva je bila posvećena Sv. velikomučeniku Dimitriju. Pokušana je gradnja od tvrdog materijala 1778. godine, ali bezuspešno. Novi hram je podignut početkom 19. veka. Ikonostas je izradio neki provincijski ikonopisac iz druge polovine tog veka. Ikonostas je zidan, sa aplikacijama od dasaka, a ikone su rađene na platnu pa keširane na drvo.[5] Njeno stanje 1905. godine je „rđavo”. Crkvene matrikule su zavedene 1777. godine. Paroh Radoslav Mihajlović je bio 1862. godine pretplatnik „Školskog lista”, dajući tri forinte. Paroh je početkom 20. veka pop Jovan Milić rodom iz Šikluša, u mestu već 17 godina (1905).[6]
Po Vitkovićevom izveštaju u Šaroku je 1847. godine bilo 495 Srba stanovnika, a dve decenije kasnije 1867. godine njihov broj se prepolovio, i spao na 263 duše.[7]
Bio je 1816. godine učitelj u mestu i prenumerant jedne pedagoške knjige Andrej Adamović. Najučeniji ljudi Šaroka nabavljaju srpsku knjigu 1824. godine: pop Jovan Akimović paroh (tu i 1826) i Andrej Adamović učitelj.[8] Godine 1836. Somborsku preparandiju je završio - položio ispit, Prokopije Topenarski iz Šaroka. Bio je 1868. godine učitelj u mesnoj školi Milan Marjanović.[9] Školski referent Popović je 1884. godine izvršio reviziju srpskih narodnih škola po budimskoj eparhiji, i napisao izveštaj, koji je i te kako bio zabrinjavajući. U Šaroku je tako zatekao 38 učenika „čiji uspeh nije mogao nazvati sa dovoljan”, jer učitelj Pavle Ivičić „nije zakonito za učitelja osposobljen”. Za školsku dvornicu (učionicu) kaže: „tako je malena i tesna da dobar deo dece sedi na zemlji uz peć”. Učiteljski stan se sastojao samo od jedne sobe. Kako je to bila opština sa 70 dosta imućnih bračnih pari, Popović je tražio da se nešto preduzme, uz asistenciju sreske vlasti. Tražio je da se škola ili proda ili sruši, a da se nova podigne na lepom mestu, negde kod crkve u porti. Da se stanovništvu razreže prirez, iz kojeg bi učitelj dobio zakonom garantovanu minimalnu platu, od 340 f. i novog učitelja po zakonu izabere. Takođe tražio je da se dvadesetak učenika, čiji roditelju služe na obližnjoj vlastelinskoj pustari Herceg-Laku, izvadi iz „tuđe škole”, i pripoji šaročkoj srpskoj školi.[10] Kasnije je izgleda po konkursu objavljenom u crkvenom listu, bilo milina raditi u tamošnjoj školi. bila je sasvim drugačija situacija, od one opisane deceniju ranije. Ponuđena plata je iznosila 300 f. godišnje plus 40 f. za poftornu školu, „dalje ima lep ugodan stan sa dve sobe, dve kujne, ima jedan komad zemlje 1230 kv hv, i jednu bašticu za kujnu od 200 kv hv, osim toga 13 metara tvrdi drva - iz kojih mora i dužan je i školu grejati”.[11] Škola je 1905. godine srpska narodna sa jednim zdanjem zidanim 1888. godine. Školski upravitelj je bio 1905. godine Svetozar Marković, a školski staratelj Branko Kresić. Postavljena je 1899. godine u mesnoj školi učiteljica Sofija Mrđenova. Učiteljica Jelka Visiljeska služi dve godine u mestu. Polazilo je u školu redovnu nastavu 33 đaka, a nedeljnu školu još 10 učenika starijeg uzrasta.[6] Jovan Kockar je 1908. godine postavljen za privremenog učitelja.[12]
Godine 1905. Šarok je mala opština u Baranjvarskom srezu. Tu živi 520 stanovnika u 99 domova. Srbi preovlađuju; ima ih 302 pravoslavne duše (ili 58%) sa 65 kuća. Od srpskih javnih zdanja tu su pravoslavna crkva i narodna škola. U mestu je crkvena opština, skupština je redovna pod predsedništvom Branka Kresić. Parohija je šeste platežne klase, a parohijska sesija je od 27 kj. zemlje. Postoji srpsko pravoslavno groblje, a crkveni zemljišni fond iznosi 30 kj. Parohiji gravitiraju kao parohijske filijale Ivanda i Feherceglak.[13]
Posle Prvog svetskog rata veći deo srpskog stanovništva se iselio u srpske delove novoobrazovane Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Šarok i njemu bliska naselja sa srpskim življem su posebno osetili ovo iseljavanje, budući da je ono veoma snažno zahvatilo Srbe u delovima pored nove granice i blizu matice (mađarska Baranja i okolina Segedina i Baje).
Početkom 20. veka podignuta je nova srpska pravoslavna crkva posvećena Sv. velikomučeniku Dimitriju. Verovatno na mestu prethodne, starije iz vremena velike seobe Srba.[14]
Posle Prvog svetskog rata mesni Srbi su se gotovo u celosti iselili u maticu, a posle Drugog svetskog rata i mesni Nemci.
Savremeno doba
[uredi | uredi izvor]Početkom 21. veka u Šaroku u centru je srpska pravoslavna crkva posvećena Sv. Dimitriju. Ali u mestu nema više ni jednog Srbina.[15] Pored crkve je postavljen spomenik koji svedoči o nekadašnjem bitisanju Srba u Šaroku. Srpsku imovinu čuva doskorašnji načelnik sela, Laslo Vajdič sa svojom porodicom. Srpsko pravoslavno groblje nalazi se zapadno van naselja, udaljeno oko kilometar. Sa tri strane je omeđeno oranicom i u veoma dobrom je stanju. Malo je spomenika iz 19. veka, i oni se dobro vide u pokošenoj travi.[16]
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ www.poreklo.rs/2014/04/14/optiranje-iseljavanje-srba-u-madjarskoj-1920-1931
- ^ Baranya (Hungary): County, Towns and Villages - Population Statistics in Maps and Charts
- ^ „Jezički i verski sastav stanovništva Kraljevine Ugarske po naseljima, Popis 1910. godine”. Arhivirano iz originala 13. 01. 2018. g. Pristupljeno 11. 04. 2019.
- ^ „Srpski sion”, Karlovci 1895. godine
- ^ Srpski institut...
- ^ a b Mata Kosovac, navedeno delo
- ^ „Glasnik društva srpske slovesnosti”, Beograd 1872. godine
- ^ Vasilije Bulić: „Zemleopisanije vseobšćeg”, Budim 1824. godine
- ^ „Školski list”, Sombor 1868. godine
- ^ „Školski list”, Sombor 1884. godine
- ^ „Srpski sion”, Karlovci 1897. godine
- ^ „Školski glasnik”, Novi Sad 1908. godine
- ^ Mata Kosovac: „Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine”, Karlovci 1910. godine
- ^ „Nin”, specijalni dodatak Dinka Davidova, Beograd 1990. godine
- ^ „Srpske nedeljne novine”, Budimpešta 2013.
- ^ Srpski institut, internet baza podataka, Budimpešta
