Saobraćaj u Ujedinjenom Kraljevstvu

Velika Britanija (punim nazivom: Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije i Severne Irske) je jedna od najvećih i najznačajnijih zemalja u Evropi. Kao ostrvska zemlja Velika Britanija ima poseban odnos prema pomorskom saobraćaju. Ona se nalazi u najprometnijem okeanu sveta (Atlantik), što se kroz istoriju ove zemlje pokazalo kao velika prednost (nekada ogromno kolonijalno cartvo). Južna obala Velike Britanije je severna obala Lamanša, jedne od naprometnijih voda na svetu. Međutim, kao visokorazvijena zemlja, Velika Britanija ima razvijene sve vidove saobraćaja, a saobraćajna mreža u zemlji je gusta i veoma napredna.

Poslednje veliko dostignuće na polju saobraćaja je izgradnja podzemnog tunela, tzv. „Evrotunela“, ispod Lamanša, kojim je ponovo omogućena „suvozemna“ veza između Ujedinjenog Kraljevstva Francuske, samim tim, i evropskog kopna, prvi put od poslednjem Ledenog doba.

Velika Britanija ima razvijen drumski, železnički, vazdušni i vodni saobraćaj. Najveće saobraćajno čvorište zemlje i jedna od najvećih na celom svetu je glavni grad, London.

Železnica u Ujedinjenom Kraljevstvu je najstarija na svetu sa najstarijom železničkom vezom između Liverpula i Mančestera, otvorenom 1830. godine. Danas je ona podeljena na dva samostalna dela u Britaniji i Severnoj Irskoj. Pogledati: "Britanske železnice“ i "Severnoirske železnice“.

Podaci o železnici	Britanija	Severna Irska
Širina koloseka	standardna (1.435 mm)	veća od standardne (1.600 km)
Ukupna dužina pruga	16.536 km	342 km
Dužina elektrifikovanih pruga	4.928 km	-
Dužina pruga sa dva ili više koloseka	12.591 km	190 km

Po podacima iz 1996. godine ukupna dužina železničke mreže u nadležnosti države u oba dela države bila je 10.375 km (Britanija 10.072 km, Severna Irska 303 km). Ovome treba dodati i veliku dužinu industijskih i drugih pruga van nadležnosti države. Zanimljiv podatak je i to da je još sredinom 20. veka železnička mreža bila mnogo duža (čak 5 puta) od današnje, a da je vremenom smanjena dužina zbog nedovoljne iskorišćenosti železnica u ruralnim krajevima zemlje. Međutim, današnja Velika Britanija železnička mreža je veoma napredna i ona je prevazišla mnoge prirodne prepreke, poput Lamanša, gde postoji podzemna veza železnicom. Takođe, mnoge domaće linije su osavremenjene i na njima se kreću vozovi velikih brzina (tzv. "Pendolino“ vozovi).

Najvažnije železničko čvorište je prestonica London sa nekoliko ogromnih železničkih stanica iz 19. veka. Od Londona kreću važne linije u zemlji. 5 linija su najvažnije i njima se vozovi velikih brzina. To su:

• Linija Evrokanala , London - Evrokanal, izdvojena od ostalih linija zbog potrebe usaglašavanja sa "TŽV" prugama u Francuskoj, ukupna dužina 108 km.
• Zapadnoobalska linija, London - Milton Kejnz - Staford - Ragbi - Birmingem - Mančester - Liverpul - Preston - Karlajl - Glazgov - Edinburg, ukupna dužina 645 km.
• Istočnoobalska linija, London - Piterboro - Donkaster - Daram - Njukasl - Edinburg, ukupna dužina ? km.
• Središnja linija, London - Lutn - Lester - Darbi - Notingem - Šefild - Lids, ukupna dužina ? km.
• Velika zapadna linija, London - Reding - Svindon - Bat - Bristol, ukupna dužina 191 km.
• Velika istočna linija, London - Stratford - Ipsvič - Norič, ukupna dužina ? km.

Gradska železnica je prisutna u svim većim britanskim gradovima. Metro sistem je prisutan u najvećim gradovima. Prestonica London ima najdužu i najstariju metro mrežu na svetu i jednu od najnaprednijih sa 12 linija i 275 stanica (pogledati: Londonski metro). Metro mrežu poseduju i Glazgov i Njukasl.

Tramvajski prevoz poseduje nekoliko većih gradova u državi (London (istočni), Mančester, Šefild, Birmingem, Krojdon, Notingem, Edinburg). Prigradski prevoz železnicom je veoma razvijen i njim se prevozi najveći broj putnika u Ujedinjenom Kraljevstvu, čemu pogoduje velika gustina naseljenosti i nevelika udaljenost susednih gradskih naselja.

Železnička veza sa susednim zemljama:

• Francuska - da, tunelom ispod Lamanša
• Irska - da, Severna Irska

U engleskoj važi pravilo o vožnji levom stranom, koje je posebno osobeno za Velika Britanija i zemlje koje su bile pod njenim uticajem.

Ukupna dužina puteva u Ujedinjenom Kraljevstvu u 2006. godini je 398.350km, što uključuje sledeće:

• Magistralni putevi - 12.226 km (od čega 3.503 km savremenih auto-puteva)
• Glavni putevi - 38.085 km
• Putevi „druge“ i „treće“ kategorije - 114.657 km
• Nekategorisani putevi (prilazi, ulice) - 233.383 km

Prevoz drumovima je daleko najprometniji vid prevoza, jer na njega otpada 90% putničkog i 65% teretnog saobraćaja u državi. Prevoz magistralnim i auto-putevima učestvuje sa 1/3 ukupnog prevoza, iako pokriva svega 0,16% Velike Britanije i nije razvijen kao u drugim država razvijene Evrope (npr. Francuska i Nemačka imaju mnogo gušću mrežu auto-puteva). Njihova velika prednost što je većina bez putarina. No, i pored relativno kratke mreže britanski auto-putevi su visoko savremeni i pokrivaju najvažnije saobraćajne trase između važnih gradova, a u slučaju Londona postoje brojni kratki auto-putevi koji omogućavaju lakši prilaz gradu. Auto-putevi su dvoznačno obeleženi sa „M+broj“.

Najvažniji državni putevi su:

• Glavni put M1, London - Luton - Northempton - Lester - Notingem - Šefild - Lids, ukupna dužina puta je 310 km.
• Glavni put M3, London - Vinčester -Sauthempton, ukupna dužina puta je 95 km.
• Glavni put M4, London - Reding - Svindon - Bristol - Njuport - Kardif - Svonzi, ukupna dužina puta je 305 km.
• Glavni put M5, Birmingem - Gloster - Bristol - Ekseter, ukupna dužina puta je 262 km.
• Glavni put M6, Ragbi - Koventri - Birmingem - Staford - Stouk na Trentu - Liverpul - Preston - Lankaster - Karlajl, ukupna dužina puta je 365 km.
• Glavni put M8, Edinburg - Glazgov, ukupna dužina puta je 97 km.
• Glavni put M20, London - Kenterberi - Dover (Lamanš), ukupna dužina puta je 80 km.
• Glavni put M25, auto-putni „prsten“ oko Londona, ukupna dužina puta je 188 km.
• Glavni put M40, London - Oksford - Birmingem, ukupna dužina puta je km.
• Glavni put M62, Hal - Lids - Mančester - Liverpul, ukupna dužina puta je 172 km.

Velika Britanija je ostrvska zemlja, okružena Atlantikom i njegovim morima. Zbog toga pomorski saobraćaj ima izuzetno veliki značaj za državu. Tako, na primer, 95% inostranog uvoza uđe u zemlju preko njegovih luka, kojih ima mnogo. Zapravo, svaki veći britanski grad na moru je i značajna luka. Država ima 3 velike luke, smeštene na jugu zemlje, bliže evropskom kopnu:

• Luka Felikstouv kod Ipsviča - četvrta luka po veličini u Evropi
• Tilburi kod Londona
• Sauthempton

Pored ovih luka poznate luke su i: Aberdin, Belfast, Dover, Kardif, Glazgov, Gloster, Hal, Liverpul, London, Plimut, Portsmut, Svonzi.

Unutrašnji vodni saobraćaj Velike Britanije je veoma razvijen, jer postoje uslovi za to - veliki ravničarski predeo, niski prevoji i razvođa, veoma razuđena morska obala, koja otežava put oko nje. Dužina puteva (plovnih reka i kanala) je 3.200 km, ali je u stalnoj upotrebi samo 620 km (2004. g.), dok je većina tokova namenjena turizmu i poljoprivredi. Reke u zemlji su dobrim delom kanalisane i umirene, tako da mnoge nalikuju kanalima. Najvažnije reke su Severn, Temza, Trent, od kojih se najviše koristi Temza, naročito njen deo do ušća, u sastavu Londona.

Veštački prokopani kanali su značajniji od reka i igraju veoma važnu ulogu u unutrašnjem vodnom saobraćaju Ujedinjenog Kraljevstva, mada ne kao u 18. veku, kada su predstavljali okosnicu razvoja zemlje.

Budući da je Velika Britanija velika i turistički posećena zemlja na svetu, a London jedno od ekonomskih sreišta sveta, vazdušni saobraćaj ima veliki značaj. Najveći aerodromi su oni oko Londona, a značajni su i aerodromi vezani za druge velike gradove na „ostrvu“. U državi se nalazi veliki deo pogona proizvođača aviona "Erbas". Velika Britanija takođe učestvuje i u kosmičkim programima.

U Velikoj Britaniji postoji veliki broj avio-preduzeća, od kojih je najpoznatije i najveće državno preduzeće Britiš ervejz, jedno od najvažnijih na celom svetu.

U zemlji postoji čak 471 zvanično upisan aerodrom 2004. godine, od čega 334 sa čvrstom podlogom (pogledati: Aerodromi u Ujedinjenom Kraljevstvu). 114 aerodroma je uvršteno na listu međunarodnih aerodroma sa IATA kodom (IATA Airport Code), što je veoma veliki broj spram drugih zemalja. Najpoznatiji od njih su:

• Aerodrom „Hitrou“ u Londonu - LHR
• Aerodrom „Getvik“ u Londonu - LGW
• Aerodrom „Stansted“ u Londonu - STN
• Aerodrom „Lutn“ u Londonu - LTN
• Aerodrom „Ringvej“ u Mančesteru - MAN
• Međunarodni aerodrom „Birmingem“ u Birmingemu - BHX
• Aerodrom „Edinburg“ u Edinburgu - EDI
• Aerodrom „Abotsinč“ u Glazgovu - GLA
• Aerodrom „Bristol“ u Bristolu - BRS
• Aerodrom „Njukasl“ u Njukaslu - NCL
• Međunarodni aerodrom „Belfast“ u Belfastu - BFS

London je jedno od najvažnijih vazduhoplovnih čvorišta na svetu sa čak 4 velika aerodroma (Hitrou, Getvik, Stansted, Lutn) i još nekoliko manjih. Najvažniji aerodrom je Aerodrom „Hitrou“, udaljen 24 km zapadno od gradskog središta. "Hitrou“ spada među najvažnije aerodrome na svetu (tzv. habove). Ovaj aerodrom je najprometniji u Evropi, a prvi na svetu po broju međunarodnih putnika. Aerodrom ima čak 7 terminala.

Većina drugih značajnih aerodroma su tipični aerodromi uz velike gradove. Najvažniji aerodrom van oblasti Šireg Londona je Aerodrom u Mančesteru, koji opslužuje središnju Englesku.

Velika Britanija poseduje i 11 heliodroma (2004. g.).