Портал:SFRJ/Josip Broz Tito

Josip Broz Tito (Kumrovec, 7. maj 1892 — Ljubljana, 4. maj 1980), revolucionar i državnik, lider Saveza komunista Jugoslavije od 1937. do 1980. i predsednik SFR Jugoslavije od 1953. do 1980. godine, maršal Jugoslavije.

Kao mladi bravarski radnik, 1910. godine je postao član Saveza metalskih radnika i član Socijaldemokratske stranke. Nakon toga je otišao na odsluženje vojnog roka, a nakon izbijanja Prvog svetskog rata 1914. godine bio je poslat na front. Zbog antiratnih stavova bio je zatvaran u Petrovoradinskoj tvrđavi, a 1915. je poslat na ruski front, gde je na Karpatima bio ranjen i zarobljen. Tokom zarobljeništva na Uralu je došao u dodir sa boljševičkom literaturom i posle Februarske revolucije se povezao sa jednom grupom radnika. Za vreme Oktobarske revolucije, 1918. godine u Omsku se priključio Crvenoj gardi, a 1920. godine je postao član jugoslovenske sekcije pri Ruskoj komunističkoj partiji.

Nakon povratka u Jugoslaviju, radio je kao mehaničar u Zagrebu, Velikom Trojstvu, Kraljevici, Smederevskoj Palanci i drugim mestima. Politički se aktivirao u Komunističkoj partiji Jugoslavije, a početkom 1928. godine bio je izabran za sekretara Oblasnog odbora Saveza metalaca i sekretara Gradskog komiteta KPJ u Zagrebu. Avgusta 1928. je bio uhapšen i kao „komunistički terorista“ osuđen na pet godina zatvora. Po izlasku iz zatvora, jula 1934. je otišao u Beč, gde je uključen u CK KPJ i tada je uzeo pseudonim „Tito“. Tokom 1935. je boravio u Moskvi i radio u Kominterni, gde se služio pseudonimom „Valter“. Krajem 1936. se vratio u Jugoslaviju i radio na jačanju KPJ. Tokom 1937. je radio na formiranju KP Hrvatske i KP Slovenije u okviru KPJ, a krajem iste godine je bio imenovan za generalnog sekretara KPJ. Oktobra 1940. na Petoj zemaljskoj konferenciji formirao je novo rukovodstvo KPJ.

Posle okupacije Jugoslavije, 1941. godine prešao je iz Zagreba u Beograd i odatle rukovodio oružanim ustankom. Kada je na teritoriji zapadne Srbije formirana slobodna teritorija, prešao je tamo i odatle neposredno rukovodio partizanskim jedinicama. Nakon Prve neprijateljske ofanzive i pada Užičke republike, krajem 1941. zajedno sa glavninom partizanskih snaga se povukao u Sandžak, a potom u Bosnu, gde su formirane prve partizanske brigade. U leto 1942. zajedno sa glavninom partizanskih jedinica prešao je u zapadnu Bosnu, gde je stvorena velika oslobođena teritorija, na kojoj je održano Prvo zasedanje AVNOJ-a. Posle veoma teških bitaka na Neretvi i Sutjesci, tokom 1943. godine, ponovo se vratio u zapadnu Bosnu, gde je održano Drugo zasedanje AVNOJ-a, na kome su udareni temelji Nove Jugoslavije. Veoma veštom politikom Tito je uspeo da privuče pažnju zapadnih Saveznika, a pre svega Engleza, koji su potom uskratili pomoć generalu Mihailoviću, koga je podržavala izbeglička vlada i svu pomoć usmerili ka partizanskom pokretu. Nakon neuspešnog nemačkog desanta na Drvar, maja 1944. godine prešao je na ostrvo Vis, a odatle je u avgustu otišao u Napulj gde se susreo sa Vinstonom Čerčilom, britanskim premijerom koji mu je dao garancije da zapadni Saveznici neće intervenisati u Jugoslavije. Septembra iste godine je otišao u Moskvu, gde se susreo sa Staljinom, od koga je dobio vojnu pomoć. Odmah po oslobođenja Beograda, 1944. došao je u Beograd odakle je rukovodio završnim operacijama za oslobođenje zemlje.

Iz Drugog svetskog rata Tito je izašao kao priznati državnik i antifašistički vođa i kao jedini vrhovni komandant koji je lično predvodio svoje borce i u jednoj borbi, juna 1943. bio ranjen. Nakon oslobođenja zemlje, našao se na čelu nove Vlade, a na prvim izborima njegova lista je dobila većinu što mu je omogućilo da novembra 1945. godine ukine monarhiju i proglasi republiku. Takođe uspeo je da marginalizuje predratne građanske političare i ukloni ih iz političkog života. U prvim posleratnim godinama, kada su sve zemlje istočnog bloka postajale ekonomski i politički zavisne od Sovjetskog Saveza, Tito je pokušao da vodi samostalnu politiku, koja je insistirala na državnoj i ekonomskoj samostalnosti Jugoslavije od SSSR. Ovakva njegova politika je u Moskvi bila protumačena kao neposlušnost i dovela je do veoma oštrog sukoba sa Staljinom, juna 1948. godine.

U trenutku sukoba sa Staljinom, nastupio je najteži period Titove vladavine, jer je Jugoslavija ostala izolovana između istoka i zapada. Svojom veštom politikom uspeo je da dobije naklonost zapada, a pre svega SAD. Iako je 1955. godine normalizovao odnose sa SSSR, nastavio je da vodi neutralnu politiku. Stvarajući poznanstva sa liderima zemalja Trećeg sveta, a pre svega Indije i Egipta, uspeo je da oko sebe okupi grupu zemalja – uglavnom afričkih i azijskih i 1961. godine ih ujedini u Pokret nesvrstanih, koji se zalagao za smirivanje tenzija između Varšavskog i NATO pakta i politiku nepripadanja blokovima.

U planu unutrašnje politike Tito se posle razlaza sa SSSR odrekao sovjetskog modela socijalizma i inicirao uvođenje radničkog samoupravljanja, koje je imalo za cilj da spreči birokratizaciju jednopartijskog sistema. Kasnijih godina, kako je Jugoslavija sve više ekonomski sarađivala sa zapadom, vršeno je više privrednih i političkih reformi, koje su imale za cilj slabljenje državnog centralizma i uvođenje elemenata tržišne privrede. Nakon Brionskog plenuma, 1966. godine Tito se opredelio za davanje većih nadležnosti republikama na račun federacije, što je ozvaničeno Ustavom iz 1974. godine. Maja 1974. godine Skupština SFRJ izabrala ga je za doživotnog predsednika Republike, a na Desetom kongresu SKJ, iste godine je bio izabran za doživotnog predsednika Saveza komunista Jugoskavije.

Umro je 4. maja 1980. godine u Ljubljani, a sahranjen je 8. maja u Kući cveća u Beogradu. Njegovoj sahrani prisustvovalo je 209 delegacija iz 127 zemalja sveta, kao i 700.000 građana. Nosilac je velikog broja jugoslovenskih i stranih odlikovanja, među kojima su i tri Ordena narodnog heroja.

Ljudi se vraćaju natrag, u historiju svoga naroda, počinju po njoj da čeprkaju i zaboravljaju na budući razvitak naše socijalističke zajednice kao cjeline. Nijedna naša republika, sama za sebe, ne bi bila ništa, da nismo svi zajedno. Jačajući i ubuduće naše jedinstvo, mi moramo stvarati svoju, jugoslavensku socijalističku historiju, ne dirajući u nacionalno pravo pojedinih republika da gaje svoje tradicije, i to ne na štetu već u interesu čitave zajednice. To je naš put, to mi hoćemo, a ne razbijanje našeg jedinstva. Mi ne mislimo, kao razni građanski elementi koji se nisu slili sa socijalističkom mišlju u našem razvitku i koji utiču i na neke komuniste, da treba da se vraćamo na stari put...

Računajte na nas

U ime svih nas iz pedeset i neke za zakletvu Titu ja spevo sam stih. Ne spominjem prošlost ni bitke daleke, jer rođen sam tek posle njih. Al' život pred nama još bitaka skriva i preti nam, preti k'o duboki vir. I znam da nas čeka još sto ofanziva jer moramo čuvati mir: Računajte na nas. Al' negde u nama je bitaka plam i kažem vam šta dobro znam: Računajte na nas... (odlomak)

Porodica Broz Pelagija Belousova Herta Has Davorjanka Paunović Zdenka Jovanka Broz Mišo Broz Titoizam Raskol Tito-Staljin Inostrana putovanja Maršal Jugoslavije Titova smrt i sahrana Spisak stranih delegacija na sahrani Kuća cveća Akcija 88 sadnica Kumrovec Ogulinski proces Bombaški proces Muzej Jugoslavije Brod „Galeb“ Plavi voz Dan mladosti Druže Tito mi ti se kunemo Uz maršala Tita pas Luks 1550 Tito Skulptura Tito