අඟහරුගේ චන්ද්‍රයෝ

1877 අගෝස්තු 12 වන දින ‍ඩෙයි‍මෝස් සහ අගෝස්තු 18 වන දින ෆෝබෝස් වොෂිංටන් නුවර පිහිටි ඇමරිකානු නාවික නිරීක්ෂණ මධ්‍යස්ථානයේ දී හෝල් විසින් සොයාගන්නා ලදි මේ කාලය වන විට ‍හෝල් අඟහරුගේ චන්ද්‍රයින් සෙවීම සදහා දැඩි වෑයමක නිරත වී සිටියේය. අගෝස්තු 10 වන දින අඟහරු චන්ද්‍රයෙකු වැනි යමක් ඔහුට දක්නට ලැබුනත් අයහපත් කාලගුණික තත්ත්වය හේතුවෙන් එදින ඔහුට එය නිශ්චිතවම හදුනාගත නොහැකි විය. ෆෝබෝස් චන්ද්‍රයා සොයා ගැනිම පිළිබදව ඔහු විසින් තම සටහන් පොතේ සදහන් කර තිබුනේ මේ පරිද්දෙනි.

"අ‍ගෝස්තු 11 වන දින මම නැවතත් මාගේ නිරීක්ෂණය දියත් කලෙමි. එවරද මට කිසිවක් දක්නට නොලැබුනු නමුත් පැය කිහිපයකට පසු නැවතත් නිරීක්ෂණය කරන විට අඟහරුට මදක් උතුරු දෙසට වන්නට යම් වස්තුවක් ඇති බව යන්තම් දැක ගන්නට ලැබුණි. කෙසේ නමුත් එහි නියමිත ස්ථානය සටහන් කර ගැනීමටත් පෙර මීදුම නිසා බාධා සිදු විය. මෙම ආයහපත් කාලගුණය දින කිහිපයක්ම පැවතියේය."

"අගෝස්තු 15 වන දින කාලගුණය යහපත් අතට හැරුණු බැවින් මම නිරීක්ෂණයාගාරය තුලම නිදාගත්තෙමි. නමුත් වායුගෝලයේ තත්ත්වය එතරම් යහපත් නොවූ අතර අඟහරු ග්‍රහයා බැබලෙමින පැවතුනි මේ නිසා වස්තුව කිසිලෙසකටවත් දැකගත නොහැකි විය."

"අගෝස්තු 16 වන දා අඟහරැගේ පසෙකින් එම වස්තුව නැවතත් දකින්නට ලැබුණි. එය අඟහරු ග්‍රහයා සමග ගමන් කරන බවත්, එය චන්ද්‍රිකාවක් නම් අඟහරුගේ නෙරීම් ආසන්නයේ දක්නට ලැබෙන බවත් පෙනී ගියේ ය. මේ වෙනතෙක් අඟහරුගේ චන්ද්‍රයින් නිරීක්ෂණයට ගත් උත්සාහය පිළිබදව මම කිසිවෙකුටත් නොකීවෙමි. නමුත් අගෝස්තු 16 වන දා පාන්දර මම මගේ සහායකයා වන ජේර්ජ් ඇන්ඩසන් හට මෙම රහස කීවෙමි. චන්ද්‍රයෙකු ලෙස මා දුටු වස්තුව ජෝර්ජ්ටද පෙන්වූ අතර මේ පිළිබදව සැක හැර තහවුරු කර ගන්නා තෙක් එය රහසක් ලෙස තබාගන්නා මෙන් මම ඔහුගෙන් ඉල්ලුවෙමි. ඔහු තම පොරොන්දුව ඒ අයුරින්ම රැකගත් නමුත් එය තවදුරටත් රහසක්ව තබා ගැනිමට මට නොහැකි වුනි. අගෝස්තු 17 වන දින මහාචාර්ය නිවිකෝම්බ් ‍තම දිවා ආහාරය ගැනීමට මගේ කාමරයට පැමිණිවිට මම ඔහු‍ට මාගේ සොයා ගැනිම පෙන්වුයෙමි."

අගෝස්තු 17 වන දින අඟහරුගේ පිටත චන්ද්‍රයා නැවතත් දැකගැනීමට බලා සිටින විට සොයා ගන්නට හැකි වුයේ එහි අභ්‍යන්තර චන්ද්‍රයායි. අගෝස්තු 17 සහ 18 දින වල මෙම වස්තුවල ලක්ෂණ පිළිබද නිශ්චිතවස දැනගත හැකි වූ අතර අද්මිරාල් ජොර්ජ් විසින් සොයා ගැනීම මහජනයාට හෙළි කලේය.

අඟහරුගේ චන්ද්‍රයින් දෙදෙනා මත ෆෝබෝස් හා ඩීමෝස්ගේ සොයාගැනීම ඇමරිකානු තාරකා විද්‍යාඥයෙක් වන අසාෆ් හෝල්ගේ දීර්ඝ ගවේෂණයකින් පසු 1877 දී සිදුවූ නමුත් ඊට පෙර සිටම චන්ද්‍රයින්ගේ පැවැත්ම අනුමාණ කොට තිබිණි. තාරකා විද්‍යාඥ ජොහැන්නස් කෙප්ලර් (1751 – 1630) එම චන්ද්‍රයින් සංඛ්‍යාව පිළිබඳ පවා නිවැරදි අනාවැකි පළකොට තිබුණ ද ඒ නිවැරදි තර්කයකින් නොවේ. ඔහුගේ ලේඛනවල වූයේ පෘථිවියට එක් සඳක් ද බ්‍රහස්පතිට ඒවන විට දැනගෙන තිබූ පරිදි චන්ද්‍රයින් 4ක් ද තිබූ නිසා අඟහරුට චන්ද්‍රයින් 2ක් තිබිය යුතු බවය.

ජොනතන් ස්විෆ්ට්ගේ ගලිවර්ගේ චාරිකා කෘතියේ (1726) තුන්වන කොටසේ 3 පරිච්ඡේදයේ (ලපුටාට යාත්‍රා කිරීම) අඟහරුගේ චන්ද්‍රයින් ‍දෙදෙනා ගැන සඳහන්වන අතර ඒ සමහර විට කෙප්ලර්ගේ සොයාගැනීම් වලින් ලද පෙළඹවීම අනුව විය හැක. එහිදී ලපුටා හි තාරකා විද්‍යාඥ‍‍යෝ අඟහරුගේ චන්ද්‍රයින් දෙදෙනා අනාවරණය කොටගෙන සිටි බවත් ඔවු‍න්ගේ කක්ෂවලට දුර අගහරුගේ විෂ්කම්භය මෙන් 3 හා 5වාරයක් ක් බවත් කක්ෂ සම්පූර්ණ කිරීමට කාලය පැය 10 හා 21.5 බවත් සඳහන් වේ. මෙය ෆෝ‍බෝස් හා ඩීමෝස්ගේ සත්‍ය කක්ෂ දුරවලට හා සත්‍ය පරිභ්‍රමණ කාලයන්ට පුදුම සහගත ලෙස සමානය. ඒ අඟහරු විෂ්කම්භය මෙන් 1.4 හා 3.5 ගුණයක් හා පැය 7.6 , 30.3 වශයෙනි. එම කාලය වන විට කිසිදු දුරේක්ෂයක් එම චන්ද්‍රයන් දැකීමට තරම් ප්‍රබල නොවූ නිසා ස්විෆ්ට්ගේ අනාවැකිය පුදුම සහගත එකක් ලෙස සැලකේ.

වොල්ටෙයාර් විසින් 1750දී රචිත මයික්‍රොමීගාස් නවකතාවේ පෘථිවියට පැමිණෙන පිටසක්වල ආගන්තුකයෙකු ගැන සඳහන් වන අතර එහි ද අඟහරුගේ චන්ද්‍රයින් දෙදෙනා ගැන සඳහන් කර ��ත. වෝල්ටෙයාර් ස්විෆ්ට්ගේ ආභාසය ලබන්නට ඇතැයි මෙහිදී අනුමාණ කළ හැක.