Prijeđi na sadržaj

Radovan Zogović

Izvor: Wikipedija
Radovan Zogović
Biografske informacije
RođenjeMašnica, Andrijevica, Knjaževina Crna Gora
Smrt5. 1. 1986. (78 godina)
SupružnikVera Zogović
DjecaMirka Zogović

Radovan Zogović (Mašnica, 19. avgust 1907Beograd, 5. januar 1986) bio je crnogorski i jugoslovenski pjesnik i revolucionar.

Zogović se smatra jednim od najvećih crnogorskih književnika 20. stoljeća.

Biografija

[uredi | uredi kod]

Rođen u selu Mašnici u Plavu 1907. godine.[1] U svojoj najranijoj mladosti, Zogović je doživeo Prvi svjetski rat:

Četiri godine zrelijeg djetinjstva — osma, deveta, deseta i jedanaesta — to je Prvi svjetski rat, slom crnogorske države, odstupanje izmrcvarene, gladne srbijanske vojske, okupacija, lov na Crnogorce i njihovo interniranje u logore smrti po Mađarskoj i Austriji, okupatorsko ‘pročešljavanje’ šuma u kojima mi napasamo stoku i igramo se, okupatorske zasjede i ubistva crnogorskih odmetnika, glad od koje se umire i krade na sve strane, neprekidni ‘crni glasovi’ iz logora i oplakivanje onih koji su tamo i mrtvi ostajali, iznenadna, strašna eksplozija kojoj su se svi naši smjesta dosjetili i koja je sve porazila oštrije no i okupacija: to je okupator uništio, na visu iznad našeg sela, bateriju ruskih topova, koju su Polimljani prilikom sloma zakopali i koju je, godinu i po kasnije, neko prokazao; za okupatora to je bilo miniranje posljednjeg ostatka crnogorske nezavisnosti, posljednje naše tajne i nade na oslobođenje.[2]

Osnovnu školu završio je u rodnom kraju, gimnaziju je pohađao u Beranama, Peći i Tetovu.

Period Kraljevine

[uredi | uredi kod]

1918. godine, čitava Zogovićeva porodica bili su pristalice ujedinjenja Srbije i Crne Gore.[2] No, već 1920. godine, u svojoj trinaestoj godini života, Radovan Zogović je svjedočio ubistvima crnogorskih komita od strane srbijanskih žandara, što je na njega ostavilo strašan utisak:

Ali kad su poslije dvije ili tri godine srbijanski žandari u pećini prema našem selu, dimom od sijena, ugušili tri crnogorska odmetnika, pristalica samostalnosti crne gore, i kad su ih zatim mrtve dovukli u selo ispod pećine i udarali ih cokulama ili pljuvali – ja sam, tada gimnazist prvog ili drugog razreda, smjesta bio na strani poginulih.[2]

Tokom studentskih dana Radovan Zogović se upoznao sa marksističkom literaturom, ušao u radnički pokret i postao komunista. Dok je studirao u Skoplju upoznao se i družio s Kočom Racinim. Književnost je diplomirao na Univerzitetu u Skoplju jula 1933. godine.

Tokom 1930-ih je, uz Milovana Đilasa, ispred KPJ, jedan od glavnih protagonista polemičkog sukoba sa Miroslavom Krležom („sukob na književnoj ljevici“) o političkih ciljeva i estetskog izraza socijalne književnosti.[3] Zogović iznosi mišljenje da »kolektivistički književnik nosi u sebi pokret koji odgovara pokretu mase«.[4]

U vreme kolonizacije Kosova, Radovan Zogović je jedan od prvih pjesnika koji je opisao prizore teškog života crnogorskih doseljenika i njihovih novih susjeda, Albanaca, pod monarhističkom vlašću.[5] O surovom životu u Metohiji u tom periodu najbolje govore Zogovićeva poema „Došljaci“ („Ali Binak“). Objavio ju je u beogradskoj „Našoj stvarnosti“, 1937. godine, odnosno u zabranjenj knjizi „Plameni golubovi“.[5]

1937. godine u Zagrebu je štampana zbirka pjesama o španskoj revoluciji, koje su napisali Radovan Zogović, Čedomir Minderović, Dušan Matić, Jovan Popović i A. Roglić.[6] U to vreme, Zogović je bio partijska veza za odlazak dobrovoljaca u Španiju.[7]

U januaru 1940. došao je u Zagreb da bi po partijskom zadatku organizirao tiskanje Književnih sveska, u čemu je djelomično spriječen uhićenjem.[4]

Narodnooslobodilačka borba

[uredi | uredi kod]
Grupa rukovodilaca NOVJ u Postojni, 1945. S leva na desno: Jovićević, Komnen Žugić, Radovan Zogović, Gajo Vojvodić.

Tokom drugog svetskog rata, od prvih dana ustanka u Crnoj Gori 1941. godine bio je pripadnik i jedan od rukovodilaca partizanskog pokreta. Ratni put počeo je radom u ustaničkoj komandi, za srez andrijevički u Crnoj Gori, nastavio ga kao izdavač, zajedno s Veselinom Maslešom, malog hektografisanog lista Sloboda, na planini Konjsko kod Berana, zatim kao član propagandnog odjeljenja glavnog partizanskog štaba za Crnu Goru.[8] U vrijeme sloma ustanka, juna 1942. godine, Radovan Zogović i drugi rukovodioci (Veselin Masleša, Mitar Bakić i Sava Kovačević) posetili su partizansku bolnicu u selu Boričje, koja je evakuisana sa područja Nikšića, a tih je dana bombardovana.[9]

U vreme pohoda partizana u Bosnu 1942, Zogović je bio pripadnik 4. proleterske crnogorske brigade.[10] Kada je u selo Drinić na oslobođenoj teritoriji bosanske krajine 5. oktobra 1942. godine stigla štamparija lista Borba, u redakciji su radili Radovan i Vera Zogović, skupa sa ostalima.[11]

Tokom 1943. godine, Radovan Zogović je bio član politodela 1. proleterske divizije NOVJ.[12]

Period SFRJ

[uredi | uredi kod]

Zogović je bio jedan od glavnih ljudi Agitpropa u prvim posleratnim godinama.[13] Bio je bio član Agitpropa CK KPJ zadužen za kulturu, član CK KP Crne Gore (1948), kandidat za člana CK KPJ (1948) i potpredsjednik Udruženja književnika Jugoslavije.[4]

Poslije raskola Tita i Staljina 1948. godine, protivio se protusovjetskoj politici KPJ, te marta 1949. izvijestio Kontrolnu komisiju CK KPJ da se želi izolovati »od borbe KPJ protiv staljinizma«.[4] Kao pristalica Staljina i simpatizer Sovjetskog Saveza, Radovan Zogović je 1949. godine isključen iz KPJ i svih foruma, razriješen svih dužnosti te stavljen pod partijski bojkot.[14] U narednom periodu, njegova djela se više nisu štampala.

1965. godine prekinut je period Zogovićeve stigmatizacije zauzimanjem Miroslava Krleže, lično kod Tita, za objavljivanje Zogovićevih pjesama.[4] „Prosveta“ je štampala njegovu knjigu pjesama Artikulisana riječ (1965) i knjigu proze Pejzaži i nešto se dešava (1968), a crnogorska „Luča“ izbor iz mojih pjesama Žilama za kamen (1969) i druga djela.[8]

1976. Zogović je u Titogradu objavio Knjažesku kancelariju, koju je Krleža posebno je cijenio, komentirajući: »Zogović je uzeo rječnik kneza Miloša i napisao vrlo perfidan pamflet protiv Tita. Ali je izvrsno napisan«.[4]

Radovan Zogović je preminuo u Beogradu, 5. januara 1986. 1988. godine Crnogorska akademija nauka i umjetnosti je objavila zbornik radova Radovan Zogović, pjesnik i čovjek.[15]

Njegova supruga je bila Vera Zogović, a kći Mirka Zogović.

Djela

[uredi | uredi kod]

Njegova je lirika isprva bila izrazito društveno angažirana i kritička, dok u kasnijim pjesmama pretežu teme o mladosti, protoku vremena i sudbini.[14]

  • Plameni golubovi, poezija, Nova knjiga, Zagreb, 1937.
  • Tri članka o srpskom eposu, esej, Nova knjiga, Zagreb, 1937.
  • U martu 43-će, Fruška gora, Štab 3. odreda operativne zone Hrvatske, 1943?
  • Pjesma o biografiji druga Tita, Glavni štab NOV i POV 1943, Kultura, Beograd 1944. i 1945.
  • Preporađanje Bugarske, esej, Borba, Beograd, 1945.
  • Trgovci domovinom, esej, Izvršni odbor Narodnog fronta Jugoslavije, Beograd, 1945.
  • Sestra, pripovetka, Vojno-izdavački zavod, Beograd, 1945.
  • Primjer kako ne treba praviti primjere književnosti, esej, Kultura, Beograd, 1947.
  • Na poprištu, eseji, Kultura, Beograd, 1947.
  • Prkosne strofe, poezija, Kultura, Beograd, 1947. (knjiga predratnih, ratnih i poratnih pjesama)
  • Njegoševa poema o borbi i slobodi, esej, Prosveta, Beograd, 1949.
  • Došljaci: Pjesme Ali Binaka, autorsko izdanje, Beograd, 1958; Rilindja, Priština, 1968.
  • Artikulisana riječ, poezija, Prosveta, Beograd, 1965.
  • Pejzaži i nešto se dešava, pripovetke, Prosveta, Beograd, 1968.
  • Žilama za kamen, izabrane pesme, Grafički zavod, Titograd, 1969.
  • Crnogorske epske pjesme raznih vremena, autor izbora i predgovora, Grafički zavod, Titograd, 1970.
  • Lično, sasvim lično, poezija, Prosveta, Beograd, 1971.
  • Književna sudanija, polemički spis, autorsko izdanje, Beograd, 1974.
  • Knjaževska kancelarija, poezija, Pobjeda, Titograd, 1976.
  • Noć i pola vijeka, proza, Matica srpska, Novi Sad, 1978.
  • Usputno o nezaobilaznom, eseji, CANU, Titograd, 1983.
  • Povremeno zauvijek, poezija, Univerzitetska riječ, Titograd, 1985.
  • Supret za sjutra, poezija, Prosveta, Beograd, 1985.
  • Kožuh s pola rukava, roman, Narodna knjiga, Beograd, 1985; Podgorica, Vijesti, 2006.
  • Pripovijetke, izbor, Pobjeda, Titograd, 1985.
  • Prepjevi, CANU/Univerzitetska riječ, Titograd, 1989.
  • Postajanje i postojanje, autobiografski tekstovi, Matica srpska, Novi Sad, prir. Vera Zogović, 1993.
  • Nepokornost sna, Zavet, Beograd, 2001.
  • Sabrana djela u deset knjiga, Štampar Makarije/Oktoih, Beograd/ Podgorica, 2008.
  • Spornik, izbor poezije (Borislav Jovanović), Dukljanska akademija nauka i umjetnosti, Podgorica, 2009.
  • Voćka na udarcu, izbor poezije (Marko Vešović), OKF, Cetinje, 2009.

Zogović je takođe pisao i novele (zbirka Pejsaži i nešto se dešava, 1968) te prevodio s ruskoga (V. V. Majakovski, M. Gorki).

Reference

[uredi | uredi kod]

Povezano

[uredi | uredi kod]

Spoljašnje veze

[uredi | uredi kod]