Prijeđi na sadržaj

Novo groblje (Beograd)

Izvor: Wikipedija
Za ostale upotrebe, v. Novo groblje.
Crkva svetog Nikole na Novom Groblju

Novo groblje je groblje u Beogradu. Nalazi se u Ruzveltovoj ulici, a nastalo je 1886. godine, kao treće groblje u Beogradu za sahrane po hrišćanskim običajima. Godine 1893. podignuta je grobljanska crkva Svetog Nikole, zadužbina Draginje i Stanojla Petrovića, po projektu Svetozara Ivačkovića. Ikonostas crkve delo je Stevana i Poleksije Todorović, a freske Andreje Domenika.

Prvi memorijalni spomenik na Novom groblju je Srpska kosturnica, izgrađena 1907. godine, u kojoj su sa Starog tašmajdanskog groblja, kod crkve Svetog Marka, preneti posmrtni ostaci ratnika iz srpsko-turskih ratova 1876-1878 i srpsko-bugarskog rata 1885. godine i nalazi se u blizini crkve Svetog Nikole. Posebnu znamenitost Novog groblja čine vojnička groblja gde su sahranjeni poginuli u balkanskim ratovima i Prvom i Drugom svetskom ratu. Ovde počivaju pripadnici srpske i savezničkih armija, ali i ratnih protivnika Srbije, pa se kao posebne celine izdvajaju francusko, rusko, italijansko, austro-ugarsko, bugarsko, nemačko i englesko vojno groblje. Takođe, ovde su sahranjeni beograđani poginuli u bombardovanjima Beograda aprila 1941. i aprila 1944. godine.

Početkom 1930ih podignuta je i moderna mrtvačnica u neovizantijskom stilu po projektu arhitekte Rajka Tatića. Gradski pogrebni zavod sa sedištem na Novom groblju osnovan je 1938.[1]

Ono što memorijalno-prostornu i spomeničku celinu Novog groblja izdvaja kao značajnu kulturno-istorijsku pojavu, jeste izuzetno bogatstvo skulpturnih spomenika, dela srpskih i jugoslovenskih vajara, od najstarijih do savremenih. Ovde se nalazi 900 skulpturalnih spomenika čiji su autori oko 80 istaknutih umetnika. Radi se uglavnom o bistama i plaketama, u bronzi ili kamenu, pored određenog broja reljefa simbolične sadržine.

Najstarija generacija vajara ovde je predstavljena delima Đorđa Jovanovića i Simeona Roksandića. Jovanović ima ovde preko 35 izloženih dela, stvaranih od kraja XIX veka do tridesetih godina 20. veka. Među najznačajnije spadaju ženske figure na grobu Sime Matavulja iz 1910, a od kasnijih radova spomenici dr Lazi Pačuu i Živojinu Mišiću. Roksandić je na ovom prostoru zastupljen sa svoja tri rada. Hrvatski vajar Rudolf Valdec je predstavljen jednim reljefom u bronzi simbolične sadržine, a Ivan Meštrović svojim četirima radovima, od kojih je najpoznatije poprsje Nikole Pašića. Slovenački vajar Lojze Dolinar zastupljen je na Novom groblju sa četiri svoja ostvarenja. Veća zastupljenost je beogradskih vajara. Sreten Stojanović je zastupljen sa preko dvadeset skupltura, od kojih je najpoznatija figura i reljef na grobu književnika Petra Kočića. Dragan Arambašić zastupljen je sa četiri reljefa u bronzi, a Petar Palavčini ostavio je ovde svojih dvanaest dela, od kojih su najpoznatija „Dečak s frulom“, reljef na grobu Stevana Mokranjca, i poprsje Olge Konjević. Jedna od prvih žena u Srbiji koja je živela i radila u Parizu, Vuka Velimirović, zastupljena je ovde poprsjem na grobu Velje Vukićevića, rađenim u Parizu 1931. godine i sa dva reljefa u bronzi. Rista Stojanović je predstavljen četirima svojim radovima, od kojih je najpoznatiji „Klečeći ženski akt“ u kamenu na grobnici trgovca Jovana Jankovića. Živojin Žika Lukić je ovde ostavio preko dvadeset plaketa i ostale radove poprsja, reljefe i skulpture na kosturnici braniocima Beograda 1915. godine, podignutoj 1934. godine na mestu srpskog vojnog groblja. Od novijih umetnika, tu su dela Frane Menegela Dinčića, Stevana Bodnarova, Otoa Loga, Nebojše Mitrića, Mihaila Paunovića i drugih.

Dve zasebne celine na Novom groblju predstavljaju groblje boraca NOR-a, izgrađeno 1959. godine po projektima arhitekta Bogdana Bogdanovića i Svetozara Ličine, i Aleja zaslužnih građana izgrađena 1965. godine po projektu arhitekte Svetozara Ličine.

U Aleji zaslužnih građana su pojedinačne i skupne grobnice, u kojima su sahranjeni akademici, književnici, glumci, generali, narodni heroji i druge poznate ličnosti. U Aleji su sahranjeni: slikari Petar Lubarda i Stojan Aralica, književnici Danilo Kiš, Ivo Andrić, Miloš Crnjanski, Skender Kulenović, generali-narodni heroji Viktor Bubanj, Ivan Gošnjak, Kosta Nađ, Nikola Ljubičić, političari Veljko Vlahović, Spasenija Cana Babović, Krsto Popivoda, Vladimir Rolović, Zoran Đinđić, glumci Dragomir Bojanić Gidra, Rahela Ferari, Mija Aleksić, Ljuba Tadić, Stevo Žigon i mnogi drugi. U Aleji velikana nema skulptura ni drugih umetničkih dela.

Oko spomen-kosturnice boraca iz Prvog svetskog rata nalazi se Aleja narodnih heroja Jugoslavije, u kojoj su pored narodnih heroja, sahranjene i druge istaknute vojne i političke ličnosti iz perioda SFRJ. Neki od sahranjenih u ovoj Aleju su: Aleksandar Ranković, Slobodan Penezić Krcun, Slavko Rodić, Đoko Jovanić i dr.

Tačno preko puta glavnog ulaza u Novo groblje nalazi se Groblje oslobodilaca Beograda 1944. godine, na kojem je sahranjeno 2944 boraca NOVJ i 961 borac Crvene armije, koji su poginuli u borbama za oslobođenje Beograda. Pored Groblja oslobodilaca nalazi se Jevrejsko groblje, na kome se nalazi spomenik palim jevrejskim borcima u ratovima 1912-1919. godine, kosturnica jevrejskih izbeglica iz Austrije i spomenik jevrejskim žrtvama nacističkog terora i borcima palim u NOB-u 1941-1945. godine, rad arhitekte Bogdana Bogdanovića.

Poznate ličnosti sahranjene na Novom groblju

[uredi | uredi kod]
grob Jovana Cvijića

Glumac Mija Aleksić, književnik Ivo Andrić, vojvoda Uzun Mirko Apostolović, narodni heroj Spasenija Cana Babović, akademik Matija Ban, kompozitor Stanislav Binički, glumica Ljubinka Bobić, glumac Dragomir Bojanić Gidra, vojvoda Petar Bojović, general Viktor Bubanj, narodni heroj Veljko Vlahović, glumac Pavle Vuisić, političar Ilija Garašanin, general Ivan Gošnjak, političar Milan Grol, arhitekta Aleksandar Deroko, slikar Petar Dobrović, književnik Radoje Domanović, političar Zoran Đinđić, akademik Vladan Đorđević, glumac Stevo Žigon, slikar Paja Jovanović, pesnik Đura Jakšić, general Pavle Jurišić Šturm, košarkaš Radivoje Korać, književnik Danilo Kiš, književnik Petar Kočić, književnik Skender Kulenović, lekar Laza Lazarević, slikar Petar Lubarda, general Nikola Ljubičić, fudbaler Dragan Mance, pisac Simo Matavulj, pesnik Branko Miljković, glumac Dobrica Milutinović, vojvoda Živojin Mišić, trgovac Ilija Milosavljević Kolarac, muzičar Milan Mladenović, kompozitor Stevan Mokranjac, književnik Branislav Nušić, političar Nikola Pašić, političar Slobodan Penezić Krcun, glumac Miodrag Petrović Čkalja, matematičar Mika Alas, slikarka Nadežda Petrović, književnik Duško Radović, pesnik Milan Rakić, glumac Zoran Radmilović, političar Aleksandar Ranković, vojvoda Radomir Putnik, akademik Pavle Savić, pisac Stevan Sremac, pisac Bora Stanković, glumac Danilo Bata Stojković, glumica Žanka Stokić, reditelj Bojan Stupica, glumac Ljuba Tadić, rediteljka Mira Trailović, pesnik Branko Ćopić, naučnik Jovan Cvijić, glumica Rahela Ferari, književnik Kosta Hristić, kompozitor Stevan Hristić, političar Avdo Humo, književnik Miloš Crnjanski, general Vukoman Aračić, Edvard Rusijan, fudbaler Velibor Vasović, glumac Pavle Vuisić, novinar Branislav Bane Vukašinović.

Povezano

[uredi | uredi kod]

Foto galerija

[uredi | uredi kod]

Eksterni linkovi

[uredi | uredi kod]
  1. "Vreme", 1. jul 1938