Mitropolija crnogorsko-primorska
| |
| Osnovne informacije | |
|---|---|
| Država | Crna Gora |
| Sjedište | Cetinje |
| Zvanična stranica | www.mitropolija.me |
| Arhijerej | |
| Eparhijski arhijerej | Joanikije |
| Čin arhijereja | Mitropolit |
| Titula arhijereja | Arhiepiskop cetinjski, mitropolit crnogorsko-primorski, zetsko-brdski i skenderijski i egzarh sveštenog trona pećkog |
| |
Mitropolija crnogorsko-primorska je eparhija Srpske pravoslavne crkve. Nadležni arhijerej je mitropolit Joanikije, a sjedište mitropolije se nalazi na Cetinju.
Mitropolija crnogorsko-primorska je najstarija eparhija Srpske pravoslavne crkve i jedina koja postoji u kontinuitetu i bez ikakvih prekida od sticanja autokefalnosti 1219. godine.
Zetski mitropoliti prenijeli su svoju stolicu u Crnu Goru na Cetinje 1485. godine i nastanili su se u Bogorodičinom manastiru, zadužbini crnogorskog gospodara Ivana Crnojevića. Oni su i dalje vršili jurisdikciju nad cijelim starim područjem, koje je u primorju pripalo Mlečićima, a u Donjoj Zeti i oko Skadra Turcima. U mitropoliji je 1493. uređena prva štamparija i štampane prve knjige.
Poslije propasti državne samostalnosti (1499), nastupila su i po ovu mitropoliju vrlo teška vremena. Mitropolit je morao priznati za starješinu ohridskog arhiepiskopa. Crnogorski mitropolit Vasilije 1532. godine je učestvovao na ohridskom sinodu, koji se sastao da osudi smederevskog mitropolita Pavla, kada je ovaj pokušao da obnovi Pećku patrijaršiju. Ali poslije obnovljenja Pećke patrijaršije pod Makarijem 1557, Crnogorska mitropolija došla je ponovo pod njenu duhovnu vlast. Kada je 1766. Pećka patrijaršija ponovo ukinuta, Crnogorska mitropolija nije podvrgnuta Carigradskoj patrijaršiji, već je postala autokefalna crkva.
Od austrijsko-mletačkih ratova s Turcima, krajem 17. vijeka, počeli su crnogorski mitropoliti da igraju sve vidniju ulogu u pokretima za oslobođenje. Vladika Visarion Borilović (1685—1692) oslanjao se je pri toj akciji na Mlečiće, a njegov nasljednik Danilo Petrović-Njeguš (1697—1735) uspio je, preko srpskih emigranata u Rusiji, da trajno veže prijateljstvo između Rusije i Crne Gore. Ta okolnost mnogo je doprinijela, da su od sada za crnogorske mitropolite dolazili samo bratstvenici iz plemena Njeguša, koji su uspjeli da uvedu jednu vrstu teokratske vladavine u Crnoj Gori i gotovo potpuno oslobode je od Turaka. Poslije Danila velike zasluge su stekli za državnu organizaciju Crne Gore vikarni episkop Vasilije (1750—1766), mitropoliti Petar I Sveti (1782—1830) i Petar II bolje poznat pod imenom vladika Rade (1830—1851), autor Gorskog vijenca.
Ali za duhovni i prosvjetni progres svoje mitropolije sve te rodoljubive vladike i vladaoci narodni nisu mogli mnogo da učine. Sva trojica pokušavali su, da podignu škole i uvedu bolji red u crkvi, a vladika Rade podigao je i štampariju na Cetinju. Ali sve to nije moglo da pusti dubljeg korijena i održi se u narodu, koji se baš u to doba sav predao borbi, da očuva i proširi stečene političke slobode.
Nasljednik mitropolita Petra II, Danilo I (1851—1860), odlučio je, da se ne kaluđeri i ne posvećuje za mitropolita. On se proglasio za nasljednog kneza crnogorskog i odvojio crkvenu vlast od svjetovne. Otada je prestalo postavljanje crnogorskih mitropolita iz bratstva Petrović-Njeguša, te su dalji mitropoliti obično bili Bokelji. Prvi crnogorski mitropolit poslije uspostavljenja posebne svjetovne državne vlasti u Kneževini Crnoj Gori bio je obrazovani Dalmatinac Nikanor Ivanović (1852—1860). Mitropolitska rezidencija ostala je i dalje na Cetinju, ali sva nepokretna mitropolitska imanja uzela je država, a mitropolitu, njegovom pridvornom arhimandritu i protođakonu odredila je platu iz državne blagajne.
Crnogorska mitropolija proširena je ratovima od 1876. do 1878, te jer pored Cetinjske arhiepiskopije, osnovana još i Episkopija zahumsko-raška, sa sjedištem u manastiru Ostrogu, za sva istočna plemena, od Nikšića do Kuča. A 1913, poslije balkanskog rata, obnovljena je Pećka episkopija, za sve krajeve od bosanske do albanske granice, koji su tada pripali Crnoj Gori.
Za vrijeme mitropolita Mitrofana Bana (1884—1920) ustanovljen je Sinod Crnogorske mitropolije (1904), kao najviša duhovna vlast i za svaku eparhiju je uređen konzistorij ili eparhijski duhovni sud. Posebnog ustrojstva za upravu mitropolijom nije bilo, te se upravljalo po opštim odredbama pravoslavne crkve i starom utvrđenom običajnom pravu.
Poslije prisajedinjenja Crne Gore sa Srbijom u Kraljevinu SHS nakon Podgoricke skupstine, Crnogorska mitropolija 17. juna 1920. se spaja sa svima ostalim srpskim crkvenim oblastima. Tom prilikom je odlučeno, da autokefalne crkve, Crnogorska i Karlovačka uđu u sastav Ujedinjene Srpske Pravoslavne crkve Kraljevstva SHS[1] a da se cetinjskom episkopu ostavi da i dalje može nositi titulu „mitropolit crnogorsko-brdski i primorski“.
Poslije mitropolita Danila (Dajkovića), mitropolit je postao Amfilohije Radović, od 1991. godine.
Mitropoliti crnogorsko-primorski, od osnivanja mitropolije do danas:[2]
- Nikanor Ivanović (1851—1860)
- Ilarion Drugi Roganović (1860—1882)
- Visarion Ljubiša (1882—1884)
- Mitrofan Ban (1885—1920)
- Gavrilo Dožić (1920—1938)
- Joanikije Lipovac (1940—1945)
- administrirao mitropolit skopski Josif Cvijović (april 1945 — novembar 1946) [3]
- administrirao episkop Vladimir Rajić (novembar 1946 — maj 1947)
- Arsenije Bradvarević (1947—1961)
- Danilo Dajković (1961—1991)
- Amfilohije Radović (1991-2020)
- Joanikije Mićović (2021)
Manastiri Mitropolije crnogorsko-primorske:[4]
- muški manastiri: Cetinjski, Ostrog, Morača, Savina, Piva, Đurđevi stupovi, Praskvica, Reževići, Gradište, Dajbabe, Kosijerevo, Bijela, Podmalinsko, Starčeva Gorica, Vranjina, Moračnik, Duljevo, Donje Brčele, Stanjevići, Podmaine, Miholjska Prevlaka, Obod i Kom.
- ženski manastiri: Dobrska Ćelija, Ždrebaonik, Ćelija Piperska, Banja kod Risna, Podlastva, Gornje Brčele, Župa kod Nikšića, Duga Moračka i Dobrilovina.
- stari manastiri u obnovi: Ostros, Žanjica, Vojnići, Orahovo, Beška, Svetog Preobraženja, Svetog Jovana Krstitelja, Šudikova, Uroševica, Majstorovina, Voljavac, Bliškova, Svetog Nikole, Brezojevica, Podvrh i Kaludra.
- novi manastiri u izgradnji: Svetog Kirila i Metodija, Svetog Preobraženja i Svetih Arhanđela.
- Narodna enciklopedija, članak Radoslava Grujića, prof. Univerziteta u Skoplju, 1927.
- N. Dučić. Istorija srpske pravoslavne crkve, 1894.
- R. Grujić, Pravoslavna srpska crkva, 1921.
- F. Ivanović, Problematika autokefalije Mitropolije Crnogorsko-primorske, 2006.
- M. Jastrebov, Jepiskopija zetska (Glasnik, 58);
- I. Ruvarac, Vladike cetinjsko-zetske i crnogorske
