Lunisolarni kalendar
Lunisolarni kalendar je vrsta kalendara čiji datum/datum ukazuje i na mesečevu menu i na doba solarne godine. Ako je solarna godina definisana kao tropska godina, onda će lunisolarni kalendar ukazivati na godišnje doba; ako se radi o sideralnoj (zvezdanoj) godini, onda će kalendar predviđati sazvežđe blizu kojeg može biti pun Mesec (uštap). Obično se traži da godina ima ceo broj meseci, pri čemu većina godina ima 12 meseci a svaka druga ili treća 13 meseci.
Danas su lunisolarni kalendari: budistički, hebrejski, hinduistički, tibetanski, kineski i korejski. Nekada su to bili: japanski (do 1873.), predislamski, republikanski rimski kalendar (formalno do 45. pne. ali je još mnogo ranije izgubio sinhronizaciju sa Suncem i Mesecom), galski kalendar iz Kolinjija iz 1. veka i babilonski kalendar iz 2. milenijuma pne..
Kineski, Kolinji i hebrejski lunisolarni kalendar prate tropsku godinu (što znači da ukazuju na godišnje doba), dok budistički i hindu lunisolarni kalendari prate sideralnu godinu (i ukazuju na položaj punog Meseca među zvezdama). Tibetanski kalendar je bio pod uticajem i kineskog i hindu kalendara.
Islamski kalendar je čisto lunarni kalendar, njegov datum nema veze sa Suncem. julijanski i gregorijanski kalendar su čisto solarni kalendari jer njihovi nadnevci ne ukazuju na Mesečevu menu. Ipak, većina hrišćana koriste lunisolarni kalendar prilikom određivanja datuma Uskrsa.
Da bi se odredilo kada treba ubaciti embolizmički mesec, neki kalendari se oslanjaju na direktno osmatranje stanja vegetacije (npr.,u staroj Palestini, da li je ječam zreo) a drugi porede ekliptičku longitudu Sunca i Mesečevu menu.
S druge strane, u aritmetičkim lunisolarnim kalendarima, se ceo broj sinodičkih meseci određenim fiksnim pravilom uklapa u neki ceo broj godina. Da bi se konstruisao takav kalendar, prosečna dužina tropske godine se deli prosečnom dužinom sinodičkog meseca, čime se dobija da prosečnih sinodičkih meseci u godini ima:
12,368266......
Kontinualni razlomci ove decimalne vrednosti daju optimalne aproksimacije ove vrednosti. One su popisane dole, sa brojem sinodičkih meseci u brojitelju i brojem tropskih godina u imenitelju:
12 / 1 = 12 (greška = -0,368266... sinodički mesec/godina) 25 / 2 = 12,5 (greška = 0,131734... sinodički mesec/godina) 37 / 3 = 12,333333... (greška = 0,034933... sinodički mesec/godina) 99 / 8 = 12,375 (greška = 0,006734... sinodički mesec/godina) 136 / 11 = 12,363636... (greška = -0,004630... sinodički mesec/godina) 235 / 19 = 12,368421... (greška = 0,000155... sinodički mesec/godina) 4131 / 334 = 12,368263... (greška = -0,000003... sinodički mesec/godina)
U starom atičkom kalendaru je korišten 8-godišnji ciklus (99 sinodičkih meseci, od toga 3 embolizmička), a takođe i pri izračunavanju datuma Uskrsa početkom 3. veka u Rimu i Aleksandriji.
Ciklus od 19 godina (235 sinodičkih meseci, od toga 7 embolizmičkih) je klasičan metonski ciklus, koji se koristi u većini aritmetičkih lunisolarnih kalendara. To je kombinacija 8-godišnjeg i 11-godišnjeg perioda, tako da kad god se greška 19-godišnje aproksimacije nagomila na jedan dan, ciklus se može skratiti na 8 ili 11 godina, nakon čega 19-godišnji ciklus može krenuti iznova. Metonov ciklus ima ceo broj dana, mada Metonski ciklus često podrazumeva ciklus sa decimalnim brojem dana. Adaptiran je na srednju godinu od 365,25 dana preko Kalipskog ciklusa od 4×19 godina (koji se u julijanskom kalendaru koristi za proračune Uskrsa). Zadnja navedena aproksimacija sa 334-godišnjim ciklusom (4131 sinodički mesec, 123 embolizmička) je vrlo osetljiva na usvojene vrednosti dužine lunacije (sinodičkog meseca) i godine, naročito godine. Godina se može definisati na razne načine, pa drugačije aproksimacije mogu biti tačnije. Npr. (4366/353) je tačnije za godinu prolećne ravnodnevice a (1979/160) za sideralnu godinu.
Približna ideja o učestalosti interkalarnog ili prestupnog meseca u svim lunisolarnim kalendarima se može dobiti pomoću računice koja koristi približne dužine meseci i godina u danima:
- Godina: 365,25, mesec: 29,53
- 365,25/(12 × 29,53) = 1,0307
- 1/0,0307 = 32,57 običnih meseci između prestupnih (umetnutih) meseci
- 32,57/12 − 1 = 1,7 prostih (običnih) godina između prestupnih godina
Reprezentativni redosled običnih i Prestupnih godina je ooPooPoPooPooPooPoP, što je klasični metonski ciklus. U budističkom i hebrejskom kalendaru, prestupni mesec može biti samo na jednom mestu, tako da između dva takva uglavnom ima 36 običnih meseci, povremeno 24. U kineskom i hinduističkom kalendaru, prestupni meseci mogu biti pre ili posle bilo kog meseca, ali oni takođe koriste realno kretanje Sunca, tako da njihovi prestupni meseci obično nisu u par meseci od perihela (sada oko 3. januara/siječnja), kada je prividna brzina Sunca duž ekliptike najveća. Tako između dva prestupna meseci ima približno 34 obična meseca (kada su dve obične godine zaredom) odn. 29 meseci (kada je samo jedna obična godina između dve prestupne).
(na engleskom)
- Introduction to Calendars Arhivirano 2019-06-13 na Wayback Machine-u, US Naval Observatory, Astronomical Applications Department.
(na engleskom)
- Panchangam for your city Panchangam for your city based on High Precision Drika Ganita.
- Perpetual Chinese Lunar Program Arhivirano 2018-08-31 na Wayback Machine-u The Chinese calendar is one of the oldest lunisolar calendars.
- Lunisolar Calendar Page contains a useful description of the difference between lunar calendars and lunisolar calendars.
- Calendar studies A general discussion of calendar systems including two examples of lunisolar calendars.
- Chinese Lunar Calendar with 'Yellow Calendar' Arhivirano 2008-05-09 na Wayback Machine-u