Popis stanovništva

Popis podrazumeva 4 faze:

1. priprema popisa podrazumeva određivanje koja će se pitanja naći u popisnici, obaveštavanje stanovništva o nameri sprovođenja popisa i značaja koji popis ima za jednu državu. Pri odabiru pitanja za popis ne postoji jasno pravilo, jer jedna ista vrsta pitanja izaziva razne kontroverze kod različitih naroda: pitanje rasne pripadnosti koje postoji u Južnoafričkoj Republici se u nekim državama smatra kao neprihvatljivo, pitanje o veroispovesti mnogi nemaju u popisu jer smatraju da se time narušava sloboda građanina koja se jamči ustavom, pitanje o broju dece su problematična u Kini zbog populacione politike koju sprovodi ta država, odgovori o visini prihoda u SAD, od 1940. godine kada su prvi put postavljena kao pitanje, dugo vremena nisu smatrana objektivnim podatkom, podaci o maternjem jeziku, državljanstvu i nacionalnoj pripadnosti su u određenim periodima, zbog političke situacije, problematični.
2. prikupljanje informacija -od vrata do vrata- ili -poštom-. U prošlosti su dominirali popisi koji su obavljali popisivači direktno ovlašćeni za taj posao od strane države, dok danas postoji metod samopopisivanja (self-enumeration) gde stanovnik sam popunjava upitnik-popisnicu i šalje je poštom statističkoj instituciji koja sprovodi popis (u SAD se ovakav popis sprovodi od 1970, u Kanadi od 1971. godine). Kod ovog metoda stanovnik bira sam da li će popuniti skraćeni ili duži obrazac popisnice. Iako se mnogi odlučuju za skraćeni obrazac podaci dobijeni iz dužih obrazaca za brojčano velike države predstavljaju statistički relevantnu težinu za izvođenje generalizacija za celokupno stanovništvo. Ovaj metod pojeftinjuje sam postupak izvođenja popisa. U Turskoj se građani obavezuju da za vreme popisa ostanu kod kuće da bi omogućili popisivaču da ih popiše.
3. analiziranje podataka i kontrola popisa ovaj deo popisa stanovništva je nekada bio nejteži. Podrazumevao je šifrovanje podataka i razna računanja. Kasnije je polako vršene automatizacija ovog procesa kada je američki inženjer Herman Holerit 1890. godine za popis u SAD uveo sistem bušenih kartica]] što je omogućilo da popis bude završen za godinu dana. Firma Hermana Holerita Tabulating Machine Company je 1911. zajedno sa povezanim firmama postala Computing-Tabulating-Recording Company koja od 1924. godine dobila naziv International Business Machines Corporation (IBM) i koja je danas veoma poznata kompanija. Danas se ova faza popisa osim manuelnog unošenja podataka u kompjuter, u potpunosti vrši računarski i višestruko skraćuje vreme od trenutka izvođenja popisa do objave prvih rezultata popisa. Podaci koji su jednom prebačeni u elektronsku formu se vrlo lako mogu koristiti u statistici. Ovaj deo obavljanja popisa podrazumeva i kontrolu obuhvata stanovništva popisom.
4. objavljivanje podataka podrazumeva izdavanje najopštijih podataka o stanovništvu. Podaci popisa su u mnogim državama strogo poverljivi i mogu se koristiti samo u statističke svrhe. Stari statistički podaci se prebacuju na mikrofilm i arhiviraju. Podaci se objavljuju u vidu knjiga, na internetu, na CD-ROM-u, disketi, magnetnoj traci.

Primitivne oblike popisa su obavljali Vavilonci (3800.p.n.e), Grci, Hebreji, Kinezi, Egipćani, Rimljani, ali su oni vršeni u svrhu davanje poreza ili uvida u vojnu snagu, pa su obuhvatali, skoro uvek, samo muško stanovništvo. Posle propasti Rimskog carstva u V. veku popisi su nestali za duže vreme. 1086 Viljem Osvajač vrši neku vrstu popisa engleskih zemljoposednika i njihovih poseda da bi se utvrdio porez koji bi trebalo da isplate kralju.

Popis u Američkoj državi Virdžiniji koji su izvršili Britanci 1620. godine još nije imao odlike modernog popisa. Prvi moderni popis je obavljen na francuskoj teritoriji Kanade Novoj Francuskoj 1665. i 1666. godine.

Tokom Američke revolucije (1775-1783), lideri pokreta za nezavisnost suočili su se sa mnogim problemima da ujedine 13 kolonija pod jednu nacionalnu vladu. Jedan od problema je bio način biranja predstavnika svake države i određivanje taksi i poreza. Inicijalna struktura vlade iz 1781. godine je obezbeđivala za svaku državu po jedan glas u Kongresu. Ovaj sistem je izazvao nezadovoljstvo kod država sa velikim brojem stanovnika i one su zahtevale više predstavnika nego države sa manje stanovnika. Novi Ustav SAD, usvojen 1789., je stvorio dvodomnu skupštinu Kongres koja se sastoji od Senata (iz svake države, bez obzira na populacionu veličinu, se biraju 2 senatora) i Doma predstavnika ( broj delegata zavisi od broja stanovnika). Ova promena ustava imala je za posledicu održavanje prvog popisa stanovništva u SAD 1790. godine. Isti sistem se primenjuje i kod izbora, jer države prema broju stanovnika imaju određen broj elektoralnih poena koje dodeljuju političaru. 1800. godine bio je popis u Švedskoj i Finskoj, 1801. u Velsu, Francuskoj i Engleskoj, Nemačkoj 1871. godine, Indiji 1871., Rusiji 1897. godine, Kini 1953. godine. Mali broj država nije imao popise (Etiopija, Oman).

Kako su se različiti delovi bivše Jugoslavije nalazile u raznim vremenima pod vlašću drugih država, tako danas za analizu stanovništva naše države možemo koristiti: turske, austrougarske, bugarske, mađarske i srpske popise. U Jugoslaviji popisi su održavani: 1921, 1931, 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine. Posle raspada SFRJ popisi su održani u Makedoniji 1994. i 2001., u Hrvatskoj 2001., u Srbiji i Sloveniji 2002. godine i Crnoj Gori 2003.godine.

• Census at the U.S. National Archives
• CensusScope Easy-to-navigate data, charts, maps, and graphs of U.S. Census Data.
• ZIPskinny ZIP-code lookup of selected U.S. Census 2000 sample data.
• Links to census records online for the U.S., UK and Canada
• Online Historical Population Reports Project (OHPR)
• Links to the official websites of various national censuses Arhivirano 2009-04-21 na Wayback Machine-u