Kretska Država
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Kretska Država (grčki: Κρητική Πολιτεία; osmanlijski turski: كريد دولتى) osnovana je 1898. godine odlukom tadašnjih velikih sila (Austro-Ugarska, Britanska Imperija, Treća Francuska Republika, Njemačko Carstvo i Rusko Carstvo) na grčkom ostrvu Kreti koji je do tada bio u sastavu Osmanskog Carstva. 1897. godine na ostrvu je izbila pobuna nakon koje je Osmansko carstvo proglasilo rat Kraljevini Grčkoj što je i dovelo do Grčko-turskog rata iz 1897. godine. Britanska Imperija, Francuska, Kraljevina Italija i Rusko Carstvo tvrdei kako Osmansko Carsto više nije u stanju samostalno zadržati kontrolu nad tokom događaja. Proglašenje autonomne Kretske Države bilo je uvod u aneksiju otoka u sastav Kraljevine Grčke, de facto 1908, a de jure 1913. godine.
Istorija
urediIstorijska pozadina
urediOstrvo Kreta, naseljen većinom pravoslavnom grčkom populacijom, završilo je u okviru Osmanskoga Carstva nakon Kandijskoga rata sa Mletačke Republike. Za vrijeme Grčkog rata za nezavisnost i hrišćani na Kreti pobunili su se više puta protiv vlasti koju su smatrali stranom. Ustanci na ostrvu su nasilno ugušeni ali je lokalno stanovništvo izborilo određene ustupke pod pritiskom javnog mišljenja u evropskim državama. Paktom u Halepu (današnja Kanija) iz 1878. godine određeno je da će Kreta biti autonomna država u okviru Osmanskog Carstva do 1889. kada je Carstvo istupilo iz pakta.
Kolaps sporazuma o autonomiji doveo je do ponovnih pobuna 1895. godine koje su se dodatno razbuktale 1896. i 1897. godine i prekrile veći dio ostrva. Nacionalistička tajna društva i javno mišljenje u Grčkoj prinudili su vlati u Ateni da pošalje vojne snage na ostrvo što je izazvalo sukob sa Osmanskim Carstvom. Iako su grčke vojne snage uspjeli zauzeti veći dio ostrva, nisu bile sposobne oduprijeti se Osmanskom Carstvu na sjeveru gdje su osmanske snage okupirale Tesaliju. Intervencija velikih sila prisilila je grčke vojne snage da se povuku sa ostrva i obustavu napredovanja osmanskih snaga na sjeveru. Carigradskim ugovorom iz 1897. godine Osmansko je Carstvo pristalo na potpuno provođenje odredbi Pakta u Halepu.
Osnivanje Kretske Države
urediDo marta 1897. godine velike su sile odlučile da će uspostaviti red na ostrvu predajući vlast komitetu četvorice admirala čiji je zadatak bio uspostava i vođenje prelazne vlasti do dolaska princa Đorđa od Grčke i Danske kao prvog visokog komesara autonomne Krete, efektivno nezavisne od Osmanskog Carstva, 9. decembra 1898. godine. 25. avgusta 1898. godine rulja nastala od lokalnog etnički turskog stanoništva masakrirala je više stotina lokalih Grka, britanskog konzula i 17 britanskih vojnika. Nakon ovoga događaja velike su sile donijele odluku o protjerivanju osmanskih vojnih snaga sa ostrva u novembru 1898. godine dok je visokog komesara imenovala Grčka. Nacionalna banka Grčke osnovala je Banku Krete koja je trebala imati 40 godina monopola na izdavanje novčanica na ostrvu. Lokalno je grčko stanovništvo osnovalo i paravojnu formaciju pod nazivom Kretska žandarmerija koji su bili osmišljeni po uzoru na talijanske karabinjere.