Wikipedija

Arapski jezik

semitski jezik

Arapski (arapski عَرَبِيّ [ʕaraˈbijː] odn. العَرَبِيَّة [ʔalʕaraˈbijːah]), jezik koji zajedno sa aramejskim, hebrejskim, ugaritskim i feničanskim jezikom čini semitsku grupu jezika. Arapskim jezikom se govori od 6. veka nove ere, kada se uspostavljanjem islama na teritoriji Arabijskog poluostrva, sprovela njegova standardizacija. Književni jezik se zove savremenim standradni arapski ili književni arapski jezik. Danas je to jedini zvanični oblik, koji se koristi u pisanju zvaničnih dokumenata i u formalnim prilikama poput nastavnih predavanja ili emisija vesti i on je jedini pisani oblik arapskog jezika koji se nije menjao od 7. veka nove ere, od kada je njime zapisana sveta knjiga islama, Kuran. Standardni arapski jezik je konzervativniji i očuvaniji oblik od ostalih varijeteta koji se koriste u govornoj komunikaciji, te je jezička raslojenost - diglosija izuzetno rasprostranjena u arapskom govornom području.

arapski jezik
العربية al-ʿarabīyah
Izgovor/alˌʕaraˈbiːja/
Države25 država
RegijeUglavnom arapski svet bliskog istoka i severna afrika.
Liturgijski jezik Islama.
Broj govornika280 miliona maternji jezik u svim dijalektima i 250 miliona nematernjih govornika[1] (5. kao maternji jezik)
Jezična porodicaafro-azijski
Pismoarapsko pismo, sirijski alfabet, bengalsko pismo
Službeni status
Službeni Ujedinjene nacije
Afrička unija
 Arapska liga
Organizacija islamske konferencije

Službeni jezik 25 država:

 Alžir
 Bahrein
 Komori
 Čad
 Džibuti
 Egipat
 Eritreja
 Irak
 Izrael
 Jordan
 Kuvajt
 Liban
 Libija
 Mauritanija
 Maroko
 Oman
 Palestina
 Katar
 Zapadna Sahara
 Saudijska Arabija
 Somalija
 Sudan
 Sirija
 Tunis
 Ujedinjeni Arapski Emirati
 Jemen
RegulatorEgipat: Akademija Arapskog Jezika
Jezični kodovi
ISO 639-1ar
ISO 639-2ara
ISO 639-3ara
  Države u kojima je glavni službeni jezik
  Države u kojima je jedan od službenih jezika
Ovaj članak sadrži IPA fonetske simbole. Bez adekvatne softverske podrške, mogli biste vidjeti upitnike, kutijice ili druge simole umjesto Unicode znakova. Za vodič kroz IPA simbole, pogledajte Pomoć:IPA.

Neki od ovih govornih varijeteta su međusobno nerazumljivi, a svi dijalekti zajedno predstavljaju skup sociolingvističkih varijeteta, što znači da se lingvistički oni mogu smatrati zasebnim jezicima, ali se obično grupišu zajedno kao jedinstveni jezik iz verskih i političkih razloga.[2] Ako bi se posmatrali kao zasebni jezici, bilo bi teško utvrditi o koliko je jezika reč, iz razloga što se jezičke i dijalekatske granice ne mogu jasno povući. Ako bi se posmatrao kao jedinstveni arapski jezik, njime danas govori oko 442 miliona stanovnika[3] (kojima je on maternji jezik), a ako bi se posmatrali dijalekti, egipatski varijetet arapskog jezika broji oko 90 miliona govornika, što je veći broj govornika od bilo kog drugog semitskog jezika.[4]

Arapski jezik je 11. najkorišćeniji jezik u Sjedinjenim Američkim Državama.[5]

Savremeni pisani jezik potiče od jezika Kurana, poznatiji još kao klasični arapski ili kuranski arapski jezik. Široko je korišćen u školama, na univerzitetima, koristi se na radnim mestima, u vladama i medijima - ovaj varijetet se koristi kao zvanični jezik u 26 zemalja i zvanican je jezik islama. Sva gramatička pravila su izvedena upravo iz svete knjige islama, međutim, određene gramatičke konstrukcije su izašle iz svakodnevne govorne upotrebe i zamenjene su novim, modernijim, koje se polako uvode u pisani jezik.

Arapski jezik je uticao i na druge jezike koji su prihvatili islam, poput persijskog, turskog, bengali, somali, svahili, bosanski, kazahstanski, bengalski, hindi, urdu, malajski i hausa. Tokom srednjeg veka, književni arapski jezik je bio glavni nosilac kulture u Evropi, a posebno u oblasti nauke, matematike i filozofije. Kao rezultat toga, mnogi evropski jezici u sebi sadrže veliki broj pozajmljenica iz arapskog jezika. Njegov uticaj, u domenu gramatike i leksikologije je vidljiv u mnogim romanskim jezicima, posebno u španskom, portugalskom, sicilijanskom i katalonskom jeziku, zahvaljujući blizini arapske i hrišćanske civilizacije i njihovih međusobnih dodira, kao i 900. godina arapske kulture na Iberijskom poluostrvu, koje je u arapskom jeziku nazvano Al-Andaluz.

U arapskom jeziku postoje i reči drugih jezika, poput hebrejskog, grčkog, persijskog, kao i sirijačkog jezika u ranom periodu, u srednjem veku, osetan je uticaj turskog jezika, i kratkotrajni uticaj evropskih jezika, francuskog i engleskog u modernom periodu.

Klasični (standardni, moderni) i dijalekatski (kolokvijalni) arapski jezik

uredi

Pod pojmom arapski jezik podrazumevamo klasični, standardni ili moderni arapski jezik kao i sve njegove dijalekte i varijetete. Klasični arapski jezik je jezik Kurana koji se koristio od perioda nastanka islama, pa sve do abasidskog halifata kao jezik poslednjeg islamskog carstva. Teorijski se klasični arapski jezik smatra normativnim, na osnovu gramatičkih i sintaksičkih normi koje su prepisane od strane klasičnih gramatičara, poput Sibavije (Sibawayah), i rečnika definisanog u klasičnim rečnicima. U praksi, savremeni autori retko pišu strogo klasičnim arapskim jezikom, već pišu srednjim varijetetom koji se odlikuje normama standardnog arapskog jezika ali se u njemu mogu pronaći i reči koje se koriste isključivo u dijalektu i usmenoj komunikaciji. Književni ili standardni arapski jezik (الفصحى - al fuṣḥá) je jezik izveden iz Kurana i danas se koristi u svim zvaničnim situacijama: u školskoj/univerzitetskoj nastavi, medijima, pravnim sporovima, pisanju dokumenata itd.

Neke od razlika između standardnog i govornog jezičkog varijeteta :

  • Određene gramatičke konstrukcije standardnog arapskog jezika nemaju svoj ekvivalent u svakom govornom dijalektu, npr. stanje energetika (oblik koji postoji u svim semitskim jezicima i koristi se kada govornik želi nešto posebno da naglasi npr. yaktubanna يَكتُبَنَّ - on svakako piše) se ne koristi u govornoj upoterebi.
  • Ni jedan govorni varijetet ne razlikuje padežni sistem. Kao rezultat toga, padeži se ubacuju samo u slučajevima gde su neophodni. Arapsko pismo ne razlikuje padežne nastavke kao u ostalim jezicima, oni se beleže kao vokali na kraju reči koji se vrlo često izbacuju u pisanju, tako da se njihov nedostatak ne primećuje kao u ostalim jezicima. Kao rezultat toga, izvorni govornici vrlo često se ne mogu služiti padežnim nastavcima nespremni, te zahtevaju određenu pripremu.
  • U standardnom varijetetu, red reči u rečenici je VSO(VSO), gde se rečenica započinje predikatom kojeg sledi subjekat i na kraju objekat vršenja radnje. U govornom obliku, red reči u rečenici nije ustaljen.
  • Sistem brojeva u arapskom jeziku je izuzetno kompleksan i složen i zahteva pridržavanje određenih pravila u slaganju brojeva i imenica i poštovanje pravila antipolariteta. Govorni varijetet to ne poznaje, te se konstrukcije stvaraju na osnovu osećaja i bez nekog određenog pravila.

Standardni arapski jezik koristi veliki broj reči iz klasičnog jezika, jezika Kurana (npr. ذهب - dhahaba, ići), koje nije u velikoj upotrebi u govornim varijetetima. U slučaju da za jednu reč postoji nekoliko sinonima u standardnom jeziku, govorni varijeteti uvek koriste one oblike koji su bliži i lakši za svakodnevnu upotrebu. Sa druge strane, standardni arapski jezik je pozajmio veliki broj termina i izraza koji nisu postojali u vreme nastanka Svete knjige islama [6]. Neke reči su pozajmljene iz drugih jezika, usled uticaja drugih kultura. Reči koje su pozajmljene u modernom periodu poput reči فيلم fīlm - film ili دموقراطية dimūqrāṭīyah - demokratija, su direktno ubačene u arapski jezik, ali su pravopisno prilagođene potrebama arapskog pisma. Međutim, današnje težnje su da se izbegnu direktne pozajmice iz drugih jezika, i da se pozajmi samo logika stvaranja reči poput: farʻ što znači grana i koristi se u situacijama kada se misli na ogranak neke firme ili organizacije, i reč jināḥ - krilo, od logike krilo aviona, što opet predstavlja krilo neke zgrade, aviona itd. Takođe se i pristupa stvaranju novih reči, za potrebe modernog društva, te je prisutan i veliki broj kovanica. Takođe se nastoji da se ponovo ubace u upotrebu reči koje su ispale iz upotrebe usled uticaja evropske kulture poput reči هاتف, hātif - telefon, ili nevidljivi pozivnik u sufistilkoj logici, i reč جريدة, jarīdah - novine.

Kolokvijalni ili dijalekatski arapski jezik se odnosi na brojne nacionalone i regionalne varijetete koji čine svakodnevni govorni jezik. Kolokvijalni arapski jezik ima mnoge dijalekatske varijante, koje su u nekim slučajevima toliko različiti da ih neki lingvisti klasifikuju kao zasebne jezike.[7] Skoro u svim slučajevima, varijeteti nisu zapisani, oni se koriste isključivo u usmenoj komunikaciji, poput komunikacije u emisijama i TV serijama.[8] Jedini varijetet arapskog jezika koji se izdvojio kao zasebni jezik je malteški jezik, koji se govori na rimokatoličkoj Malti i pisan je latinicom. Razvio se od ranijeg oblika arapskog jezika i pod uticajem sicilijanskog jezika koji u sebi sadrži veliki broj arapsih reči, kao i uticaja evropskih jezika, danas on nije razumljiv arpskim izvornim govornicima, ali se razumeju pojedine reči i oblici, tako da ga lingvisti klasifikuju kao zasebni jezik a ne kao varijetet arapskog jezika. Na isti način, alžirski dijalekat je kao francuska kolonija bio pisan latinicom i nazvan darija (darija)

 
Zastava Arapske lige, koja se često koristi i kao zastava arapskog jezika.
 
Zastava koja se često koristi kao zastava arapskog jezika.

I u vreme Proroka Muhameda, postojali su različiti oblici govornog arapskog jezika. Govorio je dijalektom Meke (zapadni deo Arabijskog poluostrva), koji se kasnije izdigao iznad ostalih dijalekatskih varijeteta i postao „ odabrani" jezik kojim je napisan Kuran. U to vreme, jezik istočnog Arabijskog poluostrva se smatrao najprestižnijim u to vreme, tako da je mekanski dijalekat polako naginjao ka fonologiji istočnog dela poluostrva. Razlike između dijalekata su samo posledica kompleksnosti u pisanju arapskim pismom, a posebno pisanje glasa hamze (hamzah), koji je sačuvan u istočnim dijalektima ali je izgubljen u zapadnim, kao i pisanje alif maksure/slomljenog alifa (ألف مكسورة) koji predstavlja zvuk koji je očuvan u zapadnim dijalektima i pripojen istočnim dijalektima.

Jezik i dijalekti

uredi

Sociolingvistička situacija arapskog sveta pruža pravi primer jezičkog fenomena diglosije, koja omogućava paralelnu upotrebu dva ili više varijeteta jednog jezika u različitim socijalnim krugovima. U slučaju arapskog jezika, jedan obrazovani Arapin govori standardni arapski jezik i svoj lokalni varijetet. Ukoliko u jednom razgovoru učestvuju Arapi iz različitih zemalja, npr. Arapin iz Libana i Arapin iz Maroka, oni se pored svojih dijalekata koriste i izrazima iz standardnog jezika, izrazima iz nekog drugog dijalekta i to vrlo često može da se nađe sve u jednoj rečenici. Naravno, Arapi iz različitih zemalja mogu svoje znanje drugih dijalekata da steknu kroz muziku i filmove.

Pitanje da li je arapski jezik jedan sa velikim brojem govornih varijeteta ili ipak je to danas skup različitih jezika koji dele istu osnovu, politički je obojen. Ista situacija je prisutna i kod kineskog, urdu, hindi, srpskog i hrvatskog, škotskog i engleskog jezika itd. Jedan pisani oblik, veliki broj različitih govornih oblika su samo jedna od razlika. Iz političkih razloga, Arapi naglašavaju svoje jedinstvo kroz pripadnost istom jeziku.

Sa lingvističke tačke gledišta, današnji broj arapskih varijeteta se poistovećuje sa velikim brojem romanskih jezika koji su nastali iz latinskog jezika. Ove razlike su danas prisutne u arapskom svetu najbolje na primeru Maroka koji kao zemlja arapskog magreba ima nerazumljiv dijalekatski oblik Arapima iz Mašreka (Levanta) čiji se dijalekat razvio u drugom pravcu, pod uticajem drugih kolonijalnih sila i različitih jezičkih uticaja.

Uticaj arapskog jezika na druge jezike

uredi

Uticaj arapskog jezika je bio najvidljiviji i najbitniji u islamskim zemljama. Najviše je uticao na jezike u domenu vokabulara. Takođe, mnoge reči u drugim jezicima vuku poreklo iz arapskog jezika poput: Beluči, Bengali, Berberski, Bosanski, Katalonski, Engleski, Francuski, Nemački, Hausa, Hinduistanski, Italijanski, Indonežanski, Kirgiski, Kurdski, Kazaški, Kutči, Malajski, Malajamski, Malteški, Pašto, Persijski, Portugalski, Pendžabi, Saraiki, Sindhi, Somalijski, Španski, Svahili, Tagalog, Turski, Urdu, Uzbečki, Volof, kao i svi drugi jezici koji su na neki način došli u dodir sa arapskom jezikom ili sa nekim od jezika koji je bio u kontaktu sa njim.

Sam engleski jezik, sadrži u sebi veliki broj arapskih pozajmljenica, neke koje su diretno, a neke preko drugih mediteranskih jezika dospele u engleski jezik. Neke od tih reči su: admiral, adobe, alchemy, alcohol, algebra, algorithm, alkaline, almanac, amber, arsenal, assassin, candy, carat, cipher, coffee, cotton, ghoul, hazard, jar, kismet, lemon, loofah, magazine, mattress, sherbet, sofa, sumac, tariff. Dok drugi jezici puput malteškog i kinubili reči vuku poreklo direktno iz arapskog jezika ali su određenom jezičkom derivacijom se uklopile u taj jezik, umesto uvođenja velikog broja pozajmljenica i gramatičkih pravila.[9]

Takođe, arapski jezik je prisutan u mnogim jezicima kroz razne društvene sfere npr. religijska terminologija - berberske reči za molitvu taẓallit 'molitva' < salat) (صلاة ṣalāh) je preuzeta i arapskog jezika i koristi se u svakodnevnom govornom berberskom jeziku, kao i akademski termin u ugaritskom jeziku (مَنْطِقٌ mantiq 'logika'). Može se videti da je arapski jezik dospeo u druge jezike kao posledica jezičke derivacije, tako je veznik u jednom od indijskih jezika (,,lekin“- ako) preuzeta iz arapskog jezika i koristi se svakodnevno kao deo tog jezika. Arapski jezik je prisutan u nekim rečima koje se svakodnevno javljaju u španskom jeziku (taza „ šolja“), u portugalskom jeziku (,,até“, dok), kao i neki izrazi kao u katalonskom jeziku (,,a betzef“ u izobilju, količini). Mnogi berberski varijeteti kao i Svahili su pozajmili iz arapskog jezika sistem brojeva, dok su sve islamske zemlje direktno preuzele svu versku terminologiju iz arapskog jezika, poput termina salat – molitva i imam – predvodnik molitve.

U jezicima koji nisu u direktnom kontaktu sa arapskim svetom, pozajmljenice su dospele putem kontaktnih jezika, kao hinduistanskom jeziku koji je arapske pozajmljenice preuzeo iz persijskog jezika, iako persijski jezik sam pripada Indo-iranskoj porodici jezika, preuzeo je veliki broj arapskih reči. Sam arapski jezik sadrži i veliki broj persijskih reči, iz razloga što je vekovima ranije, persijski jezik uživao uticaj koji je kasnije arapski jezik preuzeo.

Neke reči u engleskom jeziku su preuzete iz arapskog jezika derivacijom, preko italijanskog i španskog kao kontaktnog jezika. Među njima su i često korišćene reči poput "coffee" (qahwah), "cotton" (quṭn) and "magazine" (makhāzin), dok reči koje su prepoznatljivog arapskog porekla u engleskom jeziku su: "algebra", "alcohol", "alchemy", "alkali", "zenith", i "nadir". Pojedine reči poput "intention" i "information" su u stvari arapski kalkovi iz filozofske termionologije.

Arapske reči su putem islamskih osvajanja dospele i u jezike severne Afrike. Varijante arapskih reči poput reči kitāb (knjiga) su se proširile kroz jezičke grupe Saharske Afrike koje nisu bile na karavanskim putevima..[10]

Arapski jezik zauzima u islamskom svetu isti položaj koji latinski jezik ima u Evropi, mnogi arapski pojmovi na polju nauke, filozofije i trgovine iskovane su od arapskog korena od strane nearapskih izvornih govornika posebno od strane aramejskih i persijskih prevodilaca i te reči danas imaju svoje mesto u jeziku. Ovaj proces korišćenja arapskih korena posebno u turskom i persijskom jeziku koji se koristi za prevođenje stranih reči je bio zastupljen sve do 18. i početka 19.veka kada su prostori naseljeni arabljanima potpale pod osmansku vlast.

Uticaj drugih jezika na arapski jezik

uredi

Kao što je arapski jezik uticao na druge jezike, tako su i drugi jezici uticali na arapski. Najveći broj pozajmljenica je u preislamski arapski jezik došao iz starijeg semitskog jezika, aramejskog, koji je pre arapskog bio glavni jezik sporazumevanja na Srednjem i Bliskom istoku. Zatim su pozajmljenice došle iz etiopskog, i manje iz hebrejskog (uglavnom religijski koncepti). Mnogi kulturološki, religijski i politički termini su u arapski jezik došli iz iransko-persijskog i klasičnog persijskog, zatim iz starogrčkog (kīmiyāʼ je reč koja je došla od starogrčke reči chymia, koja je u tom jeziku označavala topljenje metala).

  • raḥmān (ٌرَحْمَن , milostiv) reč potiče iz hebrejskog i aramejskog, gde je imala slično značenje;
  • nabīy (ٌّنَبِي, prorok, poslanik) stari nearapski termin koji je došao u arapski iz aramejskog i hebrejskog još pre pojave islama;
  • madīna (ٌمَدِينَة, grad, gradski trg) reč aramejskog ili hebrejskog porekla; Alfred-Luis de Premare u svom delu Osnove islama objašnjava da su Jevreji mnogo pre Arapa naselili „arabljansku pustinju“;
  • ğizya (ٌجِزْيَة) porez koji je halifat nametnuo pripadnicima drugih religija, porez koji je bio dodatak zemljarini (harač). Termin dolazi iz sirijačkog gzita, koji je izvorno iz persijskog gazit;
  • ẖarāğ (ْخَرَاج) porez na zemlju koji je nametnut samo nemuslimanima. Dolazi iz persijskog ẖarazh, koji je određivao koliki će porez plaćati imućni ljudi, a nekad su taj porez plaćale i države; satrapi su bili zaduženi za prikupljanje tog poreza;
  • ğazīrah (ٌجَزِيرَة) kao dobro poznata “al- ğazīra” znači „ostrvo“ i preuzeta je iz sirijačkog gazīra/gzīrta;
  • fārūq (ٌفَارُوق, spasitelj) je prilagođeni oblik aramejske reči poruk, koja je u sirijačkoj bibliji (Peshiti) značila spasitelj, osloboditelj. Kad je prilagođen, termin čiji je koren (f-r-q) značio seći, sada je dobio i svoje preneseno značenje, te je spasitelj (fārūq) bio onaj ko seče ili razdvaja istinu od laži;
  • munāfiq (ٌمُنَافِق, licemer) termin koji je preuzet iz etiopskog, gde je označavao jeretičku sektu;
  • lāzaward (ٌلازَوًرْد) je preuzeto iz persijskog lāğvard, koji je naziv za plavi kamen. Ovu reč su pozajmili severnoevropski jezici da bi označili (svetlu) plavu boju.

Arapski jezik i Islam

uredi

Klasični arapski jezik je jezik Kurana. Arapski jezik je usko povezan sa Kuranom iz razloga što je upravo njime napisan, iako se arapskim jezikom služe i arapski hrišćani, Mizrahi Jevreji i Mandejci. Većini muslimana u svetu arapski jezik nije maternji, ali mnogi mogu da čitaju Kuran i da recituju ajete. Za nearapske muslimane, uz originalnu verziju Svete knjige Islama ide i njegovo tumačenje na njihovom maternjem jeziku.

Neki muslimani veruju u monogenezu jezika gde tvrde da je arapski jezik dat ljudima kao dar od Boga za dobrobit čovečanstva i originalni jezik kao prototip konsonantskog sistema komunikacije koji se bazira na trokonsonatskom korenu.[11][12] Judaizam ima sličnu filozofiju jezika koja je povezana sa mitom Vavilonske kule.

Istorija arapskog jezika

uredi
 
Arapski jezik (braon) kao deo semitskih jezika.

Najstariji tekstovi koji su do nas stigli su na Proto-semitskom jeziku ili na Staro-severno arapskom i to su Hasaen natpisi u istočnom delu Saudijske Arabije iz 8. veka pre nove ere koji nisu napisani ni arapskim ni nabatejskim pismom već epigrafskim južnoarapskim musnadom (ar. خط المسند). Nakon toga slede natpisi iz 6. veka pre nove ere, lihjanitski tekstovi (لحيان, eng. Lihyan), sa jugoistoka Saudijske Arabije i tamudski tekstovi (ar.ثمود eng. Thamud) koji su pronađeni širom Saudijske Arabije i na Sinaju i nisu direktno povezani sa Tamudom. Hronološki posle njih dolaze na red safaitski natpisi (eng.Safaitic dialect ar. صفائية) počevši od 1. veka nove ere. U 4. veku nove ere pojavila su se arapska carstva Lahmida na jugu Iraka i Gasanida u Siriji. Njihovi dvorovi su bili odgovorni za neke reprezentativne primere predislamske arapske poezije i za neke od retkih preživelih natpisa napisanih predislamskim arapskim pismom.[13]

Razvoj semitskih jezika

uredi

Semitski jezici su se znatno promenili od Proto-semitskog jezika gde su se razvili u Centralne-semitske jezike, naročito na polju gramatike. Inovacije u Centralno semitskim jezicima, a naročito u Klasičnom arapskom jeziku obuhvataju:

  • Razvoj unutrašnjeg pasiva

Fonološka istorija

Od 29 protosemitskih konsonanata samo je jedan izgubljen, */ʃ/ [14] koje se spojilo sa /s/. Pojedini glasovi su promenili svoj zvuk i ostali drugačiji. Originalni */p/ je postao /f/ i glas */ɡ/ je palatalizovano u /ɡʲ/ ili /ɟ/ .[15] i u vreme Kurana, /d͡ʒ/, /ɡ/, /ʒ/, ili /ɟ/.[16] u savremenom arapskom jeziku. Nečujno alveolarni frikativ */ɬ/ je postao /ʃ/. Njegov dvosmisleni parnjak /ɬˠ~ɮˤ/ su Arapi smatrali da je najčudniji glas u arapskom jeziku. (Podsetimo se da je arapski jezik još poznat i kao لُغَةُ الضَّاض /lughat al-ḍād/).[16]

Ali Muhamed Selam Mustafa

uredi
 
Različiti dijalekti arapskog jezika.

Kolokvijalni arapski jezik je zajednički termin za sve govorne varijante arapskog jezika koje se koriste širom Arabijskog poluostrva, koji se u većim ili manjim merama razlikuju od standardnog varijeteta. Najveće razlike se osećaju između dijalekata unutar i izvan Arabijskog poluostrva, kao i između varijeteta sedelačkog govora i beduinskog govora (koji se dodatno razlikuju jedni od drugih). Svi varijeteti izvan ove teritorije (koje uključuju veliki broj govornika), imaju veliki broj zajedničkih obeležja koje se ne mogu pronaći u standardnom arapskom jeziku. To je dovelo istraživače da pretpostave postojanje Koine dijalekta koji je nastao dva veka po širenju Islamske države izvan Arabijskog poluostrva. Izvan ove teritorije, najveći dijalekatski varijeteti su severnoafrički dijalekti, posebno marokanski dijalekat. Marokanski dijalekat je teško razumljiv arapskim govornicima istočnije od Libije, dok je egipatski dijalekat poznat svima preko popularne egipatske muzičke i filmske industrije. Jedan od faktora koji utiče na raznovrsnost dijalekata su jezici koji su se prethodno govorili na određenoj teritoriji, koji su doprineli velikim brojem reči u novonastalom jeziku, ali takođe utiču na izgovor pojedinih reči.

Primeri dijalekatskih razlika

uredi
Variety Mnogo volim da čitam Kada samo otišao u biblioteku Nisam pronašao ovu knjigu Želeo sam da pročitam knjigu o istoriji žena u Francuskoj
Klasični arapski jezik
(dijalekti su napisani nestandarizovanom ortografijom) 		arap. أنا أحب القراءة كثيراا arap. عندما ذهبت إلى المكتبة arap. لم أجد هذا الكتاب القديم arap. أردت أن أقرأ كتابا عن تاريخ المرأة في فرنسا
Klasični arapski
(koristi se u verske i kulturne svrhe) 		ʔanaː ��uħibbu l-qiraːʔata kaθiːran ʕindamaː ðahabtu ʔilaː l-maktabati lam ʔaɡʲid haːðaː l-kitaːba l-qadiːma kuntu ʔuriːdu ʔan ʔaqraʔa kitaːban ʕan taːriːxi l-marʔati fiː faransaː
Moderni standardni arapski ʔana(ː) ʔuħibb al-qiraːʔa kaθiːran ʕindama(ː) ðahabtu ʔilaː l-maktaba lam ʔaɡʲid haːða(ː) l-kitaːb al-qadiːm ʔaradtu ʔan ʔaqraʔ kitaːb ʕan taːriːx al-marʔa fiː fara(ː)nsa(ː)
Sirijski arapski ʔana ktiːr bħibb el-ʔraːje ˈlamma ˈreħt ʕal-ˈmaktabe ma laʔeːt ˈilla ha-l-ikˈtaːb el-ʔˈdiːm kaːn ˈbeddi ˈʔeʔra ktaːb ʕan taːˈriːx l-ˈmara b-ˈfraːnsa
Egipatski arapski ana baħebb el-ʔeraːja ʔawi ˈlamma ˈroħt el-makˈtaba ma-lˈʔet-ʃ ˈella l-keˈtaːb el-ʔaˈdiːm da ˈana ˈkont-e ˈʕawz-ˈaʔra kˈtaːb ʕan taˈriːx el-setˈtaːt fe faˈransa
Libanski arapski ktiːr bħibb il-ʔiˈreːje ˈlamma ˈreħit ʕal-ˈmaktabe ma lʔeːt ˈilla ha-l-ikˈteːb le-ʔˈdiːm keːn ˈbeddi ˈʔeʔra kteːb ʕan teːˈriːx l-ˈmara b-ˈfraːnsa
Marokanski arapski ana ʕziz ʕlija bzzaf nqra melli mʃit l-lmaktaba lqit ɣir had l-ktab l-qdim kent baɣi nqra ktab ʕla tarix l-ʕjalat f-fransa
Irački arapski ˈaːni aˈħibb el-qˈraːja ˈkulliʃ ˈlamman ˈreħit lel-maktaba ma liˈɡeːt ɣeːr haːða l-ketaːb al-qadiːm redet aqra ketaːb ʕan tariːx al-niswan eb-fransa
Alžirski arapski eːne nħibb il-qreːje bezzaf waqtelli rouht l il-maktaba ma-lqiːt-ʃ keːn ha l-kteːb l-qdiːm kunt ħaːb naqra kteːb ʕala tariːx l-mra fi fraːnsa
Tusnižanski arapski eːne nħibb il-qreːje barʃa waqtelli mʃiːt l il-maktba ma-lqiːt-ʃ keːn ha l-kteːb l-qdiːm kunt nħibb naqra kteːb ʕala tariːx l-mra fi fraːnsa
Kuvajtski arapski ʔaːna waːyed aħibb aɡraː lamman reħt al-maktaba ma liɡeːt illa hal ketaːb al-ɡadiːm kent abiː aɡra ketaːb an tariːx el-ħariːm eb fransa
Hidžaski arapski ˈana aˈħubb al-ɡiraːja kaθiːr ˈlamma ruħt al-ˈmaktaba ma laɡeːt ɣeːr haːða l-kitaːb al-ɡadiːm kunt abɣa aɡra ktaːb ʕan tariːx al-ħariːm fi faransa
Libijski arapski ana nħəb il-ɡraːja wajəd lamma mʃeːt lil-maktba malɡeːtiʃ ʔilla ha li-ktaːb lə-ɡdiːm kunt nibi naɡra ktaːb ʔleː tariːx ə-nsawiːn fi fraːnsa
Palestinski arapski ʔana ktiːr bħibb el-ʔraːje ˈlamma ˈruħ(e)t ʕal-ˈmaktabe ma laˈʔeːt(e)ʃ ˈilla ha-l-(e)kˈtaːb l-(e)ʔˈdiːm kaːn ˈbiddi ˈʔaʔra ktaːb ʕan taˈriːx (e)l-ˈmara fi fˈraːnsa

Povezano

uredi

Reference

uredi
 
Wikipedia
 U Wikimedijinoj ostavi nalazi se članak na temu: Arabic language
  1. ↑ Etnolog (1999)
  2. ↑ "Arabic language." Encyclopædia Britannica. 2009. Encyclopædia Britannica Online. Retrieved on 29 July 2009.
  3. ↑ „World Arabic Language Day”. UNESCO. UNESCO. 1995–2012. Pristupljeno 27. 5. 2013. 
  4. ↑ Egyptian Arabic reference at Ethnologue (16th ed., 2009)
  5. ↑ United States Census Bureau (2010). Detailed language spoken at home and ability to speak English for the population 5 years and older by states: 2006–2008 (ACS). Retrieved 16 January 2013 from website: http://www.census.gov/hhes/socdemo/language
  6. ↑ (en) Kaye (1991:?)
  7. ↑ "Arabic Language." Microsoft Encarta Online Encyclopedia 2009. Retrieved on 29 July 2009.
  8. ↑ Orville Boyd Jenkins (18. 3. 2000.), Population Analysis of the Arabic Languages, arhivirano iz originala na datum 2009-03-18, pristupljeno 2015-05-02 
  9. ↑ Encyclopædia Britannica. „Maltese language – Britannica Online Encyclopedia”. Britannica.com. Pristupljeno 4. 5. 2010. 
  10. ↑ (en) Gregersen (1977:237)
  11. ↑ „Arabic – the mother of all languages – Al Islam Online”. Alislam.org. Arhivirano iz originala na datum 2010-04-30. Pristupljeno 4. 5. 2010. 
  12. ↑ James Coffman (December 1995). „Does the Arabic Language Encourage Radical Islam?”. Middle East Quarterly. Pristupljeno 5. 12. 2008. 
  13. ↑ „A History of the Arabic Language”. Linguistics.byu.edu. Arhivirano iz originala na datum 2010-05-05. Pristupljeno 4. 5. 2010. 
  14. ↑ (en) Lipinski (1997:124)
  15. ↑ (en) Watson (2002:5, 15–16)
  16. ↑ 16,0 16,1 (en) Watson (2002:2)

Literatura

uredi
  • Badawi, Mohamed; Caroli, Christian A. (2011) (German), As-Sabil: Grundlagen der arabischen Grammatik, Konstanz 
  • Bateson, Mary Catherine (2003), Arabic Language Handbook, Georgetown University Press, ISBN 0-87840-386-8 
  • Durand, Olivier; Langone, Angela D.; Mion, Giuliano (2010) (Italian), Corso di Arabo Contemporaneo. Lingua Standard, Milan: Hoepli, ISBN 978-88-203-4552-5 
  • Gregersen, Edgar A. (1977), Language in Africa, CRC Press, ISBN 0-677-04380-5 
  • Grigore, George (2007), L'arabe parlé à Mardin. Monographie d'un parler arabe périphérique, Bucharest: Editura Universitatii din Bucuresti, ISBN 978-973-737-249-9, arhivirano iz originala na datum 2007-09-27, pristupljeno 2015-05-02 
  • Hanna, Sami A.; Greis, Naguib (1972), Writing Arabic: A Linguistic Approach, from Sounds to Script, Brill Archive, ISBN 90-04-03589-3 
  • Haywood; Nahmad (1965), A new Arabic grammar, London: Lund Humphries, ISBN 0-85331-585-X 
  • Hetzron, Robert (1997), The Semitic languages (Illustrated izd.), Taylor & Francis, ISBN 978-0-415-05767-7 
  • Irwin, Robert (2006), For Lust of Knowing, London: Allen Lane 
  • Kaplan, Robert B.; Baldauf, Richard B. (2007), Language Planning and Policy in Africa, Multilingual Matters, ISBN 1-85359-726-0 
  • Kaye, Alan S. (1991), „The Hamzat al-Waṣl in Contemporary Modern Standard Arabic”, Journal of the American Oriental Society (American Oriental Society) 111 (3): 572–574, DOI:10.2307/604273, ISSN 0003-0279, JSTOR 604273 
  • Lane, Edward William (1893), Arabic–English Lexicon (2003 reprint izd.), New Delhi: Asian Educational Services, ISBN 81-206-0107-6 
  • Lipinski, Edward (1997), Semitic Languages, Leuven: Peeters 
  • Mion, Giuliano (2007) (Italian), La Lingua Araba, Rome: Carocci, ISBN 978-88-430-4394-1 
  • Mumisa, Michael (2003), Introducing Arabic, Goodword Books, ISBN 81-7898-211-0 
  • Procházka, S. (2006), „"Arabic"”, Encyclopedia of Language and Linguistics (2nd izd.) 
  • Steingass, Francis Joseph (1993), Arabic–English Dictionary, Asian Educational Services, ISBN 978-81-206-0855-9 
  • Suileman, Yasir. Arabic, Self and Identity: A Study in Conflict and Displacement. Oxford University Press, 10 August 2011. ISBN 0199747016, 9780199747016.
  • Thelwall, Robin (2003), Arabic, „Handbook of the International Phonetic Association a guide to the use of the international phonetic alphabet”, Handbook of the International Phonetic Association (Cambridge, UK: Cambridge), ISBN 0-521-63751-1 
  • Traini, R. (1961) (Italian), Vocabolario di arabo [Dictionary of Modern Written Arabic], Rome: Harassowitz 
  • Veccia Vaglieri, Laura, Grammatica teorico-pratica della lingua araba, Rome: I.P.O. 
  • Versteegh, Kees (1997), The Arabic Language, Edinburgh University Press, ISBN 90-04-17702-7 
  • Watson, Janet (2002), The Phonology and Morphology of Arabic, New York: Oxford University Press, ISBN 0-19-824137-2 
  • Wehr, Hans (1952), Arabisches Wörterbuch für die Schriftsprache der Gegenwart : Arabisch-Deutsch (1985 reprint (English) izd.), Harassowitz, ISBN 3-447-01998-0 
  • Wright, John W. (2001), The New York Times Almanac 2002, Routledge, ISBN 1-57958-348-2 

Vanjske veze

uredi
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Arapski_jezik&oldid=42169679