Przejdź do zawartości

słońce

Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego
Podobna pisownia Podobna pisownia: Słońce

słońce (język polski)

[edytuj]
słońce (1.1)
słońca (1.2)
słońce (1.3)
poranne słońce (1.4) na budynkach
wymowa:
?/i, IPA[ˈswɔ̃j̃nt͡sɛ], AS[su̯õĩ ̯nce], zjawiska fonetyczne: nazal.rozs. artyk.
podział przy przenoszeniu wyrazu: słoń•ce
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj nijaki

(1.1) Słońce widziane jako tarcza na niebie[1]
(1.2) astr. główna gwiazda w układzie planetarnym, źródło światła i ciepła pojawiające się na niebie
(1.3) występujący w wielu wariantach symbol o okrągłym kształcie i promienistych liniach
(1.4) przen. światło wysyłane przez słońce (1.1); blask słoneczny
(1.5) przen. pieszczotliwie o osobie
odmiana:
(1.1,4)
(1.2,3,5)
przykłady:
(1.1) Słońce symbolizuje światło, ogień, nieskończoność oraz źródło energii i mocy życiowej.
(1.1) Chyba będzie padał deszcz, bo słońce skryło się za czarnymi chmurami.
(1.2) Galaktyka składa się z miliardów słońc.
(1.4) Kot wygrzewał się na słońcu.
(1.5) Przytul mnie, moje słońce!
składnia:
kolokacje:
(1.1) okrągłe / jasne słońce / złote / żółte / szkarłatne słońce • słońce południowe / północneporanne / południowe / popołudniowe słońce • wiosenne / letnie / jesienne / zimowe słońce • styczniowe / lutowe / marcowe / kwietniowe / majowe / czerwcowe / lipcowe / sierpniowe / wrześniowe / październikowe / listopadowe / grudniowe słońce • słońce wschodzi / zachodzi • słońce błyszczy / iskrzy się / jaśnieje / lśni / świeci • słońce grzeje / praży / przygrzewa / przypieka • słońce znajduje się nad horyzontem • słońce widnieje na niebie (nieboskłonie, firmamencie) • słońce chyli się ku zachodowi • słońce wyjrzało (wyszło) zza chmury • słońce skryło się (zniknęło) za chmurą • słońce wskazuje jakiś kierunekwschód / zachód słońca • promienie słońca • bóg / bogini słońca • personifikacja / uosobienie słońca
(1.4) poranne / południowe / popołudniowe słońce • żółte / złote / pomarańczowe / czerwone / karminowoczerwone / karminowe / szkarłatne / purpurowe słońce • słońce kłuje (razi) w oczy / oślepia • słońce pada na coś / zalewa cośopalać się na / wygrzewać się na słońcu • leżeć na (w) / być na (w) słońcu • w pełnym słońcu
synonimy:
(1.1) zdrobn. słonko, słoneczko
(1.4) zdrobn. słonko, słoneczko
(1.5) zdrobn. słonko, słoneczko
antonimy:
(1.4) deszcz
hiperonimy:
(1.2) gwiazda
(1.4) pogoda
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. Słońce n, słoneczność ż, słonecznik m, słonecznica ż, słonecznice nmos, nasłonecznienie n
zdrobn. słonko n, słoneczko n, słoneńko n
czas. słonecznić się ndk., nasłonecznić dk., nasłonecznić się dk.
przym. słoneczny, nasłoneczny, przeciwsłoneczny, słońcowy, słonecznikowy
przysł. słonecznie
związki frazeologiczne:
iść z motyką na słońce / porywać się z motyką na słońce / rzucać się z motyką na słońcejasny jak słońcekąpać się w słońcu / kąpać się w promieniach słońca • (patrzeć / przyglądać się) pod słońcepod słońcemprzysłowia: gdy jasne słońce w dzień gromniczny będzie, więcej niż przedtem śniegu spadnie wszędziegdy słońce przygrzewa na Jana Dobrego, spodziewać się można lata pogodnegogdzie słońce świeci, tam cień być musii na słońcu są plamyjak słońce jasno świeci na Gromnicę, to przyjdą wielkie mrozy i śnieżycena Trzech Króli słońce świeci, wiosna do nas pędem lecinic nowego pod słońcemnie chwal dnia przed zachodem słońca / nie chwal dnia przed zachodem słońca, a żony za życianim słońce wzejdzie, rosa oczy wyje
etymologia:
(1.1) od XIV wieku; ogólnosłowiańskie (por. czes. slunce, ros. солнце) < prasł. *slnъce → słońce < prasł. *-ko (wtórnie prasł. *-ce) dodane do wcześniejszej formy prasł. *slnъ[2]
(1.2-4) od (1.1)
uwagi:
(1.1) Tylko jako termin astronomiczny piszemy wielką literą, w pozostałych przypadkach – małą[3][4][5].
(1.1) por. Słońce
(1.2) zobacz też: Indeks:Polski - Astronomia Indeks:Polski - Indeks terminów astronomicznych
tłumaczenia:
źródła:
  1. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Hasło „słońce” w: Wielki słownik ortograficzny, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  2. Hasło „słońce” w: Izabela Malmor, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Szkolne PWN ParkEdukacja, Warszawa-Bielsko-Biała 2009, ISBN 978-83-262-0146-2, s. 376.
  3. publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana płatna rejestracja Hasło „słońce” w: Uniwersalny słownik języka polskiego, red. Stanisław Dubisz i Elżbieta Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  4. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Porada „ziemia czy Ziemia, słońce czy Słońce?” w: Poradnia językowa PWN.
  5. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Porada „ziemia i księżyc” w: Poradnia językowa PWN.