Zyprazydon

Zyprazydon
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
	5-{2-[4-(1,2-benzotiazol-3-ylo)piperazyn-1-ylo]etylo}-6-chloro-1,3-dihydroindol-2-on
	Inne nazwy i oznaczenia
farm.	łac. ziprasidonum, ziprasidoni hydrochloridum monohydricum
inne	5-{2-[4-(benzo[d]izotiazol-3-ylo)piperazyn-1-ylo]etylo}-6-chloroindolin-2-on
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C21H21ClN4OS
Masa molowa	412,94 g/mol
	Identyfikacja
Numer CAS	146939-27-7; 122883-93-6 (chlorowodorek); 138982-67-9 (monohydrat chlorowodorku)
PubChem	60854
DrugBank	DB00246
SMILES
	C1CN(CCN1CCC2=C(C=C3C(=C2)CC(=O)N3)Cl)C4=NSC5=CC=CC=C54
InChI
	InChI=1S/C21H21ClN4OS/c22-17-13-18-15(12-20(27)23-18)11-14(17)5-6-25-7-9-26(10-8-25)21-16-3-1-2-4-19(16)28-24-21/h1-4,11,13H,5-10,12H2,(H,23,27)
	InChIKey
	MVWVFYHBGMAFLY-UHFFFAOYSA-N
Właściwości
Temperatura topnienia	>300 °C
logP	3,8
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	monohydrat chlorowodorku
	Substancja w tej postaci nie jest klasyfikowana; jako niebezpieczna według kryteriów GHS; (na podstawie podanej karty charakterystyki).
	Europejskie oznakowanie substancji
	oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne
	monohydrat chlorowodorku
	Substancja w tej postaci nie jest klasyfikowana; jako niebezpieczna według europejskich kryteriów; (na podstawie podanej karty charakterystyki).
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
	Klasyfikacja medyczna
ATC	N05AE04
Stosowanie w ciąży	kategoria C
Farmakokinetyka
Działanie	przeciwpsychotyczne
Biodostępność	ok. 60%
Okres półtrwania	7 h (doustnie); 2–5 h (domięśniowo)
Wiązanie z białkami; osocza i tkanek	>99%
Metabolizm	wątrobowy
Wydalanie	66% z kałem, 20% z moczem
Uwagi terapeutyczne
Drogi podawania	doustnie, domięśniowo
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zyprazydon (łac. ziprasidonum) – wielofunkcyjny organiczny związek chemiczny stosowany jako lek neuroleptyczny drugiej generacji w leczeniu objawów schizofrenii i choroby afektywnej dwubiegunowej. W 2001 roku jako piąty atypowy neuroleptyk został dopuszczony do stosowania w Stanach Zjednoczonych przez FDA. Doustna postać leku zawiera wodorosiarczan zyprazydonu, natomiast postać domięśniowa metanosulfonian zyprazydonu.

Mechanizm działania

Zyprazydon wykazuje powinowactwo do większości receptorów dopaminergicznych i serotoninergicznych oraz do receptorów α₁-adrenergicznych i histaminowych H₁. W pewnym stopniu blokuje również wychwyt zwrotny monoamin (transporter serotoniny i noradrenaliny), ale nie działa na transporter dopaminy.

Skuteczność zyprazydonu w schizofrenii wyjaśnia się działaniem leku na receptory dopaminergiczne D₂ i receptory serotoninergiczne 5-HT_2A^[2]. Działanie względem innych receptorów serotoninergicznych (5-HT_2C, 5-HT_1A) może odpowiadać za skuteczność działania w zakresie funkcji poznawczych i objawów afektywnych. Jest częściowym agonistą receptorów 5-HT_1A. Jako jeden z niewielu neuroleptyków ma powinowactwo do receptorów 5-HT_1D. Stosunkowo słaby antagonizm wobec receptorów α₁-adrenergicznych i histaminowych H₁ częściowo wyjaśnia niektóre działania niepożądane (ortostatyczne spadki ciśnienia, sedacja). Zyprazydon nie ma znaczącego powinowactwa do receptorów muskarynowych, dzięki czemu w przeciwieństwie do wielu innych neuroleptyków nie wywiera działania antycholinergicznego.

Farmakokinetyka

Dostępność biologiczna zyprazydonu wynosi 100% przy podaniu domięśniowym i 60% przy podaniu doustnym, podczas posiłku. Dostępność leku zmniejsza się o połowę, gdy nie jest przyjęty razem z jedzeniem^[3].

Zyprazydon jest metabolizowany w wątrobie przy udziale oksydazy aldehydowej^[4]. W mniejszym stopniu w metabolizmie zyprazydonu uczestniczy cytochrom P450 3A4 (CYP3A4). Induktory CYP3A4 (np. karbamazepina) i inhibitory CYP3A4 (np. ketokonazol) odpowiednio, obniżają i zwiększają poziom zyprazydonu w osoczu, ale ma to niewielkie kliniczne znaczenie^[5]^[6].

Zyprazydon stosowany doustnie jest przekształcany w trzech szlakach metabolicznych do czterech głównych metabolitów: sulfotlenku benzoizotiazolopiperazyny, sulfonu benzoizotiazolopiperazyny, sulfotlenku zyprazydonu i S-metylodihydrozyprazydonu^[7].

Działania niepożądane

W porównaniu z innymi neuroleptykami, zyprazydon stosunkowo rzadko daje objawy pozapiramidowe i hiperprolaktynemię. Prawdopodobnie w niewielkim stopniu lub w ogóle nie powoduje przyrostu masy ciała. Pierwsze doniesienia o niebezpiecznym wydłużeniu odstępu QT (QTc) i związanym z tym ryzykiem kardiologicznym u pacjentów stosujących zyprazydon w ostatnich metaanalizach nie znajdują potwierdzenia^[8].

Udokumentowano, że u kilku pacjentów chorobą afektywną dwubiegunową zyprazydon spowodował zmianę fazy na maniakalną^[9]^[10]^[11].

Dawkowanie

Najczęściej stosowany zakres dawek leku w schizofrenii wynosi 40–200 mg/dobę. Zalecane są dawki dobowe 120 mg i większe^[12]. Lek jest dostępny w postaci kapsułek i iniekcji domięśniowych. Zyprazydon powinien być przyjmowany dwa razy na dobę w czasie posiłku.

Preparaty

Preparaty zyprazydonu dostępne w Polsce^[13].

Zypsila (Krka)

Preparaty zyprazydonu dostępne dawniej, a obecnie wycofane z polskiego rynku:

Pramaxima (Teva)
Zeldox (Pfizer)
Zipragen (Biogened)
Zipramyl (Mylan)
Zipwell (Actavis)

Przypisy

↑ Ziprasidone, [w:] DrugBank [online], University of Alberta, DB00246 (ang.).
↑ T.F. Seeger, P.A. Seymour, A.W. Schmidt, S.H. Zorn i inni. Ziprasidone (CP-88,059): a new antipsychotic with combined dopamine and serotonin receptor antagonist activity. „J Pharmacol Exp Ther”. 275 (1), s. 101–113, 1995. PMID: 7562537.
↑ JJ Miceli, P Glue, J Alderman, K Wilner. The effect of food on the absorption of oral ziprasidone. „Psychopharmacol Bull”. 40 (3), s. 58–68, 2007. PMID: 18007569.
↑ C Beedham, JJ Miceli, RS Obach. Ziprasidone metabolism, aldehyde oxidase, and clinical implications. „J Clin Psychopharmacol”. 23 (3), s. 229–232, 2003. DOI: 10.1097/01.jcp.0000084028.22282.f2. PMID: 12826984.
↑ JJ Miceli, RJ Anziano, L Robarge, RA Hansen i inni. The effect of carbamazepine on the steady-state pharmacokinetics of ziprasidone in healthy volunteers. „Br J Clin Pharmacol”. 49 Suppl 1, s. 65S-70S, 2000. PMID: 10771457.
↑ JJ Miceli, M Smith, L Robarge, T Morse i inni. The effects of ketoconazole on ziprasidone pharmacokinetics--a placebo-controlled crossover study in healthy volunteers. „Br J Clin Pharmacol”. 49 Suppl 1, s. 71S-76S, 2000. PMID: 10771458.
↑ Zypsila – charakterystyka produktu leczniczego.
↑ AJ Camm, ON Karayal, H Meltzer, S Kolluri i inni. Ziprasidone and the corrected QT interval: a comprehensive summary of clinical data. „CNS Drugs”. 26 (4), s. 351–365, 2012. DOI: 10.2165/11599010-000000000-00000. PMID: 22452529.
↑ CF Baldassano, C Ballas, SM Datto, D Kim i inni. Ziprasidone-associated mania: a case series and review of the mechanism. „Bipolar Disord”. 5 (1), s. 72–75, 2003. PMID: 12656943.
↑ AM Keating, SL Aoun, CE Dean. Ziprasidone-associated mania: a review and report of 2 additional cases. „Clin Neuropharmacol”. 28 (2). s. 83–86. PMID: 15795551.
↑ R Davis, SC Risch. Ziprasidone induction of hypomania in depression?. „Am J Psychiatry”. 159 (4), s. 673–674, 2002. PMID: 11925314.
↑ W.M. Greenberg, L Citrome. Ziprasidone for schizophrenia and bipolar disorder: a review of the clinical trials. „CNS Drug Rev”. 13 (2), s. 137–177, 2007. DOI: 10.1111/j.1527-3458.2007.00008.x. PMID: 17627670.
↑ Informacje o lekach, suplementach diety i innych produktach medycznych - KtoMaLek [online], www.bil.aptek.pl [dostęp 2023-10-04] (pol.).

Bibliografia

Stephen M. Stahl: Podstawy psychofarmakologii. Gdańsk: Via Medica, 2008, s. 574–581. ISBN 978-83-60945-73-5.
Stephen M. Stahl: Podstawy psychofarmakologii. Teoria i praktyka. T. 2. Gdańsk: Via Medica, 2009, s. 174–176. ISBN 978-83-7599-071-3.
Zypsila – charakterystyka produktu leczniczego

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[DB-1] Ziprasidone, [w:] DrugBank [online], University of Alberta, DB00246 (ang.).

[2] T.F. Seeger, P.A. Seymour, A.W. Schmidt, S.H. Zorn i inni. Ziprasidone (CP-88,059): a new antipsychotic with combined dopamine and serotonin receptor antagonist activity. „J Pharmacol Exp Ther”. 275 (1), s. 101–113, 1995. PMID: 7562537.

[3] JJ Miceli, P Glue, J Alderman, K Wilner. The effect of food on the absorption of oral ziprasidone. „Psychopharmacol Bull”. 40 (3), s. 58–68, 2007. PMID: 18007569.

[4] C Beedham, JJ Miceli, RS Obach. Ziprasidone metabolism, aldehyde oxidase, and clinical implications. „J Clin Psychopharmacol”. 23 (3), s. 229–232, 2003. DOI: 10.1097/01.jcp.0000084028.22282.f2. PMID: 12826984.

[5] JJ Miceli, RJ Anziano, L Robarge, RA Hansen i inni. The effect of carbamazepine on the steady-state pharmacokinetics of ziprasidone in healthy volunteers. „Br J Clin Pharmacol”. 49 Suppl 1, s. 65S-70S, 2000. PMID: 10771457.

[6] JJ Miceli, M Smith, L Robarge, T Morse i inni. The effects of ketoconazole on ziprasidone pharmacokinetics--a placebo-controlled crossover study in healthy volunteers. „Br J Clin Pharmacol”. 49 Suppl 1, s. 71S-76S, 2000. PMID: 10771458.

[7] Zypsila – charakterystyka produktu leczniczego.

[8] AJ Camm, ON Karayal, H Meltzer, S Kolluri i inni. Ziprasidone and the corrected QT interval: a comprehensive summary of clinical data. „CNS Drugs”. 26 (4), s. 351–365, 2012. DOI: 10.2165/11599010-000000000-00000. PMID: 22452529.

[9] CF Baldassano, C Ballas, SM Datto, D Kim i inni. Ziprasidone-associated mania: a case series and review of the mechanism. „Bipolar Disord”. 5 (1), s. 72–75, 2003. PMID: 12656943.

[10] AM Keating, SL Aoun, CE Dean. Ziprasidone-associated mania: a review and report of 2 additional cases. „Clin Neuropharmacol”. 28 (2). s. 83–86. PMID: 15795551.

[11] R Davis, SC Risch. Ziprasidone induction of hypomania in depression?. „Am J Psychiatry”. 159 (4), s. 673–674, 2002. PMID: 11925314.

[12] W.M. Greenberg, L Citrome. Ziprasidone for schizophrenia and bipolar disorder: a review of the clinical trials. „CNS Drug Rev”. 13 (2), s. 137–177, 2007. DOI: 10.1111/j.1527-3458.2007.00008.x. PMID: 17627670.

[13] Informacje o lekach, suplementach diety i innych produktach medycznych - KtoMaLek [online], www.bil.aptek.pl [dostęp 2023-10-04] (pol.).

[1]