Zbrodnia w Łanowcach
48°50′29″N 25°59′31″E/48,841389 25,991944
 Tablica Pomnika ofiar zbrodni dokonanej na obywatelach polskich przez OUN-UPA wymieniająca Łanowce | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejsce | |
| Data | |
| Liczba zabitych |
55–72 |
| Typ ataku | |
| Sprawca | |
Położenie na mapie Polski w 1939  | |
| 48°50′29″N 25°59′31″E/48,841389 25,991944
| |
Zbrodnia w Łanowcach – zbrodnia dokonana w nocy z 12 na 13 lutego 1944 roku przez oddział UPA[1] na ludności narodowości polskiej. Miejscem zbrodni były Łanowce w powiecie borszczowskim na Podolu[2].
Zdaniem świadków[3] polskie osiedle Szlachta, będące częścią Łanowiec, zostało otoczone przez UPA. Drogi ucieczki na pola zostały obstawione przez upowców z bronią palną, natomiast od strony ukraińskiej części wsi do osiedla weszły bojówki dokonujące mordów i rabunku mienia Polaków. Zabijano głównie siekierami i bagnetami, do uciekających strzelano. Po zakończonej akcji większość domów została spalona.
W dzień po zbrodni do wsi przyjechała niemiecka policja i wykonała zdjęcia ofiarom. Następnie pochowano je w zbiorowej mogile na cmentarzu. Po zbrodni część ocalałych Polaków przeniosła się do Borszczowa.
Temat zbrodni w Łanowcach z lutego 1944 poruszyli m.in.[4]
- Ludwik Fijał w Łunach nad szlachtą w Łanowcach i wspomnieniach zesłańców na Sybir – maszynopis liczący 53 strony z relacją z napadu bojówek ukraińskich na Łanowce w lutym 1944 oraz opisem związanych z nim ucieczek ludności polskiej do większych miast, zawierający jako załącznik mapę Łanowców; praca jest przechowywana w Archiwum Wschodnim Fundacji Ośrodek Karta w Warszawie (sygn. AW II/2791).
- Czesława Zabłocka w Kresach wschodnich pod okupacją 1939-1940 – mój pamiętnik – 43-stronicowy rękopis zawierający m.in. opis ataków na Łanowce, Horodnię i Słobudkę Bołszowicką (sygn. AW II/1492/2kw).
Śledztwo
[edytuj | edytuj kod]12 listopada 1992 roku wszczęto śledztwo w sprawie zbrodni dokonanych na terenie byłego powiatu Borszczów w woj. tarnopolskim, a objęło ono nie tylko Łanowce, ale i miejscowości: Cyganka, Germakówka, Głęboczek, Muszkatówka, Nowosiółka, Piłatkowce, Słobódka Muszkatowiecka i inne. 20 grudnia 2000 w oparciu o art. 118 §1 Kodeksu karnego[5] śledztwo podjęła Okręgowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we Wrocławiu[6].
W Informacji o działalności IPN-KŚZpNP w okresie 1 lipca 2007 r. – 30 czerwca 2002 r. z września 2002 ukazała się wzmianka o zbrodni w Łanowcach. IPN ocenia w tym raporcie liczbę ofiar na co najmniej 55 Polaków[7]. Dla porównania, według Grzegorza Rąkowskiego w lutym 1944 w Łanowcach zginęły 72 osoby[8]. Także Henryk Komański i Szczepan Siekierka podają liczbę 72 zabitych, w tym 65 osób znanych z nazwiska[9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Stanisław Jastrzębski, Ludobójstwo ludności polskiej przez OUN-UPA w województwie stanisławowskim w latach 1939–1946, Warszawa 2004.
- ↑ Łanowce na mapie zbrodni ukraińskich na terenie powiatu borszczowskiego
- ↑ Piotr Niedzielski i Bernard Juzwenko [w:] Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946, Wrocław 2006, ISBN 83-89684-61-6, s.522 i 526
- ↑ Wzmianka o pracach Ludwika Fijała i Czesławy Zabłockiej na oficjalnej stronie Archiwów Państwowych
- ↑ Art. 118 §1 kk – zbrodnia ludobójstwa
- ↑ Informacja o śledztwie na oficjalnej stronie IPN
- ↑ Link do Informacji na oficjalnej stronie Senatu RP. [dostęp 2008-12-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-02-17)].
- ↑ Link do fragmentów książki Grzegorza Rąkowskiego w Google Books
- ↑ Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Ludobójstwo..., op. cit., s.45
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Czasopismo „Na Rubieży” (Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów Wrocław), Nr 38 oraz Nr 40, str. 28.
- Stanisław Ciesielski, Przesiedlenie ludności polskiej z kresów wschodnich do Polski 1944-1947, Wyd. Neriton, Warszawa 1999.
- Anna Sylwia Czyż, Bartłomiej Gutowski, Piotr Janowczyk, Cmentarze dawnego powiatu borszczowskiego, 2004.
- Ludwik Fijał, Łuny nad szlachtą w Łanowcach i wspomnienia zesłańców na Sybir.
- Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946.
- Władysław Kubów, Terroryzm na Podolu, Warszawa 2003.
- Grzegorz Rąkowski, Podole. Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej, Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2006.
- Ewa i Władysław Siemaszko, Ludobójstwo, Poznań (mps).
- Czesława Zabłocka, Kresy wschodnie pod okupacją 1939-1940 - mój pamiętnik, Głuchów 1992 (rps).
- Wincenty Urban, Droga krzyżowa Archidiecezji Lwowskiej w latach II wojny światowej, 1939-1945, Semper Fidelis, 1983. (zbrodnia w Łanowcach) str. 41.