Wyciąg (farmacja)

Wyciąg, ekstrakt – zagęszczony preparat roślinny lub zwierzęcy^[1], otrzymywany poprzez wytrawienie odpowiedniego surowca rozpuszczalnikiem, na przykład wodą bądź etanolem i ich mieszaninami, a następnie odpowiednie zagęszczenie. Jest to rodzaj leku galenowego.

Wyciągi są przetworami o konsystencji płynnej (wyciągi płynne i nalewki), półstałej (wyciągi gęste i oleożywice) i stałej (wyciągi suche)^[1].

Wyciągi płynne (łac. extracta fluida) – przetwory o konsystencji płynnej, w których zwykle 1 część ich masy lub objętości odpowiada 1 części wysuszonej substancji roślinnej lub substancji pochodzenia zwierzęcego. Mogą być również otrzymywane poprzez rozpuszczenie wyciągu suchego^[1]. Wyciągi płynne otrzymuje się metodą dwustopniowej perkolacji. W pierwszym etapie zbiera się płyn wyciągowy w ilości 85% masy wytrawianego surowca i odstawia. W drugim etapie prowadzi się perkolację do zupełnego wyczerpania surowca, stosując taką ilość rozpuszczalnika jak okaże się niezbędna. Płyn wyciągowy otrzymany w drugim etapie perkolacji zagęszcza się do objętości odpowiadającej 15 częściom wagowym zastosowanej masy surowca roślinnego i miesza z pierwszą częścią perkolatu tak, aby została zachowana proporcja surowca do wyciągu jak 1:1. Proces zagęszczania prowadzi się w odpowiednich wyparkach. Wyciągi płynne powinny być klarowne, o barwie i zapachu charakterystycznym dla surowca, z którego uzyskano wyciąg.

Wyciągi uzyskiwane za pomocą wody zimnej lub letniej określane są mianem zimnych^[2].

Nalewki (łac. tincturae) – przetwory płynne, w których 1 część surowca jest wytrawiana 5 lub 10 częściami rozpuszczalnika^[1]. Nalewki uzyskuje się metodą perkolacji lub maceracji^[3].

Wyciągi gęste (łac. extracta spissa) – przetwory półstałe, otrzymywane w wyniku częściowego odparowania rozpuszczalnika^[1].

Oleożywice (łac. oleoresina) – półstałe roztwory żywicy w olejku eterycznym i/lub oleju tłustym otrzymywane przez częściowe odparowanie rozpuszczalnika^[1].

Wyciągi suche (łac. extracta sicca) – przetwory o stałej konsystencji otrzymane w wyniku całkowitego odparowania rozpuszczalnika^[1].

Zobacz też

alkoholatura

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .
↑ Danuta Tyszyńska - Kownacka: Zioła w domu. Warszawa: Wydawnictwo Współczesne, s. 6.
↑ Fiebig (Stanisław Janicki, Adolf Fiebig, Małgorzata Sznitowska, Teresa Achmatowicz: Farmacja stosowana : podręcznik dla studentów farmacji. Warszawa: Wydaw. Lekarskie PZWL, 2003, s. 375. ISBN 83-200-2847-7.) podaje macerację jako jedną z metod uzyskiwania wyciągów, pisząc jednocześnie, że maceracja nie pozwala na całkowite wytrawienie surowca i że proces maceracji kończy się z chwilą osiągnięcia w roztworze tego samego stężenia substancji czynnej co w surowcu.

Bibliografia

Stanisław Janicki, Adolf Fiebig, Małgorzata Sznitowska, Teresa Achmatowicz: Farmacja stosowana : podręcznik dla studentów farmacji. Warszawa: Wydaw. Lekarskie PZWL, 2003. ISBN 83-200-2847-7.

[FPX-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .

[Tyszynska-2] Danuta Tyszyńska - Kownacka: Zioła w domu. Warszawa: Wydawnictwo Współczesne, s. 6.

[3] Fiebig (Stanisław Janicki, Adolf Fiebig, Małgorzata Sznitowska, Teresa Achmatowicz: Farmacja stosowana : podręcznik dla studentów farmacji. Warszawa: Wydaw. Lekarskie PZWL, 2003, s. 375. ISBN 83-200-2847-7.) podaje macerację jako jedną z metod uzyskiwania wyciągów, pisząc jednocześnie, że maceracja nie pozwala na całkowite wytrawienie surowca i że proces maceracji kończy się z chwilą osiągnięcia w roztworze tego samego stężenia substancji czynnej co w surowcu.

[1]