Wolne Sądy

Wolne Sądy

Państwo	Polska
Siedziba	Warszawa
Data założenia	lipiec 2017
Zasięg	Rzeczpospolita Polska
Nr KRS	0000829554
Data rejestracji	17 lutego 2020
brak współrzędnych
Strona internetowa

Wolne Sądy – niezależna inicjatywa obywatelska powołana do życia w 2017 roku na fali protestów społecznych w obronie niezależności Sądu Najwyższego przez grupę prawników. W 2020 roku prawnicy tworzący inicjatywę powołali Fundację Wolne Sądy, organizację pozarządową, której misją jest wspieranie inicjatyw i działalność edukacyjna na rzecz ochrony praworządności w Polsce.

Działalność inicjatywy Wolne Sądy koncentruje się na sprzeciwie wobec – zachodzącego ich zdaniem – łamania przez większość rządzącą trójpodziału władz, rządów prawa i porządku konstytucyjnego. W początkowym jej okresie inicjatywa nagrywała krótkie filmiki publikowane w mediach społecznościowych o tym, na czym polega istota niezależności sądownictwa i niezawisłości sędziowskiej oraz dlaczego jest ona ważna dla każdego obywatela. W filmach występowały znane osoby – aktorzy, prawnicy, lekarze, dziennikarze, artyści, którzy na podstawie przykładów z życia codziennego przedstawiali sedno powyższego zagadnienia^[1].

Obecnie działalność inicjatywy rozciąga się poza media społecznościowe. Wolne Sądy nadal publikują materiały wideo i spoty dotyczące bieżących wydarzeń i problemów społecznych^[2], ale także prowadzą własną audycję w radiu Tok FM^[3], publikują stanowiska, raporty, opinie i często zabierają głos w mediach^[4].

W 2018 r. współtworzyły Komitet Obrony Sprawiedliwości KOS, organizację, która reprezentuje i zapewnia pomoc represjonowanym sędziom sądów powszechnych, sędziom Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz prokuratorom^[5].

Członkowie inicjatywy spotykają się z komisarzami Unii Europejskiej odpowiedzialnymi za praworządność, urzędnikami Komisji Europejskiej oraz parlamentarzystami, przedstawiając obywatelskie i eksperckie spojrzenie na zmiany dokonywane w polskim wymiarze sprawiedliwości, w szczególności z punktu widzenia standardów Unii Europejskiej. Uczestniczą w procesach legislacyjnych w parlamencie jako eksperci lub obywatelscy krytycy proponowanych rozwiązań w sądownictwie. Uczestniczyli m.in. w pracach zespołów parlamentarnych ds. Ładu Konstytucyjnego oraz Reformy Wymiaru Sprawiedliwości^[1].

W czerwcu 2021 inicjatywa Wolne Sądy wydała raport „2000 dni bezprawia” pokazujący, w jaki sposób władza polityczna doprowadziła do destrukcji państwa prawa^[6]. Raport jest aktualizowany na bieżąco^[7].

Prawnicy z inicjatywy Wolne Sądy występują przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w kluczowych postępowaniach dotyczących niezależności sądów i niezawisłości sędziów, które mają zasadnicze znaczenie dla ochrony praworządności nie tylko w Polsce, ale i w całej Europie. Reprezentowali między innymi sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawie C-585/18 – A.K. (Niezależność Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego), która zakończyła się bardzo ważnym i przełomowym orzeczeniem z 19 listopada 2019 r.^[8]

Są pełnomocnikami sędziego Sądu Okręgowego w Krakowie Waldemara Żurka w sprawie C-487/19, w której TSUE podważył legalność osób powołanych do Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego i uznał, że składy Sądu Najwyższego z ich udziałem nie mogą być uznane za niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony uprzednio na mocy ustawy, a sądy krajowe mogą uznawać orzeczenia wydane z ich udziałem za niebyłe^[9].

Przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka (ETPCz) w Strasburgu reprezentowali m.in. skarżących sędziów w sprawie Dolińska-Ficek i Ozimek p-ko Polsce (skargi nr 49868/19 i 57511/19). ETPCz orzekł, że Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN, która rozpoznawała sprawy skarżących, nie jest niezależnym i bezstronnym sądem ustanowionym ustawą i stwierdził, że Polska naruszyła prawo skarżących do rzetelnego procesu sądowego^[9]. Są również pełnomocnikami sędziego Igora Tulei przed Trybunałem^[10].

Reprezentowali w sądzie obywatelskiego aktywistę w sprawie naklejek „strefa wolna od LGBT”, które rozpowszechniał prawicowy tygodnik „Gazeta Polska”^[11].

Reprezentowali również prof. Małgorzatę Gersdorf, byłą Pierwszą Prezes Sądu Najwyższego, w sprawie przeciwko Stanisławowi Piotrowiczowi, posłowi Prawa i Sprawiedliwości (obecnie sędziemu Trybunału Konstytucyjnego), który w jednej ze swoich wypowiedzi nazwał sędziów Sądu Najwyższego „złodziejami”. Wyrok, zgodnie z którym Piotrowicz ma przeprosić prof. Gersdorf uprawomocnił się w 2021^[12].

Prawnicy z inicjatywy reprezentowali także prof. Wojciecha Sadurskiego w sprawie dotyczącej wolności słowa, gdy został pozwany przez PiS za nazwanie ich zorganizowaną grupą przestępczą. Prof. Sadurski wygrał sprawę prawomocnie^[13].

• Sylwia Gregorczyk-Abram – adwokatka, współzałożycielka inicjatywy i członkini zarządu Fundacji Wolne Sądy,
• Maria Ejchart-Dubois – prawniczka, współzałożycielka inicjatywy i członkini zarządu Fundacji Wolne Sądy,
• Paulina Kieszkowska-Knapik – adwokatka, współzałożycielka inicjatywy i członkini zarządu Fundacji Wolne Sądy,
• Michał Wawrykiewicz – adwokat, współzałożyciel inicjatywy i członek zarządu Fundacji Wolne Sądy.

W 2020 roku inicjatywa powołała do życia Fundację Wolne Sądy. Zgodnie z jej Statutem celem fundacji jest poszerzanie wiedzy i działania na rzecz umacniania niezależności sądów i niezawisłości sędziów, a także aktywność w zakresie poszanowania zasady praworządności, wspierania szeroko pojętej ochrony praw człowieka, swobód obywatelskich oraz przeciwdziałania dyskryminacji poprzez prowadzenie:

• działalności edukacyjnej związanej z poszerzaniem wiedzy w społeczeństwie o kluczowym charakterze niezależności i niezawisłości sędziów dla praworządnego i demokratycznego państwa,
• działalności związanej z promocją społeczeństwa obywatelskiego oraz wpieraniem rozwoju organizacji pozarządowych i idei wolontariatu,
• działalności upowszechniającej ochronę wolności i praw człowieka związaną w szczególności z promowaniem wolności słowa, swobodnej wymiany myśli i idei oraz równego traktowania oraz przeciwdziałaniem dyskryminacji ze względu m.in. na tożsamość, orientację seksualną i płeć,
• działalności informacyjnej, publicystycznej i wydawniczej, oraz
• działalności społecznej i charytatywnej.

• 2018 – Nagroda Newsweeka im. Teresy Torańskiej^[14].
• 2019 – Nagroda radia Tok FM im. Anny Laszuk za “wyjątkowy wpływ na rzeczywistość”^[15].
• 2019 – zespołowe wyróżnienie w XIII edycji Nagrody im. Edwarda J. Wende za stworzenie inicjatywy #Wolne Sądy otrzymali: Maria Ejchart-Dubois, Sylwia Gregorczyk-Abram, Paulina Kieszkowska-Knapik, Michał Wawrykiewicz^[16].
• 2020 – Europejska Nagroda Obywatelska przyznawana przez Parlament Europejski^[17].
• 2022 – Nagroda Fundacji im. Janiny Paradowskiej i Jerzego Zimowskiego^[18].

• Protesty w obronie Sądu Najwyższego w Polsce
• Kryzys wokół Sądu Najwyższego w Polsce
• Protesty przeciwko zmianom w sądownictwie w Polsce
• Komitet Obrony Sprawiedliwości KOS

• Strona internetowa inicjatywy Wolne Sądy