Przejdź do zawartości

Wikipedysta:Oszolomskii/Neonacjonalizm

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Neonacjonalizm[1][2][3], lub nowy nacjonalizm[4][5], to ideologia i ruch polityczny zbudowany na podstawowych cechach klasycznego nacjonalizmu[6]. Rozwinął się do swojej ostatecznej postaci poprzez zastosowanie elementów o reakcyjnym charakterze, powstałych jako reakcja na zmiany polityczne, gospodarcze i społeczno-kulturowe, które nastąpiły wraz z globalizacją podczas drugiej fali globalizacji w latach 80. XX wieku[7][8][9].

W swoich skrajnych formach neonacjonalizm jest związany z kilkoma stanowiskami, takimi jak prawicowy populizm[10], antyglobalizacja[11], natywizm[10], protekcjonizm[12], sprzeciw wobec imigracji[2], Islamofobia w krajach nie będących muzułmańskimi większościami, a także Eurosceptycyzm, jeśli dotyczy. Wraz z globalizacją i ideą jednego narodu, neonacjonaliści dostrzegają problemy z identyfikacją i zagrożonymi tożsamościami[13]. Wzywają do ochrony dziedzictwa symbolicznego, jakim jest sztuka i tradycje ludowe, co jest również wspólne dla kulturowego nacjonalizmu.[14]

Do szczególnie znamiennych przejawów nowego nacjonalizmu należy zaliczyć głosowanie za Brexitem w Referendum w sprawie członkostwa Wielkiej Brytanii w Unii Europejskiej w 2016 roku oraz wybór Donalda Trumpa na prezydenta Stanów Zjednoczonych w wyborach 2016 roku[15][16][17]. Kilku neonacjonalistycznych polityków doszło do władzy lub silnie prowadziło w latach 2010-2019, w tym Marine Le Pen we Francji[18], oraz Jair Bolsonaro w Brazylii[19].

Początki

[edytuj | edytuj kod]

Neonacjonalizm jest uważany za zjawisko pan-zachodnioeuropejskie. Ma swoje korzenie w okresie post-zimnowojennym i zmianach, jakie trzecia faza globalizacji przyniosła państwom Europy Zachodniej. Integracja i rozszerzenie UE spowodowały szereg zmian gospodarczych, społecznych i politycznych, wywołujących niepewność na poziomie indywidualnym i zbiorowym[20][21].Upodmiotowienie Unii Europejskiej poprzez rozszerzenie jej członków i referendum w sprawie Konstytucji Europejskiej stworzyły ideę ponadnarodowego quasi-państwa[22] oraz globalny naród w liberalnej demokracji jako jedyna ideologia polityczna, która rządzi tym ponadnarodowym państwem. Po odrzuceniu referendum w sprawie Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy, delegowanie suwerenności narodowej Unii Europejskiej było postrzegane przez neonacjonalistów jako akt strategiczny, mający na celu akumulację władzy podważającej suwerenność narodową państw i ich prawa do samostanowienia.

Czynniki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]

Dramatyczne wydarzenia, które naznaczyły świat islamski w latach 80., takie jak Rewolucja Irańska, zabójstwo Anwara Sadata i śmierć prezydenta Pakistanu, który zapoczątkował wzmożoną imigrację do państw Europy Zachodniej[23]. Problemy, jakie napotkali imigranci w związku z ich przybyciem, zakwaterowaniem i integracją w społeczeństwie krajowym państwa przyjmującego, zmotywowały do restrukturyzacji programu politycznego i dostosowania polityki do różnorodności imigrantów. Włączenie "obcych zasad" obok tradycyjnych elementów stanowiących o charakterze państwa przyjmującego jako kryteriów polityki doprowadziło do poczucia zagrożenia, jakie odczuwali neonacjonaliści. Proces ten został ujęty w ramy jako "Islamizacja" i stał się czynnikiem wyjaśniającym specyficzne obronne zachowania zbiorowe[24].

Konflikty i przemoc, które nastąpiły po destabilizacji politycznej w niektórych państwach islamskich, doprowadziły do skategoryzowania islamu jako mającego antydemokratyczny i antymodernistyczny charakter, sprzeczny z zachodnią demokracją liberalną. Po zamachach z 11 września taki obraz islamu stał się dominujący. Poczucie "Islamskiego Zagrożenia" dla nowoczesnych społeczeństw i ich kultury, które rozprzestrzeniło się w krajach Europy Zachodniej, spowodowało wzrost świadomości i dumy narodowej w zakresie kultury i folkloru oraz potrzebę ochrony narodowej tożsamości kulturowej[25][26].

Korzenie w nacjonalizmie

[edytuj | edytuj kod]

Neonacjonalizm jest następcą klasycznego nacjonalizmu. Zarówno nacjonaliści jak i neonacjonaliści postrzegają naród jako jedną rodzinę, ale różnią się kryteriami przynależności. Nacjonaliści postrzegają państwo i naród jako rodzinę, której członkowie są ze sobą nierozerwalnie związani w oparciu o etniczną, rasową, genetyczną, religijną lub kulturową homogeniczność jako kryteria przynależności[27] Natomiast neonacjonaliści za główny czynnik przyznawania członkostwa w rodzinie narodowej przyjmują historyczną asocjację, co czyni ją inkluzywną i zasadniczo różni się od swoich poprzedników pod względem inkluzywności[28].

Przegląd i charakterystyka

[edytuj | edytuj kod]

Pisząc dla Politico, Michael Hirsh opisał nowy nacjonalizm jako "gorzkie populistyczne odrzucenie status quo, które globalne elity narzuciły systemowi międzynarodowemu od czasu zakończenia Zimnej Wojny, a które wyborcy o niższych dochodach uznali - co zrozumiałe - za niesprawiedliwe."[4][5] Michael Brendan Dougherty napisał w The Week, że nowy nacjonalizm jest "szeroką natywistyczną rewoltą" przeciwko post-zimnowojennej polityce od dawna "charakteryzującej się ortodoksją wolnego handlu, pielęgnowaniem gospodarki usługowej, neoliberalnymi ustaleniami handlowymi i zliberalizowaną polityką imigracyjną."[29] Profesor nauk politycznych Eirikur Bergmann definiuje nowy nacjonalizm jako specyficzny rodzaj natywistycznego populizmu[3].

The Economist napisał w listopadzie 2016 roku, że „nowi nacjonaliści kierują się obietnicami zamknięcia granic i przywrócenia społeczeństw do dawnej jednorodności”[30]. Clarence Page napisał w Las Vegas Sun, że "nowy neo-trybalny nacjonalizm zagotował się w europejskiej polityce i w mniejszym stopniu w Stanach Zjednoczonych od czasu globalnego krachu gospodarczego z 2008 roku"[31] W The Week Ryan Cooper i badacze z Centre for Economic Policy Research[32] powiązali prawicowy populizm XXI wieku z Wielką Recesją[33]. Według teoretyka polityki z Harvardu, Yaschy Mounk, „stagnacja gospodarcza wśród białych z niższej i średniej klasy [była] głównym motorem wzrostu nacjonalizmu na całym świecie”[34]. Według religioznawcy Marka L. Movesiana, nowy nacjonalizm "ustawia państwo narodowe przeciwko ponadnarodowym, liberalnym reżimom, takim jak UE czy NAFTA, a lokalne zwyczaje i tradycje, w tym religijne, przeciwko obcym, zewnętrznym trendom."[35]

David Brog i Yoram Hazony napisali w National Review, że niektórzy konserwatyści postrzegają nowy nacjonalizm związany z Brexitem, Rodrigo Duterte i Donaldem Trumpem jako zdradę konserwatywnej ideologii, podczas gdy postrzegają go jako „powrót”[36]. Według konserwatywnego komentatora Jonaha Goldberga nacjonalizm związany z Trumpem to „naprawdę niewiele więcej niż nazwa marki ogólnej polityki tożsamości białych."[5]

Pisząc dla The Week, Damon Linker nazwał ideę neonacjonalizmu będącego rasizmem "nonsensem" i stwierdził, że "tendencja postępowców do opisywania go jako nic innego jak 'rasizm, islamofobia i ksenofobia' - to chęć delegitymizacji wszelkich partykularnych przywiązań lub form solidarności, czy to narodowych, językowych, religijnych, terytorialnych, czy etnicznych."[37]

Jeśli chodzi o nowy nacjonalizm, The Economist powiedział, że "Pan Trump musi zdać sobie sprawę, że jego polityka rozwinie się w kontekście zazdrosnego nacjonalizmu innych krajów" i nazwał sam nacjonalizm "śliskim pojęciem", które jest "łatwe do manipulowania". Wielokrotnie też przeciwstawiali nacjonalizm etniczny i nacjonalizm obywatelski oraz sugerowali, że nowy nacjonalizm może stać się "gniewny" i trudny do kontrolowania, podając jako przykład nacjonalizm chiński[38].

Powiązani politycy, partie polityczne i wydarzenia

[edytuj | edytuj kod]

Brazylia

[edytuj | edytuj kod]

prezydent Brazylii Jair Bolsonaro z krajowej Partii Społeczno-Liberalnej został określony jako czołowy nowy nacjonalista[39]. Na ideologię i politykę Bolsonaro duży wpływ miał jego doradca, nacjonalistyczny myśliciel Olavo de Carvalho[40][41].

Koncepcja "Chińskiego Snu” sekretarza generalnego Komunistycznej Partii Chin Xi Jinpinga została opisana jako wyraz nowego nacjonalizmu[42]. Jego forma nacjonalizmu podkreśla dumę z historycznej cywilizacji chińskiej, przyjmując nauki Konfucjusza i innych starożytnych chińskich mędrców, a tym samym odrzucając antykonfucjuszową kampanię przewodniczącego Partii Mao Zedonga[43].

prezydent Egiptu Abd al-Fattah as-Sisi (objął urząd w 2014 roku), został określony jako nowy nacjonalista[44][45].

Węgry

[edytuj | edytuj kod]

premier Węgier Viktor Orbán (objął urząd w 2010 roku), przywódca rządzącej partii Fidesz, został określony jako nowy nacjonalista[46].

premier Indii Narendra Modi (objął urząd w 2014 roku) i jego Indyjska Partia Ludowa (BJP) zostali określeni jako neonacjonaliści[44]. Modi jest członkiem Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS), prawicowej organizacji paramilitarnej[47] organisation aligned with the BJP, o którym mówi się również, że jest zwolennikiem ideologii neonacjonalistycznej[48]. Nacjonalistyczne kampanie Modiego były kierowane przez stratega BJP Amita Shaha, który obecnie pełni funkcję ministra spraw wewnętrznych Indii (objął urząd w 2019 roku) i był toutowany jako potencjalny następca Modiego na stanowisku premiera[49].

Yogi Adityanath, główny minister indyjskiego stanu Uttar Pradesh (objął urząd w 2017 roku), również został określony jako neonacjonalista[50] Typowany jest również na przyszłego premiera kraju[51].

Izrael

[edytuj | edytuj kod]

premier Izraela Benjamin Netanjahu (obejmował urząd w latach 2009-2021), przywódca partii Likud, określany jest zarówno jako propagujący nowy nacjonalizm[52], oraz jako prowadzenie polityki zagranicznej bliskich powiązań z innymi nowymi przywódcami nacjonalistycznymi, w tym Trumpem, Orbánem, Salvinim, Putinem, Modim, Bolsonaro, Duterte i Sisi[53][54][55][56][57].

W 2019 roku Netanjahu zawarł sojusz polityczny z ultranacjonalistyczną Unią Partii Prawicowych[58].

Włochy

[edytuj | edytuj kod]

premier Włoch Giuseppe Conte (objął urząd w 2018 roku), szef populistycznej koalicji Rząd Zmian[59], a w szczególności były wicepremier i minister spraw wewnętrznych oraz przywódca Ligi Matteo Salvini (2018-2019), byli często określani jako nowi nacjonaliści[60][61][62] W czasie sprawowania urzędu Salvini był określany przez niektóre media jako najpotężniejszy polityk w kraju i "de facto premier"[63][64][65].

Giorgia Meloni, przywódca Braci Włoch, partii, która wspierała rząd w poszczególnych przypadkach[66],została również określona jako nowa nacjonalistka[67][68].

W sierpniu 2019 roku Salvini złożył wniosek o wotum nieufności wobec rządu koalicyjnego, prosząc o nowe wybory, aby przejąć "pełnię władzy"[69], ale Conte utworzył nowy rząd między Ruchem Pięciu Gwiazd (M5S) a Partią Demokratyczną (PD)[70]. Na czele nowego gabinetu Conte stonował swoją neonacjonalistyczną retorykę[71].

Japonia

[edytuj | edytuj kod]

63. premier Shinzō Abe (obejmujący urząd w latach 2012-2020), członek prawicowej organizacji Nippon Kaigi, promuje idee nowego nacjonalizmu, podobnie jak Liberalno-Demokratyczna Partia Japonii, której przewodzi[72].

Meksyk

[edytuj | edytuj kod]

prezydent Meksyku Andrés Manuel López Obrador (objął urząd w 2018 roku) został opisany jako neonacjonalista i często nazywany przez media „meksykańskim Donaldem Trumpem[73][74].

Pakistan

[edytuj | edytuj kod]

Były premier Pakistanu Imran Khan (2018-2022), przywódca rządzącego wówczas Pakistan Tehreek-e-Insaf (Pakistańskiego Ruchu na rzecz Sprawiedliwości) został porównany do Donalda Trumpa i określony jako neonacjonalistyczny populista za jego kadencji[75].

Filipiny

[edytuj | edytuj kod]

Filipiński prezydent Rodrigo Duterte (objął urząd w 2016 roku) został określony jako nowy nacjonalista[76]. Jego partia PDP-Laban przyjęła nacjonalizm filipiński jako platformę[76]. Kraj ten ma też politycznie opinię "skrajnie prawicowego"[76]. Oczekuje się, że Bongbong Marcos, wybrany w 2022 roku, będzie rządził w ciągłości z Duterte[77].

Polska

[edytuj | edytuj kod]

Partia Konfederacja to główna partia polityczna w Polsce, która promuje Nowy Nacjonalizm, a zwłaszcza Ruch Narodowy. Istnieje również neofaszystowska i narodowo-radykalna Narodowe Odrodzenie Polski, która promuje ostro antyglobalistyczny, antyimigrancki i antyliberalny program.

prezydent Rosji Władimir Putin (drugi prezydent Rosji w latach 2000-2008 i czwarty prezydent Rosji od 2012 roku) został nazwany nowym nacjonalistą[15]. Putin został określony przez Hirsha jako "zwiastun tego nowego globalnego nacjonalizmu"[4]. Charles Clover, szef moskiewskiego biura Financial Times w latach 2008-2013, napisał w 2016 roku książkę zatytułowaną Black Wind, White Snow: The Rise of Russia's New Nationalism (Powstanie nowego nacjonalizmu w Rosji)[78]. Szczególnie rosyjski myśliciel nacjonalistyczny Aleksandr Dugin miał wpływ na Kreml, służąc jako doradca kluczowych członków rządzącej partii Jedna Rosja, w tym obecnego dyrektora SWR Siergieja Naryszkina[79].

Rosja została oskarżona o wspieranie nowych ruchów nacjonalistycznych w świecie zachodnim[80].

Arabia Saudyjska

[edytuj | edytuj kod]

Książę Koronny Arabii Saudyjskiej, Muhammad bin Salman (objął urząd w 2017 roku), został opisany przez Kristin Diwan z Instytutu Państw Zatoki Arabskiej jako przywiązany do „silnego nowego nacjonalizmu”[81].Nowy saudyjski nacjonalizm" został wykorzystany do zwiększenia poparcia dla polityki gospodarczej i zagranicznej królestwa i stanowi odejście od wcześniejszego uzależnienia królestwa od religii jako podstawy legitymizacji[82]. Wiele działań tego kraju w polityce zagranicznej od 2017 roku, takich jak blokada Kataru i spór dyplomatyczny z Kanadą, zostało opisanych jako motywowane tym nacjonalizmem[83]. Na politykę administracji Mohammada bin Salmana duży wpływ ma jego doradca Saud al-Qahtani, który został opisany jako "nacjonalistyczny ideolog" i którego rola została porównana do tej, którą wcześniej pełnił Steve Bannon[84][85].

Turcja

[edytuj | edytuj kod]

W 2014 roku Mustafa Akyol pisał o nowej "marce tureckiego neonacjonalizmu" promowanej przez Partię Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP), rządzącą krajem, której przywódcą jest prezydent Recep Tayyip Erdoğan (objął urząd w 2014 roku)[86][15]. Turecki "nowy nacjonalizm" zastępuje świecki charakter tradycyjnych form tureckiego nacjonalizmu tożsamością "asertywnie muzułmańską"[87].

Devlet Bahçeli, przywódca Partii Ruchu Nacjonalistycznego (MHP), został opisany jako twórca "nowego frontu nacjonalistycznego" poprzez utworzenie Sojuszu Ludowego z AKP Erdoğana w 2018 roku[88] MHP jest powiązana z paramilitarną organizacją Szare Wilki, której poparcie wyraził również Erdoğan[89]

Zjednoczone Emiraty Arabskie

[edytuj | edytuj kod]

Zjednoczone Emiraty Arabskie, pod przywództwem Księcia Koronnego Abu Dhabi Mohammeda bin Zayeda (objął urząd w 2004 roku), zostały opisane jako propagujące "nowy arabski nacjonalizm", który zastępuje starszą, lewicową formę arabskiej ideologii nacjonalistycznej bardziej konserwatywną formą, poprzez silne wsparcie dla powstania odpowiednich nowych przywódców Egiptu i Arabii Saudyjskiej, Abdel Fattah el-Sisi i księcia Mohammada bin Salmana, jako środek przeciwdziałania wpływom irańskim i tureckim w państwach arabskich.[potrzebny przypis]

Wielka Brytania

[edytuj | edytuj kod]

Referendum z 23 czerwca 2016 roku w Wielkiej Brytanii w sprawie opuszczenia Unii Europejskiej ("Brexit") zostało określone jako kamień milowy neonacjonalizmu[90][91]. Owen Matthews zauważył podobieństwa w motywach poparcia dla ruchu Brexit i Donalda Trumpa w Stanach Zjednoczonych. Napisał w Newsweeku, że zwolenników obu motywuje "tęsknota za kontrolą imigracji, odwróceniem globalizacji i przywróceniem narodowej wielkości poprzez odcięcie się od szerokiego, groźnego świata"[92].

Matt O'Brien pisał o Brexicie jako "najbardziej szokującym sukcesie nowego nacjonalizmu ogarniającego świat zachodni"[93]. przywódcy kampanii na rzecz Brexitu, tacy jak Nigel Farage, były przywódca eurosceptycznej Partii Niepodległości Zjednoczonego Królestwa (obecnie Reform UK); burmistrz Londynu (obecnie premier i przywódca Partii Konserwatywnej) Boris Johnson; współkonsekrator Vote Leave Michael Gove; były sekretarz ds. Brexitu David Davis; oraz przewodniczący European Research Group Jacob Rees-Mogg, zostali nazwani "nowymi nacjonalistami"[4][94][95].

Stany Zjednoczone Ameryki

[edytuj | edytuj kod]

Dojście Donalda Trumpa do kandydatury republikańskiej było szeroko opisywane jako oznaka rosnącego nowego nacjonalizmu w Stanach Zjednoczonych[4][5]. Artykuł redakcyjny Chicago Sun-Times w dniu inauguracji Donalda Trumpa nazwał go "naszym nowym nacjonalistycznym prezydentem"[96]. Mianowanie Steve'a Bannona, szefa Breitbart News (później współzałożyciela The Movement), na głównego stratega Białego Domu, zostało opisane przez jednego z analityków jako wzbudzenie "nowego porządku świata, napędzanego przez patriotyzm i zaciekłą potrzebę dbania o swoich, neonacjonalizm, który bez końca oczernia muzułmanów i dąży do cofnięcia czasu w kwestii wolnego handlu i globalizacji, świat, w którym siła militarna liczy się o wiele bardziej niż dyplomacja i kompromis"[97].

W następstwie wyboru Trumpa senator USA Marco Rubio wezwał Partię Republikańską do przyjęcia "nowego nacjonalizmu", by przeciwstawić się "elitaryzmowi ekonomicznemu, który zastąpił przywiązanie do godności pracy ślepą wiarą w rynki finansowe i który postrzega Amerykę po prostu jako gospodarkę, a nie naród"[98].

Ludzie

[edytuj | edytuj kod]

Wszyscy następujący politycy zostali w jakiś sposób określeni jako neonacjonaliści:

Afryka

[edytuj | edytuj kod]

Ameryka Północna i Południowa

[edytuj | edytuj kod]

Azja i Pacyfik

[edytuj | edytuj kod]

Europa

[edytuj | edytuj kod]

Środkowy Wschód

[edytuj | edytuj kod]

Partie polityczne

[edytuj | edytuj kod]

Wszystkie poniższe partie zostały w jakiś sposób opisane jako partie neonacjonalistyczne:

Afryka

[edytuj | edytuj kod]

Ameryki

[edytuj | edytuj kod]

Azja i Pacyfik

[edytuj | edytuj kod]

Europa

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Bret Stephens, Trump's Neo-Nationalists [online], The Wall Street Journal, 2016.
  2. a b Maureen A. Eger, Sarah Valdez, Neo-nationalism in Western Europe, „European Sociological Review”, 1, 31, 2014, s. 115–130, DOI10.1093/esr/jcu087.
  3. a b Eirikur Bergmann, Neo-Nationalism: The Rise of Nativist Populism, Palgrave Macmillan, 2020, ISBN 978-3-030-41772-7.
  4. a b c d e f Michael Hirsh, Why the New Nationalists Are Taking Over [online], 2016.
  5. a b c d Jonah Goldberg, 'New nationalism' amounts to generic white identity politics [online], Newsday, 2016.
  6. Marcus Banks, Ethnicity : anthropological constructions, London: Routledge, 1996, ISBN 0-203-41793-3, OCLC 229923551.
  7. J. Holston, A. Appadurai, Cities and Citizenship, „Public Culture”, 2, 8, 1996, s. 187–204, DOI10.1215/08992363-8-2-187, ISSN 0899-2363.
  8. Beck, Ulrich. Sopp, Peter., Individualisierung und Integration : Neue Konfliktlinien und neuer Integrationsmodus, Leske + Budrich, 1997, ISBN 3-8100-1848-1, OCLC 472507579.
  9. U. Hannerz, Transactional connections : culture, people, places, Routledge, 1996, ISBN 0-415-14309-8, OCLC 849306953.
  10. a b Tony Barber, A renewed nationalism is stalking Europe [online], Financial Times, 2016.
  11. Bruce Stokes, Analysis: Europe's far-right anger is moving mainstream [online], Chicago Tribune, 2016.
  12. Colin Crouch, Alex Sakalis, Rosemary Bechler, Educating for democracy, openDemocracy, 2016.
  13. Sharon. Macdonald, Inside European identities : ethnography in Western Europe, Berg, 1993, ISBN 0-85496-723-0, OCLC 25831986.
  14. John Hutchinson, Cultural Nationalism, „Oxford Handbooks Online”, 2013, DOI10.1093/oxfordhb/9780199209194.013.0005.
  15. a b c Trump's world: The new nationalism, „The Economist”, 2016.
  16. Avinash Persaud, Brexit, Trump and the new nationalism are harbingers of a return to the 1930s, London School of Economics, 2016.
  17. Douglas Rushkoff, The New Nationalism Of Brexit And Trump Is A Product Of The Digital Age [online], Fast Company, 2016.
  18. Mohamad Zreik, Marine Le Pen's Nationalist Ideology and the Rise of Right-Wing Parties in Europe [online], 14 sierpnia 2019 [dostęp 2021-05-24].
  19. Chris Stevenson, Some cheer, some feel fear in Brazil as far-right president Jair Bolsonaro is sworn in [online], 2019 [dostęp 2021-05-24].
  20. Maryon. McDonald, "We are not French!" : language, culture, and identity in Brittany, Routledge, 1989, ISBN 0-415-00632-5, OCLC 19922545.
  21. Gertraud. Seiser, On the importance of being the last one : iheritance and marriage in an Austrian peasant community, OCLC 610993126.
  22. DeBardeleben, Joan 1950- Hurrelmann, Achim 1974-, Transnational Europe : promise, paradox, limits, Palgrave Macmillan, 2011, ISBN 978-0-230-30637-0, OCLC 903291338.
  23. Indra de Soysa and Ragnhild Nordås, Replication data for: Islam's Bloody Innards?, Indra de Soysa and Ragnhild Nordås, 2007, OCLC 729701975.
  24. Jan Rath, Thijl Sunier, Astrid Meyer, Der Islam in den Niederlanden: Zur Bedeutung islamischer Institutionen in einer entsäulten Gesellschaft, Fundamentalismusverdacht, VS Verlag für Sozialwissenschaften, 1999, s. 74–84, DOI10.1007/978-3-663-10116-1_5, ISBN 978-3-8100-2500-5.
  25. Carlo van. Praag, Multicultureel drama voor uitverkochte zaal : op zoek naar de genzen van multicultureel Nederland, 2000, OCLC 775376190.
  26. Huinder i inni, De multiculturele illusie, FORUM, 2000, ISBN 90-5714-069-1, OCLC 67730422.
  27. Michael. Walzer, Spheres of justice : a defence of pluralism and equality, Blackwell, 1993, ISBN 0-631-14063-8, OCLC 439795521.
  28. Lien Warmenbol, Gingrich, Andre, and Marcus Banks (eds.): Neo-Nationalism in Europe and Beyond, „Anthropos”, 2, 103, 2008, s. 593–594, DOI10.5771/0257-9774-2008-2-593, ISSN 0257-9774.
  29. Michael Brendan Dougherty, A new nationalism is rising. Don't let Donald Trump destroy it. [online], The Week, 2016.
  30. League of nationalists, „The Economist”, 2016.
  31. Clarence Page, Could Brexit foreshadow a victory by Trump? [online], Las Vegas Sun, 2016.
  32. The political aftermath of financial crises: Going to extremes [online], 2015.
  33. Ryan Cooper, The Great Recession clearly gave rise to right-wing populism [online], The Week, 2017.
  34. Scott Detrow, From 'Brexit' To Trump, Nationalist Movements Gain Momentum Around World [online], 2016.
  35. a b Mark L. Movesian, The New Nationalism, Online Library of Law and Liberty, 2016.; cited in Gene Veith, The triumphs of nationalism, Patheos, 2016.
  36. David Brog, Yoram Hazony, The Nationalist Spirit of 2016: A Conservative Spring [online], National Review, 2016.
  37. Liberals keep denigrating the new nationalism as racist. This is nonsense. [online], 2016.
  38. The new nationalism [online].
  39. La nouvelle Internationale planétaire des nationalistes [online], 2017.
  40. a b Nancy Cook, Right-wing movements merge as Bolsonaro visits Trump [online], Politico, 2019.
  41. Dom Phillips, 'Same rhetoric': Bolsonaro's US visit to showcase populist alliance with Trump [online], The Guardian.
  42. Zheng Wang, The New Nationalism: 'Make My Country Great Again' [online], The Diplomat, 2016.
  43. Xi Jinping Thought Explained: A New Ideology for a New Era [online], New York Times, 2018.
  44. a b League of nationalists [online].
  45. Army chief Sisi, Egypt's new nationalist icon - Middle East Institute [online].
  46. Melik Kaylan, Merkel And Former Communists Versus Orban And The New Nationalists [online], Forbes, 2016.
  47. John McLeod, The history of India, Greenwood Publishing Group, 2002, s. 209–, ISBN 978-0-313-31459-9.
  48. The RSS and BJP's blueprint of a new nationalism for 2019 [online].
  49. The Man Stoking Nationalism in India Could Succeed Modi One Day [online], Bloomberg, 2019.
  50. Ramachandra Guha, Patriotism Vs Jingoism [online], Outlook, 2018.
  51. Ellen Barry, Suhasini Raj, Firebrand Hindu Cleric Ascends India's Political Ladder, The New York Times, 12 lipca 2017, ISSN 0362-4331 [dostęp 2021-08-27].
  52. The unraveling of Israeli democracy [online], Times of Israel, 2015.
  53. Nationalists of the World, Unite! [online], Foreign Policy, 2018.
  54. Is Netanyahu making deals with the devil? [online], Jewish News Syndicate, 2019.
  55. New world disorder: Trump's nationalist axis has upended global politics [online], Middle East Eye, 2018.
  56. Netanyahu's Negotiating With Neo-Fascists for a 'Consensus View' of the Holocaust [online], The Daily Beast, 2018.
  57. Bibi Was Right [online], The Atlantic, 2018.
  58. Top Posts for Merging With Kahanists: Netanyahu, Far-right Party Reach Deal [online], Haaretz, 2018.
  59. Market turmoil hits Conte's road to Rome [online], Financial Times, 2018.
  60. Salvini tra Russia, nazionalismo e fascismo padano, Huff Post, 2014.
  61. Blog - Salvini con Casapound: ma la nuova Lega nazionalista aspira davvero a governare? - Il Fatto Quotidiano [online], 2015.
  62. La svolta a destra di Salvini. Errori e contraddizioni del programma economico della nuova Lega [online].
  63. James Politi, Combative Salvini Seizes Control of Italy's Political Agenda, „Financial Times”, 2018.
  64. How Matteo Salvini is Dominating Italian Politics, The Economist, 2018.
  65. Lorenzo Tondo, Stephanie Kirchgaessner, Matteo Salvini backed by politician 'with links to mafia' [online], 2018.
  66. "Meloni: «Astensione sulla fiducia, ma voteremo i provvedimenti buoni»".
  67. Wolfram Nordsieck, Parties and Elections in Europe – Italy [online], 2013.
  68. Isla Binnie, Leading lady of Italy's right campaigns for a baby boom, „Reuters”, 2018.
  69. Silvia Sciorilli Borrelli, Matteo Salvini calls confidence vote in Italian PM [online], POLITICO, 2019.
  70. Consultazioni, Mattarella convoca Conte per giovedì mattina: il premier al Colle alle 09:30 [online].
  71. Juncker loda la metamorfosi di Conte e la rivendica: "È come con Tsipras" [online], 2019.
  72. Simon Tisdall, Is Shinzo Abe's 'new nationalism' a throwback to Japanese imperialism?, „The Guardian”, 2013.
  73. a b Andrés Martinez, Andrés Manuel López Obrador and Trump Make an Odd Pair [online], The Atlantic, 2018.
  74. James R. Jones, Mexico's new president is a nationalist, but he's not anti-American, „The Washington Post”, 2018.
  75. Nic Robertson, Imran Khan: Pakistan's Trump? [online], 2018.
  76. a b c How Neo-Nationalism Went Global [online], U.S. News & World Report, 2018.
  77. Sui-Lee Wee, After 36 years, a Marcos is again on the path to power., The New York Times, 9 maja 2022, ISSN 0362-4331 [dostęp 2022-05-09].
  78. Charles Clover, Black Wind, White Snow: The Rise of Russia's New Nationalism, Yale University Press, 2016, ISBN 978-0-300-12070-7.
  79. Aleksandr Dugin Wants to See a Return to Russian Imperialism [online], Vice Media, 2018.
  80. James Kirchick, Russia's plot against the West [online], Politico, 2017.
  81. Lebanon the next battlefield as Saudis escalate bitter struggle with Iran [online], Sydney Morning Herald, 2017.
  82. Saudi Royals Turn to Flag Waving and Fireworks to Marshal Support [online], Wall Street Journal, 2018.
  83. Saudi Arabia picks a pointless fight with Canada, „The Economist”, 2018.
  84. Spotlight: Inside the stricken court of crown prince Mohammed Bin Salman [online], GQ, 2018.
  85. Saudi 'Mr. Hashtag' becomes fall guy in Khashoggi case, but is he really down? [online], France 24, 2018.
  86. Mustafa Akyol, AKP pushes its own brand of Turkish neonationalism [online], 2014.
  87. Is Turkey Experiencing a New Nationalism? [online], Center for American Progress, 2018.
  88. Turkey: Toward a third 'Nationalist Front' government [online].
  89. Tom Stevenson, 'Our bodies are Turkish, our souls Islamic!' The rise of Turkey's ultra-nationalists [online], Middle East Eye, 2018.
  90. Simon Toubeau, Brexit: Europe's new nationalism is here to stay [online], The Sydney Morning Herald, 2016.
  91. Fahmida Khatun, Brexit: Rise of neo-nationalism and protectionism? [online], The Daily Star, 2016.
  92. Owen Matthews, Beyond Brexit: Europe's Populist Backlash Against Immigration and Globalization [online], Newsweek, 2016.
  93. Matt O'Brien, The world's losers are revolting, and Brexit is only the beginning, „The Washington Post”, 2016.
  94. Naveed Ahmad, Brexit: a call for xenophobia and neo-nationalism [online], The Express Tribune, 2016.
  95. Philip Collins, Britain's new Gaullists [online], Prospect, 2017.
  96. Editorial: Our new nationalist president [online], Chicago Sun-Times, 2017.
  97. Bill Law, First we take the White House: The rise and rise of Steve Bannon [online], 2016.
  98. Rubio Goes Nationalist [online], The Weekly Standard, 2018.
  99. Liberal democracy has failed in Nigeria [online] [dostęp 2020-06-12].
  100. Hamid Chabat: from union activist to leader of Morocco's Istiqlal [online], The North Africa Post, 2012.
  101. NIGERIA Buhari returns from sick leave to raging battles on economic policy - Blog Post - Africa Confidential [online].
  102. White Nationalism Moves into South African Mainstream Politics | Voice of America - English [online].
  103. The Turn of the Fascist Szablon:Webarchive, Jane Duncan, SACSIS (2011).
  104. Imraan Baccus,"Is fascism rearing its ugly head in SA?" Szablon:Webarchive, City Press (2013).
  105. Herman Mashaba is South Africa's Donald Trump – Nehanda Radio [online], 2017.
  106. John Magufuli - Tanzania's 'Bulldozer' president in profile [online], BBC News, 2019.
  107. Paulos Tesfagiorgis, The Cruel Fate of Nationalism and Nationalists in Eritrea [online], 2020.
  108. La nouvelle Internationale planétaire des nationalistes [online], Slate.fr, 2017.
  109. Laurence Blair, Paraguay election: Mario Abdo Benítez victory recalls brutal dictatorship [online], 2018.
  110. Elecciones en Bolivia: Chi Hyun Chung, el Bolsonaro boliviano que busca destronar a Evo Morales [online], 2019.
  111. Boris Miranda, Evo Morales renuncia a la presidencia de Bolivia: Luis Fernando Camacho, el "Bolsonaro boliviano" que protagonizó las protestas que forzaron la dimisión del líder indígena [online], 2019.
  112. Jacquelyn Kovarik, Bolivia's Anti-Indigenous Backlash Is Growing, The Nation, 2019.
  113. A 'Mad Max' Candidate Offers a Far-Right Jolt to the Canadian Election [online], New York Times, 2019.
  114. Melissa Vida, El Salvador's Trump Takes Office [online], Foreignpolicy.com, 2019.
  115. Paraguay elects controversial president Horacio Cartes [online].
  116. Chile president-elect reveals hardline cabinet with ties to Pinochet [online], The Guardian.
  117. Honduran President Begins Second Term amid Scandal, Unrest [online], Geopolitical Monitor, 2018.
  118. José Antonio Kast lanza su movimiento Acción Republicana "para despertar a la gran mayoría silenciosa" [online], 2018.
  119. Midway through their mandate, embattled Quebec Liberals ride an airplane high [online], Montreal Gazette, 2016.
  120. a b Did France put an end to the new nationalism? [online], Troy Media, 2017.
  121. Steve Turley, Ivan Duque Wins! Colombia Turns to the Populist Right!!!, Turley Talks, 2018.
  122. In Guatemala, anti-establishment presidential candidate benefits from corruption scandals [online], The Tico Times, 2015.
  123. Alejandro Giammattei: La educación es el mejor anticonceptivo – Prensa Libre [online], 2015.
  124. Fabricio Alvarado, evangelical Christian, Costa Rica's presidential front-runner, „The Washington Times.
  125. A Trump in the Tropics? Why a Demagogue became the Leading Contender in Costa Rica's Upcoming Election - OxPol [online], OxPol, 2018.
  126. Carlos Umaña, Juan Diego Castro y la oleada post-Trump en Costa Rica [online], 2017.
  127. Alonso Moleiro, El Donald Trump de Costa Rica es un profeta de la antipolítica en Twitter [online], 2018.
  128. Luis Madrigal, El populismo como arma: el caso de Juan Diego Castro [online].
  129. Gustavo Fuchs, Costa Rica: is the far right poised for victory? [online], 2018.
  130. Álvaro Murillo, Figueres contra Chaves: el heredero del poder frente al candidato que reta al sistema para presidir Costa Rica [online].
  131. Michael Hirsh, Why the New Nationalists Are Taking Over [online], Politico.com, 2016.
  132. Brexit: Europe's new nationalism is here to stay [online], Smh.com.au, 2016.
  133. First we take the White House: The rise and rise of Steve Bannon [online], Middle East Eye, 2016.
  134. Austin Ruse, Social Conservatism and the New Nationalism [online], Crisis Magazine, 2019.
  135. The Nationalists Take Washington [online], The Atlantic, 2019.
  136. The Problem With Nationalism: North Korea, Syria, Venezuela and England [online], 2016.
  137. Louis Emanuel, How Daniel Ortega squeezed the life out of his socialist dream - and left Nicaragua on the brink of civil war, „The Daily Telegraph”, 2018.
  138. Churchill: Elise Stefanik stumps for Trump [online], 2020.
  139. Chris Joyner, Marjorie Taylor Greene, the Washington 'outsider,' spent donations on insider expenses, „The Atlanta Journal-Constitution”.
  140. How the "QAnon Candidate" Marjorie Taylor Greene Reached the Doorstep of Congress [online], 2020.
  141. Why Won't Some Western Slope Republicans Talk About Lauren Boebert? [online], 2021.
  142. The QAnon supporters winning congressional primaries, explained [online], 2020.
  143. What do Right-Leaning Populists Actually Want? [online], 2017.
  144. Freedom Caucus
  145. Steve Contorno, 'It's a horror film': Matt Gaetz warns of Democratic rule at Republican convention [online], Tampa Bay Times, 2020.
  146. 'Team Australia': a nationalism framed in terms of external threats [online].
  147. Zheng Wang, The New Nationalism: 'Make My Country Great Again' [online], The Diplomat, 2016.
  148. Kim Jong Un's New Year's Day Speech: Understanding 'Sovereignty' Is the Key [online], The National Interest, 2019.
  149. Wirtualna Polska Media S.A, Generał Prayuth Chan-ocha wybrany premierem w Tajlandii [online], wiadomosci.wp.pl, 21 sierpnia 2014 [dostęp 2022-07-08] (pol.).
  150. Finex Ndhlovu, Language, Vernacular Discourse and Nationalisms, Springer, 2018.
  151. New Leader Promises Reforms at Korean Film Council [online], Variety, 2018.
  152. Meet the South Korean Presidential Candidate Who Wants Trump to Give Him Nukes [online], Weekly Standard, 2017.
  153. a b League of nationalists - Global politics, „The Economist”, 2016.
  154. Simon Tisdall, Is Shinzo Abe's 'new nationalism' a throwback to Japanese imperialism? [online], The Guardian, 2013.
  155. Pakistan's Populist Triumph [online], The Atlantic, 2018.
  156. https://www.usnews.com/news/best-countries/articles/2017-03-15/a-look-at-global-neo-nationalism-after-brexit-and-donald-trumps-election Szablon:Bare URL inline
  157. Jonathan Pearlman, Jacinda Ardern, 37, finds out she is New Zealand's prime minister from TV as kingmaker says 'voters deserved to know first', „The Telegraph”, 2017.
  158. Trump's hosting of Malaysia's prime minister marks another setback for the rule of law, „Washington Post”, 2017.
  159. Hun Sen flirts with dictatorship [online], Japan Times, 2017.
  160. David Bourchier, Illiberal Democracy in Indonesia, Routledge, 2014.
  161. 'Questionable USD1 mln in Yameen's bank account not held by ACC' – Mihaaru [online].
  162. https://www.usnews.com/news/best-countries/articles/2017-11-07/buddhist-nationalism-reaches-beyond-myanmar#:~:text=Buddhist%20nationalism%20in%20Myanmar%2C%20like%20in%20many%20parts,upheaval%20that%20have%20left%20some%20Buddhists%20feeling%20threatened. Szablon:Bare URL inline
  163. Sumegha Gulati, An 'anti-Dalai Lama' atheist may steal the thunder in Tibetan polls this weekend (but lose) [online], 2015.
  164. Students for Lukar Jam, Are Lukar Jam's critics trying to damage his reputation? [online], 2017.
  165. Austria heads for a new, conservative-nationalist government, „The Economist.
  166. Can Europe's new xenophobes reshape the continent? [online], The Guardian, 2018.
  167. Who is Vlaams Belang leader Van Grieken? [online], 2019.
  168. Cas Mudde, Why 'good populism' is the wrong strategy to fight 'bad populism' [online], The Guardian, 2019.
  169. Cnaan Liphshiz, A Jewish lawyer is Steve Bannon's main ally in uniting Europe's right [online], The Times of Israel, 2018.
  170. Marko Stojic, Party Responses to the EU in the Western Balkans, Springer, 2017.
  171. EU warily welcomes Boyko Borisov's embrace [online], Financial Times, 2018.
  172. Borissov appoints nationalist deputies to his third cabinet [online], Euractiv, 2017.
  173. Rick Lyman, In Bulgaria, a Businessman Who Talks (and Acts) Like Trump [online], The New York Times.
  174. a b c The new nationalism: Eastern Europe turns right [online], Prospect, 2016.
  175. Czech Republic elects billionaire nationalist skeptical of the EU, immigration [online], 2017.
  176. Kenneth Rapoza, Europe's New Political Equation: Anti-Open Borders Plus Tax Cuts Equals Winning [online].
  177. Simon Tisdall, Danish rightwinger Kristian Thulesen Dahl rides high on populist tide [online], The Guardian.
  178. Estonia joins the far-right club [online], Politico, 2019.
  179. Jussi Halla-aho, quiet hardliner behind Finland's populist uproar [online], Euractiv.com, 2019.
  180. ''La Croix'', „La Croix”, 2021.
  181. Alex Pearson, The AfD's Alexander Gauland: From conservative to nationalist [online], DW, 2019.
  182. AfD: Meet the far-right bosses [online], DW.
  183. Dagmar Breitenbach, AfD′s Alice Weidel: The pride of the populists, a mystery to everyone else [online], DW, 2018.
  184. In Greece, the line between conservative journalism and political campaigns blurs [online].
  185. For Trump adviser at center of Russia probe, a rapid rise and dramatic fall in his ancestral land, „Washington Post”, 2017.
  186. Szósta kadencja Parlamentu | Georgios KARATZAFERIS | Posłowie do PE | Parlament Europejski [online], www.europarl.europa.eu [dostęp 2022-07-08] (pol.).
  187. ΘΕΣΕΙΣ [online].
  188. ΘΕΣΕΙΣ • ΕΛΑΣΥΝ [online].
  189. Andy Dabilis, Profile Of A Greek Extremist: Nikolaos Michaloliakos | GreekReporter.com [online], 2013.
  190. Small Euroskeptic, far-right Greek Solution party may squeeze into Euro Parliament [online], ekathimerini.com.
  191. Greek minister denies 'dark' anti-Semitic past [online], Arutz Sheva, 2019.
  192. Ex-aide to former PM forms far-right party [online], ekathimerini.com.
  193. Merkel And Former Communists Versus Orban And The New Nationalists [online], Forbes.com.
  194. Panama Papers: Iceland's prime minister had offshore holdings in collapsed banks [online], Irish Times, 2019.
  195. Salvini tra Russia, nazionalismo e fascismo padano [online], Huffingtonpost.it, 2014.
  196. Isla Binnie, Leading lady of Italy's right campaigns for a baby boom, „Reuters”, 2018.
  197. Post [online].
  198. Defiant impeached former Lithuanian President launches campaign to restore litas [online], Bnn-news.com, 2018.
  199. Montenegro Opposition Leader to Join Steve Bannon 'Movement' [online], 2019.
  200. Antyimigranckie działania partii PVV Geerta Wildersa w Holandii | Biuletyn Migracyjny [online], biuletynmigracyjny.uw.edu.pl [dostęp 2022-07-08].
  201. How the Suave New Dutch Far Right Nearly Won an Election [online], Bloomberg, 2019.
  202. The Kremlin's Influence Reaches Warsaw [online], Visegradinsight.eu, 2019.
  203. Romania Bucks Nationalist Wave With Election Shock [online], Bloomberg, 2014.
  204. The new nationalism - Trump's world [online], 2016.
  205. Andrea L.P. Pirro, The Populist Radical Right in Central and Eastern Europe: Ideology, impact, and electoral performance, 2015, ISBN 978-1-317-55711-1.
  206. Slovenia's President Wins Second Term in Runoff Election [online], New York Times, 2017.
  207. Leader of Spanish populist party aims to become 'new Trump' [online], 2018.
  208. Rodrigo Amírola, Spain's Right-Wing Populist, Jacobin Magazine.
  209. Who is Jimmie Åkesson, the architect of Sweden's rising far-right? [online], Thelocal.se, 2018.
  210. The Trump Before Trump [online], The American Interest, 2018.
  211. UKIP aiming to be 'radical, populist' party - Gerard Batten [online], BBC News, 2018.
  212. Vil ikke være medlem av Tybring-Gjeddes 'nye' Frp [online], TV2, 20 września 2019.
  213. Moqtada al-Sadr: In Iraq, a fiery cleric redefines himself as nationalist patriot [online], Christian Science Monitor, 2017.
  214. The unraveling of Israeli democracy [online], Blogs.timesofisrael.com, 2015.
  215. Israel's Bennett and Shaked announce 'New Right' political party [online], Al Jazeera, 2018.
  216. Khalifa Haftar: Libya's military strongman [online], Deutsche Welle, 2019.
  217. A Renewed Sense of Nationalism Takes Root in Qatar [online], Stratfor, 2017.
  218. Mustafa Akyol, AKP pushes its own brand of Turkish neonationalism [online], Al-monitor.com, 2014.
  219. Lebanon the next battlefield as Saudis escalate bitter struggle with Iran [online], Smh.com.au, 2017.
  220. Crown prince Mohammed Bin Salman: Inside the stricken court [online], Gq-magazine.co.uk, 2018.
  221. Turkey: Toward a third 'Nationalist Front' government [online], Hurriyetdailynews.com, 2016.
  222. Miriam Elba, Why White Nationalists Love Bashar Al-Assad [online], The Intercept, 2017.
  223. Neville Teller, Is Mohammed Dahlan the next Palestinian president in waiting? [online], 2020.
  224. Hazem Balousha, Dismissed Fatah leader Dahlan says Abbas, Hamas lack 'serious nationalism' [online], 2016.
  225. ROBERT GABRIEL MUGABE | African Nationalist Leaders – Rhodesia to Zimbabwe [online].
  226. a b Cuban Communists Warped Sense of Nationalism [online], 2015.
  227. Partido para sa kinabukasan [online], 11 listopada 2021.
  228. Amanda Keddie, Supporting and Educating Young Muslim Women, Taylor & Francis, 2017.
  229. Thomas Meaney, The New Star of Germany's Far-Right [online], 2016.
  230. a b Barry A. Kosmin, Secularism & Secularity: Contemporary International Perspectives, ISSSC, 2007.
  231. Europe's populists are waltzing into the mainstream, „The Economist”, 2018.
  232. Lazlo Flamm, The Crisis and Eurosceptism in Central and Eastern Europe, International Centre for European Studies, 2012.
  233. Jan Pakulski, The Visegrad Countries in Crisis, Collegium Civitas, 2016.
  234. Benjamin Teitelbaum, Lions of the North: Sounds of the New Nordic Radical Nationalism, OUP, 2017.
  235. All federal councils [online], Swiss confederation, 2017.
  236. Nationalism the big winner in Bulgarian election [online], 2017.
  237. Portugal election result cements modest gains for Europe's centre-left [online], The Guardian, 2019.

Kategoria:Nacjonalizm