Wikipedysta:KlubSceptykow/brudnopis

Test Rorschacha, test plam atramentowych, Ro – test projekcyjny, stworzony w 1921 roku przez szwajcarskiego psychoanalityka, Hermanna Rorschacha. Na podstawie testu wnioskuje się o nieświadomych treściach psychicznych, cechach osobowości i zaburzeniach psychicznych (jest on używany w diagnozie klinicznej).

Test składa się z 10 tablic z plamami atramentowymi (5 szaroczarnych, 2 szaroczerwone i 3 kolorowe). Tablice prezentuje się osobie badanej, która opowiada, co na nich widzi. W odpowiedziach bierze się pod uwagę:

• interpretowany obszar (całość, części);
• determinantę odpowiedzi (kształt, barwa, pozorny ruch);
• poziom formy (zgodność obrazu z bodźcem);
• treść (ludzie, zwierzęta etc.).

Mierzony jest także czas reakcji na poszczególne tablice. Wypowiedzi są klasyfikowane według klucza, na podstawie którego tworzony jest tzw. psychogram.

Materiał testowy Plam atramentowych Rorschacha został upubliczniony na angielskiej stronie Wikipedii w 2009 rokuBłąd w przypisach: Nieprawidłowe nazwy parametrów elementu <ref>.. Poniżej znajduje się dziesięć plam atramentowych z testu Rorschacha wydrukowanych w: Rorschach, Rorschach Test – Psychodiagnostic Plates (Test Rorschacha – arkusze psychodiagnostyczne)^[1] razem z przedstawianymi przez różnych autorów, najczęstszymi odpowiedziami, które odnoszą się do całych obrazków bądź najbardziej widocznych szczegółów.

Test Rorschacha jest używany prawie wyłącznie przez psychologów. W ankiecie przeprowadzonej w roku 2000, korzystało z niego 20% psychologów z zakładów poprawczych, podczas gdy pozostałe 80% stosowało MMPI^[8]. Psychologowie sądowi używali Rorschacha w 36% procentach przypadków^[9]. W sprawach o przyznanie opieki nad dzieckiem, na Rorschachu swoją opinię oparło 23% psychologów ^[10]. Inny sondaż wykazał, że 124 spośród 161 (77%) psychologów klinicznych świadczących usługi diagnostyczne korzystało z Rorschacha ^[11] a 80% programów nauczania z psychologii uczy jego wykorzystania^[12]. W innym badaniu wykazano, że stosuje go 43% psychologów klinicznych oraz 24% psychologów szkolnych^[13].

Niektórzy sceptycy uważają test plam atramentowych Rorschacha za pseudonaukowy, ^{[14] [15]} jak sugeruje wiele badań, wnioski wyciągane przez użytkowników testu od roku 1950 były podobne do tzw. „zimnego odczytu” ^[16]. W wydaniu Mental Measurement Yearbook (Rocznika metod pomiaru psychiki) z 1959, zacytowano wypowiedź Lee Cronbacha (byłego prezesa Psychometric Society and American Psychological Association (Stowarzyszenia Psychometrycznego i Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego): "Test wielokrotnie zawiódł jako metoda predykcyjna. W literaturze przedmiotu nie ma żadnych danych, które skłaniałyby do polegania na interpretacjach z testu Rorschacha"^[17]. Dodatkowo, Raymond J. McCall napisał (s. 154): "Chociaż test Rorschacha był od tego czasu (poprzedniej recenzji) stosowany tysiące razy przez setki wykwalifikowanych specjalistów i choć zakładano wiele związków z dynamiką osobowości i zachowaniem, zdecydowana większość z tych założeń nigdy nie została potwierdzona empirycznie[sic!]. Co więcej, brak jest tych dowodów pomimo pojawienia się ponad 2000 publikacji na temat testu."^[18]. Wstrzymanie jego użycia wyznaczono więc na 1999 r. ^[19].

Sprawozdanie Wooda i in. z 2003 r. zawierało bardziej wyważone poglądy na temat testu: "Ponad 50 lat badań potwierdziło ostateczny werdykt Lee J. Cronbacha (1970): że niektóre wyniki Rorschacha, mimo iż zawiodły oczekiwania jego zwolenników, posiadają "trafność większą niż przypadek "(s. 636). [...] "Jego wartość w diagnozowaniu zaburzeń myślenia w schizofrenii jest zadowalająca. Jest również stosowany regularnie w badaniach nad zależnością a czasem, nawet jako miara wrogości i lęku. Ponadto, istotne dowody uzasadniają stosowanie Rorschacha, jako klinicznego pomiaru inteligencji i zaburzeń myślenia" ^[20].

Podstawowym założeniem testu jest to, że na podstawie plam atramentowych, które wydają się nie mieć znaczenia, można wydobyć obiektywne odpowiedzi. Zwolennicy testu plam atramentowych Rorschacha wierzą, że odpowiedź badanego na temat niejasnych i pozbawionych znaczenia bodźców, może zapewnić wgląd w jego procesy myślowe, ale nie wyjaśniają w jaki sposób to następuje. Ponadto, ostatnie badania wskazują, że plamy nie są całkowicie pozbawione sensu, i że pacjent zazwyczaj reaguje zarówno na jednoznaczne, jak i niejednoznaczne jej aspekty ^[21]. Reber (2002) opisuje plamy, jako zaledwie "…wehikuł do interakcji..."między pacjentem a terapeutą, stwierdzając: ".. użyteczność testu Rorschacha będzie zależała od wrażliwości, empatii i zdolności wglądu osoby badającej niezależnie od samego testu. Intensywny dialog na temat tapety lub dywanika mógłby doprowadzić do tego samego, pod warunkiem, że obie strony w to wierzą." ^[22]

Chapmanowie ^[23] badali źródło fałszywej pewności testerów dotyczącej przydatności diagnostycznej Rorschacha. W przeprowadzonej przez siebie serii eksperymentów sprawdzali, jak laicy ocenią odpowiedzi udzielone w teście Rorschacha. Uczestnicy eksperymentów otrzymali 30 kart z obrazkami (wśród nich karty z testu plam atramentowych) wraz z rzekomymi odpowiedziami pacjenta. Do każdej odpowiedzi dołączone były również dwa możliwe objaśnienia (np.: 1. Mężczyzna ma tendencje homoseksulane; 2. Mężczyzna przez większość czasu ma depresyjny nastrój). Eksperyment był przeprowadzony w dwóch warunkach. Pierwszy z nich, dotyczył elementów obrazków, które zgodnie z badaniami trafnie opisywały homoseksualizm, w drugim – elementów, które jedynie z homoseksualizmem się kojarzą. Wyniki pokazały, iż pomimo zastosowania znaków nie mających nic wspólnego z homoseksualizmem, testerzy cały czas identyfikowali je jako bardzo silnie z nim skorelowane. Badania te wykazały, że uprzedzenia testerów mogą doprowadzić do "zauważania" nieistniejących relacji w wynikach testu. Chapmanowie nazwali to zjawisko "korelacją pozorną" i od tamtej pory wiele badań potwierdziło ich wątpliwości. ^{[24] [25]}

W 1992 roku, psycholog Stuart Sutherland stwierdził, że warunki eksperymentalne były łatwiejsze niż korzystanie z Rorschacha w rzeczywistej diagnozie. Dlatego też ich eksperyment prawdopodobnie niedostatecznie opisuje błędy, na które byli podatni testerzy. Co więcej, według niego trwającą popularność Rorschacha po badaniach Chapmanów jest przykładem rażącej irracjonalności panującej wśród psychologów ^[26]

Niektórzy krytycy twierdzą, że testujący psycholog musi również stosować własne projekcje. Psycholog subiektywnie ocenia odpowiedzi osoby badanej, poprzez jej “jakość dopasowania” do odpowiedzi z klucza. Subiektywność oceny może więc polegać na tym, iż psycholog musi internalizować poszczególne kategorie zastosowane w teście. Jednak wraz z zastosowaniem systemu punktacji Exnera, subiektywność oceny została wyeliminowana lub zredukowana poprzez użycie tabel częstotliwości, które wskazują, jak często dana odpowiedź jest udzielana przez ogólną populację ^[27]. Na przykład: odpowiedź "stanik" została wcześniej uznana, przez mężczyzn psychologów, za odpowiedź seksualną. Kobiety zaś oceniły ją jako odpowiedź ubraniową. ^[28] W systemie Exnera taka reakcja jest zawsze kodowana jako "ubranie", chyba że istnieje wyraźnie seksualne odniesienie w odpowiedzi ^[29].

W celu zredukowania subiektywności oceny diagnosty, można zaangażować w ten proces drugiego niezależnego psychologa. Jednak zgodność ocen różnych diagnostów w Rorschachu również została zakwestionowana. Oznacza to, że w badaniach wyniki uzyskane przez dwóch niezależnych badaczy znacząco się od siebie różnią. ^[30] Inne badania zaś, wykazały iż zgodność ocen badaczy stosujących system Exnera jest dobra i to zarówno wśród osób doświadczonych (klinicyści) jak i wśród przeszkolonych studentów. ^[31]

Ze względu na to, iż jest to test projekcyjny, jego wyniki są prawnie nieweryfikowalne. System punktacji Exnera (znany również jako "System Całościowy") wiele zmienił w tym obszarze, wypierając tym samym wcześniejsze (i mniej spójne) systemy ocen. Ocenia się w nim odpowiedzi osoby badanej odnoszące się do poszczególnych aspektów plamy atramentowej (cieniowanie, kolor, zarys, itp.). Cały czas jednak, pomimo kategorianlego systemu punktacji, pozostaje ogromna dowolność dotycząca interpretacji uzyskanych wyników. To oznacza, że mimo wszystko diagnosta dokonuje subiektywnej oceny danych. Jak stwierdza Reber (2002): ".. trudno jest znaleźć jakikolwiek dowód, że test Rorschacha cechuje chociaż odrobina trafności."^[32]

Istnieją również badania, które wskazują na użyteczność tego systemu punktacji. Wykazano bowiem, iż wyniki Rorschacha korelują ze wskaźnikami ogólnej inteligencji. Przykładem może być tzw. Skala R, czyli wskaźnik całkowietej liczby wypowiedzi. Skala R koreluje również wysoko z wieloma skalami klinicznymi. Z tego też powodu badacze upatrują tutaj korelacji pozornych. Jeśli bowiem pacjent poda dwa razy więcej odpowiedzi, jest większe prawdopodobieństwo, iż jedna z nich będzie wpadać w skalę klinczną. Inteligencja koreluje również ze skalami: Organizacji przestrzennej, Złożoności wypowiedzi, Jakości formy oraz z wyróżnianiem postaci ludzkiej ^[33]. Te same źródła donoszą o trafności testu w diagnozie schizofrenii i innych zaburzeń psychotycznych; zaburzeń myślenia i zaburzeń osobowości (w tym również zaburzenia osobowości typu borderline). Istnieją również dowody, iż odpowiedzi dewiacyjne charakteryzują osoby z depresją dwubiegunową. Autorzy konkludują, że "Mimo wszystko System Całościowy nie wydaje się posiadać spójnego związku z zaburzeniami psychicznymi lub ich symptomami, cechami osobowości, skłonnością do przemocy, lub problemami zdrowotnymi takimi jak rak." ^[34] (Rak zostaje wspomniany, ze względu na to, iż część entuzjastów Rorschacha twierdziła, że test może przewidywać wystąpienie tej choroby). ^[35]

Wiadome jest, iż rzetelność testu może w dużej mierze zależeć od szczegółów procedury testowania, takich jak: miejsce badania, informacji wprowadzających w procedurę badania, werbalnych i niewerbalnych reakcji na odpowiedzi badanego, komentarze oraz od sposobu rejestrowania odpowiedzi. Exner opublikował szczegółowe instrukcje, ale Wood i in. ^[36] powołują się na liczne przykłady spraw sądowych, w których tych reguł nie przestrzegano. Procedury kodowania odpowiedzi również są dość dobrze określone, ale ich przestrzeganie jest bardzo czasochłonne, co pozostawia je podatnymi zarówno na wpływ stylu autora, wpływ wydawcy tworzącego instrukcję, jak również i pracowników placówek medycznych (z diagnostami włącznie) naciskanych do wybierania drogi na skróty ^{[37] [38]}.

Sądy amerykańskie również podważyły rzetelność Rorschacha. W sprawie Jones przeciwko Apfel (1997) oświadczono (za: Attorney's Textbook of Medicine (Podręcznika medycyny dla adwokatów)), że:wyniki (Rorschacha) nie spełniają wymogów standaryzacji, rzetelności i trafności wymaganych od testów diagnostycznych, a jego interpretacje są często kontrowersyjne. ^[39] W sprawie State w imieniu H.H. (1999) w ramach pytań krzyżowych dr Bogacki stwierdził pod przysięgą, że wielu psychologów nie bardzo wierzy w słuszność i skuteczność testu Rorschacha ^[40] i w sprawie US przeciwko Battle (2001) orzeczono, że Rorschach nie ma obiektywnego systemu punktacji. ^[41]

Kolejnym kontrowersyjnym aspektem tego narzędzia jest jego normalizacja. System Exnera w zamyśle miał posługiwać się normami dla różnych populacji. Ale już w połowie lat 90-tych próby zaktualizowania tych norm w Stanach Zjednoczonych spełzły na niczym. Największe trudności dotyczyły norm dla wskaźników mierzących narcyzm, zaburzenia myślenia i problemy w związku. ^[42] Krytycy Rorschacha, Lillenfeld i współpracownicy, stwierdzili że to dowodzi, iż Rorschach miał tendencję do "nadmiernego przypisywania patologii zdrowym jednostkom". ^[43] Zwolennicy Rorschacha, tacy jak Hibbard ^[44] sugerują, że wysoki poziom patologii wykryty przez Rorschacha dokładnie odzwierciedla wzrost psychopatologii w społeczeństwie, ale już sam Rorschach diagnozował zaburzenia myślenia u połowy wszystkich osób badanych ^[45].

Oskarżenie o "nadmierne przypisywanie patologii" zostało również przebadane przez Meyera i wsp. (2007). Zaprezentowali oni wyniki międzynarodowych badań 4704 protokołów Rorschacha, uzyskanych na 21 różnych próbach, w 17 różnych krajach. Badania wykazały jedynie 2% podwyższonych wyników w zakresie zaburzeń spostrzegania i myślenia, 12% podwyższonych wyników na skali depresji i nadreaktywności oraz 13% podwyższonych wyników przeciążenia stresem - wszystkie zgodnie z oczekiwaną częstotliwością wśród ogólnej populacji. ^[46]

Test budzi również kontrowersje ze względu na jego powszechne użycie w diagnozach sądowych. Problematyczny wydaje się fakt, iż diagnozy te nie mają żadnego związku z oficjalną klasyfikacją zaburzeń psychicznych: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (Klasyfikacja Zaburzeń Psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM-IV)). ^[47] Irving B. Weiner (który współtworzył z Johnem Exnerem System Całościowy) stwierdził, że Rorschach "jest miarą funkcjonowania osobowości, i przedstawia informacje dotyczące aspektów i dynamiki struktury osobowości, która sprawia, że ludzie są tacy jacy są. Czasami takie informacje na temat cech osobowości są pomocne w uzyskaniu zróżnicowanej diagnozy, jeśli alternatywne diagnozy odnoszą się do ogólnie przyjętych klasyfikacji osobowości". ^[48] Zresztą w większości przypadków diagnoza nie opierała się tylko i wyłącznie na teście Rorschacha, gdyż był on używany jako jeden z kilku w baterii testów[6]. Pomimo krytyki wykorzystywania Rorschacha w przewodach sądowych, z 8000 przypadków, w których biegli sądowi przedstawiali opinie bazujące na Rorschachu, został on zakwestionowany w zaledwie sześciu sprawach. Tylko w jednym przypadku uznano zastosowanie tego testu za niedopuszczalne ^[49]. Jedno z badań wykazało, że stosowanie testu w sądach wzrosło trzykrotnie w ciągu dziesięciu lat między 1996 a 2005 r., w porównaniu do poprzedniego pięćdziesięciolecia. ^[50] Inni jednak twierdzą, że jego stosowanie przez psychologów sądowych się zmniejsza. ^[51]

Psychologowie sprzeciwiali się publikacji materiału testowego z obawy przed jej wpływem na odpowiedzi badanych w teście. The Canadian Psychological Association (Kanadyjskie Stoawrzyszenie Psychologiczne) stoi na stanowisku, że Publikacja pytań i odpowiedzi z jakiegokolwiek testu psychologicznego kompromituje jego użyteczność i wzywa do trzymania testów psychologicznych z dala od domeny publicznej. ^[52] To samo oświadczenie cytuje ich przewodniczący, mówiąc: "Obawy CPA nie dotyczą publikacji kart i odpowiedzi do testu Rorschacha per se, co do którego istnieją liczne kontrowersje w literaturze psychologicznej i w dyskusjach ekspertów, ale dotyczy większego problemu, jakim jest publikacja i rozpowszechnianie treści testów psychologicznych". Jednak z prawnego punktu widzenia, plamy atramentowe Rorschacha w wielu krajach są już częścią domeny publicznej od wielu lat, a zwłaszcza w tych z okresem ochrony praw autorskich do 70 lat od śmierci autora. Do publicznego wykorzystania są one w rodzimej Hermannowi Rorschachowi Szwajcarii co najmniej od 1992 r. (70 lat po śmierci autora lub 50 lat po dacie granicznej 1942), zgodnie ze szwajcarskim prawem autorskim.^[53] Prawo autorskie Stanów Zjednoczonych ^[54] Błąd w przypisach: Nieprawidłowe nazwy parametrów elementu <ref>. również uznaje, iż wszystkie dzieła opublikowane przed 1923 są uważane za dopuszczone do ogólnego obiegu. ^[55] To oznacza, że obrazki Rorschacha mogą być używane przez kogokolwiek w jakimkolwiek celu. William Poundstone najprawdopodobniej jako pierwszy upublicznił plamy atramentowe w 1983 w swojej książce Big Secrets (Wielkie Tajemnice), gdzie również opisał metodę przeprowadzania testu.

Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne (APA) posiada kodeks etyczny, który wspiera "wolność badania i wypowiedzi" oraz promuje pomoc "społeczeństwu w kształtowaniu świadomych poglądów".^[56] Dodatkowo zawiera wskazania do szczególnej dbałości o "dobrostan i ochronę jednostek i grup z którymi pracują psychologowie", a to wymaga, aby ci ostatni "dołożyli wszelkich starań, w utrzymaniu integralności i bezpieczeństwa materiałów testowych". APA zgłosiło również obawy, że rozpowszechnianie materiałów testu może spowodować "bardzo konkretne szkody dla całego społeczeństwa". Nie podjęło stanowiska w sprawie publikacji tabliczek Rorschacha, ale odnotowało, że: "jest ograniczona liczba standaryzowanych testów psychologicznych stosowanych w konkretnym celu."^[57]

Exner i inni twierdzili, że test Rorschacha jest w stanie wykrywać skłonności samobójcze.^{[58] [59] [60]} Publiczne oświadczenie Brytyjskiego Towarzystwa Psychologicznego wyraża podobne obawy dotyczące testów psychologicznych (nie wspominając z nazwy żadnego z nich) i uważa, że uwolnienie materiałów (testowych) niewykwalifikowanym osobom jest nadużyciem jeśli jest niezgodne z wolą wydawcy. ^[61] W swojej książce Ethics in psychology (Etyka w psychologii), Koocher (1998) zauważa, że niektórzy uważają, że "dodruk kopi tabliczek Rorschacha ... wraz z populanrymi odpowiedziami, stanowi poważne naruszenie etyki" przez psychologów i wskazuje na "wątpliwą fachową ocenę". ^[62]

W dniu 9 września 2008, Hogrefe próbował uzyskać prawa autorskie do plam atramentowych Rorschacha podczas wypełnienia skargi do World Intellectual Property Organization (Światowej Organizacji Własności Intelektualnej) przeciwko brazylijskiemu psychologowi Ney Limonge. Prośby te zostały jednak odrzucone. ^[63] Psychologowie odmawiali czasem ujawniania testów i danych z badań sądom, gdy zostali o to poproszeni przez strony powołujące się na względy etyczne. Uważa się, że takie odmowy mogą utrudniać pełne zrozumienie procesu przez prawników i utrudniają badania krzyżowe ekspertów. Standardy etyczne APA 1.23 (b) stwierdzają, że psycholog ma obowiązek dokumentowania własnych działań szczegółowy i odpowiedni sposób, aby umożliwić uzasadnioną kontrolę sądową. ^[64]

Kontrowersja we wspólnocie psychologicznej pojawiła się w 2009 roku, kiedy oryginalne tablice Rorschacha i wyniki badań dotyczących interpretacji zostały opublikowane w artykule "test Rorschacha" na angielskiej Wikipedii. Hogrefe & Huber Publishing, niemiecka firma, która sprzedaje edycje tablic, nazwała publikację "niewiarygodnie lekkomyślną, a nawet cyniczną ze strony Wikipedi" i powiedziała, że bada możliwość działań prawnych. Błąd w przypisach: Nieprawidłowe nazwy parametrów elementu <ref>. Ze względu na te kontrowersje ustalono tymczasowy filtr edycji aby zapobiec usunięciu tablic ze strony. ^[65] Dr James Heilman, kanadyjski lekarz pogotowia uczestniczący w debacie, porównał ją do publikacji tablicy do badania wzroku: mimo, iż ludzie mogą ją zapamiętać przed badaniem, jego ogólna przydatność, jako narzędzia diagnostycznego nie zmniejszyła się. Błąd w przypisach: Nieprawidłowe nazwy parametrów elementu <ref>. Dla przeciwników publikacji plam atramentowych jest to "krok szczególnie bolesny", biorąc pod uwagę dziesiątki tysięcy prac naukowych, które przez wiele lat, "próbowały połączyć odpowiedzi pacjenta z pewnymi stanami psychologicznymi."Błąd w przypisach: Nieprawidłowe nazwy parametrów elementu <ref>. Kontrowersje wokół publikacji materiału testowego w Wikipedii zaowocowała publikacją plam w innych miejscach, takich jak The Guardian ^[66] i The Globe and Mail. ^[67] Publikacja obrazków Rorschacha jest również przyjmowana z zadowoleniem przez krytyków, którzy uważają test za pseudonaukę. Benjamin Radford, redaktor naczelny magazynu Skeptical Inquirer, stwierdził, że Rorschach "pozostaje w użyciu bardziej z tradycji niż jako dobry dowód" i miał nadzieję, że publikacja testu może w końcu przyspieszyć jego upadek. ^[68]

Zobacz galerię związaną z tematem: KlubSceptykow/brudnopis

• Leksykon psychiatrii pod red. prof. dr. hab. med. S. Pużyńskiego, Warszawa 1993, ISBN 83-200-1712-2.

Kategoria:Metody pracy z rodziną Kategoria:Psychologia kliniczna Kategoria:Psychometria