Wiesław Majchrzak

Wiesław Majchrzak

Data i miejsce urodzenia	26 lipca 1929 Łódź
Data i miejsce śmierci	22 lutego 2011 Warszawa
Narodowość	polska
Alma Mater	Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie
Dziedzina sztuki	grafika, ilustracja
Epoka	Polska Szkoła Ilustracji
Ważne dzieła
Baśnie Grimmów 1956 Baśnie włoskie Italo Calvino, 1968 Walc panny Ludwiki, Hanny Januszewskiej, 1982
Odznaczenia
Nagrody
srebrny medal na Internationale Buchkunst-Ausstellung 1959 w Lipsku Nagroda Prezesa Rady Ministrów 1975, Medal Komisji Edukacji Narodowej,

Wiesław Majchrzak (ur. 26 lipca 1929 w Łodzi, zm. 22 lutego 2011 roku w Warszawie) – polski ilustrator, malarz, rysownik. Jeden z czołowych przedstawicieli Polskiej Szkoły Ilustracji. Mąż Bożeny Truchanowskiej-Majchrzak.

W 1948 roku ukończył Państwowe Liceum Artystyczne mieszczące się wówczas przy ulicy Myśliwieckiej 8 w Warszawie. W 1955 roku ukończył studia na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Uzyskał dyplom z wyróżnieniem w pracowni prof. Tadeusza Kulisiewicza^[1]. W tym czasie tworzył już artystyczny duet ze swoją żoną, Bożeną Truchanowską.

Bezpośrednio po studiach zajęli się odnawianiem fasad zabytkowych kamienic. Komponowali głównie sgraffito, na warszawskiej Starówce jak i na Starym Mieście w Lublinie, w Domie Złotnika^[2]. Dzieło na wspomnianej kamienicy zostało nagrodzone, docenił je także konserwator starówki warszawskiej i lubelskiej, Mieczysław Kuzma, za którego wstawiennictwem małżeństwo otrzymało w Warszawie lokal, służący im za pracownię. Według wspomnień Bożeny Truchanowskiej, ich wspólny system pracy wyglądał następująco:

W pracowni się zmienialiśmy miejscami, raz ja rysowałam na dole, a Wiesław na antresoli, potem odwrotnie. Wiesław długo pracował, spóźniał się z terminami, czasem kilka miesięcy, (…) w istocie byliśmy domowymi wyrobnikami, którzy pod pachą przynosili swoje prace do wydawnictwa. (…) honoraria były dobre, biedy nie cierpieliśmy, a na dodatek czuliśmy się doceniani. Kochaliśmy to co robiliśmy^[3].

W latach 60. i 70. z ich warsztatu zeszło wiele prac nagradzanych w Polsce i za granicą. Nagradzany również indywidualnie w wielu konkursach. Autor szaty graficznej książek, twórca serii kart pocztowych, ilustrator pism dziecięcych („Płomyczek”)^[1]. W 1982 r. książka Walc panny Ludwiki H. Januszewskiej została wpisana na Listę Honorową IBBY (International Board on Books for Young People) w kategorii ilustrator^[4]. Odznaczony m.in. Medalem Komisji Edukacji Narodowej^[5].

Małżeństwo nie posiadało potomstwa a sam Majchrzak długo ukrywał swój biseksualizm. Związek z Truchanowską po wielu latach zakończył się, kiedy artysta wyprowadził się do swojego partnera^[6].

Wedle Majchrzaka, twórczość ilustratorska to:

suma niczym nie skrępowanej wyobraźni plastycznej – wynik swobodnych poszukiwań formalnych i artystycznych^[7].

Chociaż wiele tworzył ze swoją żoną i ich kompozycje ilustratorskie uzupełniały się, oboje zachowali jednak osobny styl. Twórczość Majchrzaka była bardziej graficzna i ornamentalna^[8]. Artysta eksperymentował z tworzeniem kompozycji z kropek czarnego tuszu rysowanych piórkiem^[3]. Inspiracje do pracy czerpał ze sztuki historycznej, przez co często właściwe rysowanie poprzedzały badania nad daną epoką, co określał mianem "rygoru":

Przez pojęcie "rygor" rozumiem po prostu dodatkowe warunki, które artysta musi spełnić. Tymi warunkami są: 1. jak najwyższa wartość artystyczna; 2. wnikliwe poznanie tekstu; 3. przerzucenie pomostu między wyobraźnią literata a czytelnika – inaczej przełożenie wizji literackiej na język plastyczny^[7].

Wspólnie z żoną debiutowali w 1956 roku, tworząc ilustracje dla Baśni Grimmów wydanych przez Naszą Księgarnię. Cechowały się one nowoczesną kompozycją i mocnymi graficznie akcentami w deseniu ubiorów, zasłon itp. Inspirowane były XIX-wieczną grafiką i malarstwem niemieckim, co przejawiało się zwłaszcza w zastosowanej technice i delikatności konturu. Ilustracje te odznaczone zostały srebrnym medalem na IV Targach w Lipsku (Internationale Buchkunst-Ausstellung)^[8].

Przykład czarno-białych ilustracji Majchrzaka widać w Portrecie Bacha z 1960 r., gdzie rysunki sprawiały wrażenie roztapiania się w tle, ocierając się niemal o nieczytelność. Pomagało to w budowaniu dystansu między treścią bajek o odległych dziejach a czytelnikiem.

Znacznie więcej sławy przysporzyły artyście ilustracje kolorowe, pełne drobiazgowych, wycyzelowanych detali, które nadawały baśniowego charakteru. Inspirowane sztuką witraży bądź średniowiecznymi i renesansowymi haftami, kompozycje oddawały historyzujący charakter zwłaszcza w takich dziełach jak Baśnie włoskie Calvino z 1968.

W kontraście do żywych barw ilustracji baśni, ilustracjom do poezji, np. Muzyki Pana Chopina Wandy Chotomskiej z 1978, nadawał subtelniejszych, stonowanych kolorów^[8].

• 1959 – IBA (Internationale Buchkunst – Ausstellung), Lipsk (NRD), Srebrny Medal: za ilustracje do Baśni, J. i W. Grimm, Nasza Księgarnia
• 1962 – Wystawa XV-lecie PRL, wyróżnienie
• 1962 – PTWK, wyróżnienie za ilustracje do książki Mówiący dąb, G. Sand, wyd. Nasza Księgarnia
• 1963 – IBA, Lipsk (NRD), wyróżnienie za ilustracje do książki Mówiący dąb, G. Sand, wyd. Nasza Księgarnia
• 1963 – PTWK, Nagroda za ilustracje do książki Zamek Siedmiu Dębów, J.A. Zaremba, wyd. Nasza Księgarnia
• 1964 – IBA, Lipsk (NRD) wyróżnienie za ilustracje do książki Zamek Siedmiu Dębów, J.A. Zaremba, Nasza Księgarnia
• 1965 – PTWK, wyróżnienie za ilustracje do książki Podróże z Abrakadabrą, J. Ros, wyd. Nasza Księgarnia
• 1965 – Wystawa Najpiękniejszej Książki Świata (Frankfurt n. M. NRF), wyróżnienie za ilustracje do książki Podróże z Abrakadabrą, wyd. Nasza Księgarnia
• 1965 – VIII Biennale Sztuki (São Paulo), Złoty Medal – zbiorowy dla prac wystawionych przez wydawnictwo Nasza Księgarnia
• 1975 – Wiesław Majchrzak wraz z Bożeną Truchanowską otrzymali wspólnie nagrodę Prezesa Rady Ministrów za osiągnięcia artystyczne w dziedzinie ilustracji książkowej dla dzieci i młodzieży

• 1955 – Ogólnopolska Wystawa Młodej Plastyki Arsenał, nagroda
• 1954 – Nagroda za projekt i realizację sgraffito na elewacji domu w Lublinie przy ulicy Złotej 4
• 1964 – PTWK, Wyróżnienie za ilustracje do Złoty Strąd, F. Fenikowski, wyd. Nasza Księgarnia
• 1967 – PTWK, Wyróżnienie za ilustracje do Kuglarzy, J. Ollivier, wyd. Nasza Księgarnia
• 1968 – PTWK, Nagroda za ilustracje do Baśni włoskich, I. Calvino, wyd. Nasza Księgarnia
• 1969 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki;
• 1971 – IBA, Lipsk (NRD) wyróżnienie za ilustracje do Baśni włoskich, I. Calvino, wyd. Nasza Księgarnia
• 1973 – Medal Komisji Edukacji Narodowej za zasługi dla oświaty i wychowania
• 1982 – Trzecie wyróżnienie Międzynarodowej Fundacji im. Christiana Andersena w Bolonii

• 1964 – Wiedeń, Wystawa indywidualna ilustracji książkowej
• 1984 – Kalisz, KMPiK, Wystawa indywidualna ilustracji książkowej^[9]

• Barbara Gawryluk, Ilustratorki, ilustratorzy. Motylki z okładki i smoki bez wąsów, Wydawnictwo Marginesy, Warszawa 2019
• Anita Wincencjusz-Patyna, Stacja Ilustracja. Polska ilustracja książkowa 1950-1980. Artystyczne kreacje i realizacje, Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu, Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2008,