Wacław Schenk

Wacław Schenk (ur. 27 września 1913 w Gliwicach^[1], zm. 29 października 1982 w Bytomiu^[2]) – polski ksiądz rzymskokatolicki, prałat, doktor habilitowany, profesor nadzwyczajny, znawca liturgiki.

Jego rodzicami byli Paweł Schenk i Paulina z domu Rather, był ich piątym dzieckiem^[1]. Ojciec pochodził spod Kluczborka i był Górnoślązakiem nastawionym propolsko (należał do Związku Polaków w Niemczech^[3]), pracował jako murarz pieców martenowskich^[4], natomiast matka pochodziła z rodziny niemieckiej z Sulejowa w Dolinie Kłodzkiej, nie mówiła po polsku (zmarła w 1953 roku)^[5].

Wacław urodził się w domu przy ul. Tarnogórskiej w Gliwicach, gdzie rodzina mieszkała po przeprowadzce z Zabrza-Mikulczyc^[3]. Chodził do szkoły podstawowej i 9-klasowego gimnazjum klasycznego w Gliwicach^[4], gdzie zdał maturę w 1933 roku^[1]. Należał do ruchu kościelnego Quickborn w latach 1924–1933^[1] oraz do organizacji Neudeutschland(inne języki)^[4]. W kwietniu 1933 roku rozpoczął studia filozoficzno-teologiczne na Uniwersytecie Wrocławskim, gdzie spędził 4 semestry, a kolejne dwa semestry studiował we Fryburgu Bryzgowijskim^[1]. Na studiach podróżował po Austrii, Francji, Szwajcarii i Włoszech^[4]. Przyjął święcenia kapłańskie 7 sierpnia 1938^[4] we Wrocławiu z rąk kard. Adolfa Bertrama^[1]. Od 1938 do 1940 roku pracował jako wikariusz parafii św. Jadwigi w Brzezince^[1]. W 1940 roku Gestapo oskarżyło go o propolskość i aktywną pracę z młodzieżą przeciwko nazizmowi w związku z czym musiał odejść do Głogowa^[6], gdzie zajmował się duszpastersko jeńcami wojennymi, był równocześnie asystentem w arcybiskupim konwikcie Georgianum w Głogowie^[4] oraz rejonowym duszpasterzem młodzieży w latach 1940–1941^[1]. 8 września 1941 roku został przeniesiony do Gliwic na skutek zagrożenia aresztowaniem i zapewne wysłaniem do obozu za swoje podejście do jeńców^[1], do których przejawiał życzliwy stosunek^[4]. Pracował tamże z funkcją kuratusa jako kapelan Sióstr Szkolnych de Notre Dame oraz katecheta w ich żeńskim gimnazjum od 1941 do 1946 roku, z przerwą w 1944 roku, kiedy to ukrywał się przed Gestapo w pobliżu Magdeburga^[7]. Przejął także w tym czasie obowiązki asystenta gliwickiego oddziału Referatu Duszpasterstwa Młodzieżowego przy Kurii Arcybiskupiej we Wrocławiu^[7].

W listopadzie 1946 roku został administratorem parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Piotrówce, gdzie przebywał do 1949 roku^[7]. Następnie pracował w parafii św. Mikołaja w Krapkowicach od lutego 1949 roku do września 1950 roku; początkowo na stanowisku administratora, później proboszcza oraz przez krótki czas administrował także kuracją w Obrowcu^[7]. 15 września 1950 roku został mianowany wicerektorem Wyższego Seminarium Duchownego w Nysie, gdzie pracował do października 1952 roku^[7]. Został zwolniony z funkcji wicerektora pod naciskiem Urzędu ds. Wyznań w Opolu i wydelegowany na studia z historii Kościoła i liturgii w Polsce na Wydział Teologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego^[7]. Uczył się wówczas m.in. u ks. prof. Mariana Rechowicza^[8]. Uzyskał tamże stopień magistra-licencjata teologii na podstawie pracy pt. Rękopisy liturgiczne bibliotek wrocławskich zawierające materiały kultu św. Stanisława Biskupa (XIII–XV wiek)^[7]. 24 czerwca 1955 roku uzyskał tytuł doktora na podstawie pracy pt. Kult św. Stanisława Szczepanowskiego na Śląsku w świetle średniowiecznych rękopisów liturgicznych (od XIII do XV wieku)^[9]; praca ta, napisana pod kierunkiem ks. prof. Mariana Rechowicza, została wysoko oceniona^[10]. 27 grudnia 1955 roku otrzymał nominację na proboszcza parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Dębiu, jednak władze państwowe nie wyraziły zgody na objęcie przez niego tej funkcji^[9]. Duchownego rozpracowywała Służba Bezpieczeństwa, zachowała się o nim m.in. notatka służbowa SB: Ksiądz wrogo ustosunkowany do ustroju PRL i przemian społecznych zachodzących w kraju^[11]. Na podstawie zachowanych dokumentów można przypuszczać, że nigdy nie nawiązał żadnej współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa^[12]. 11 kwietnia 1956 roku został przeniesiony do Lublina, prowadził odtąd zajęcia dydaktyczne na Wydziale Teologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego do 1957 roku^[9].

3 kwietnia 1957 roku został mianowany proboszczem parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Bytomiu^[9], w latach 1957–1965 podjął się zabezpieczenia i remontu^[13] generalnego bytomskiego kościoła parafialnego pomimo decyzji władz państwowych o jego zamknięciu i rozbiórce na skutek szkód górniczych^[14]. Starał się o budowę nowego kościoła św. Anny na dużym terenie jego parafii^[12] od 1957 roku^[13]. Pozostał proboszczem tej parafii do 1982 roku, w tym okresie m.in. uczył w szkole specjalnej^[14]. Od 1958 roku do końca życia przewodniczył Sekcji Liturgicznej przy Konferencji Episkopatu Polski ds. Nauki^[14], a od 1966 roku do końca życia był także członkiem Komisji Episkopatu Polski do Spraw Liturgii i Duszpasterstwa Liturgicznego^[15]. 8 sierpnia 1963 roku otrzymał honorowy tytuł radcy duchowego od biskupa Franciszka Jopa^[16]. Pracował jako zastępca profesora na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w latach 1959–1960^[14], został tamże adiunktem 1 października 1964 roku^[16]. Tego dnia rozpoczął pracę dydaktyczną z zakresu liturgii na Papieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie, które pracował do końca życia^[16]. Przygotował w 1966 roku Kongres Teologów Polskich w Lublinie, który poświęcono liturgii chrztu^[16]. 10 listopada 1966 został mianowany wykładowcą Prymasowskiego Studium Życia Wewnętrznego w Warszawie^[15]. 3 maja 1970 roku otrzymał tytuł członka założyciela od Towarzystwa Przyjaciół KUL^[15]. Od roku akademickiego 1970/1971 do końca życia pracował jako profesor Papieskiego Fakultetu Teologicznego we Wrocławiu^[17]. 29 listopada 1972 roku otrzymał nominację na prałata-tajnego szambelana papieża Pawła VI^[17]. 10 kwietnia 1973 roku otrzymał tytuł doktora habilitowanego na podstawie rozprawy pt. Służba Boża^[17] (była to pierwsza w Polsce habilitacja z liturgiki)^[18]. Po habilitacji został kierownikiem Katedry Liturgiki KUL^[17], a 22 czerwca 1973 roku został kierownikiem Katedry Liturgiki Papieskiego Fakultetu Teologicznego we Wrocławiu^[19]. 6 grudnia 1973 roku otrzymał nominację na docenta w Katedrze Historii Liturgiki KUL^[19], faktycznie docentem został w 1975 roku^[18]. 2 października 1976 roku został mianowany profesorem liturgiki Wyższego Seminarium w Nysie-Opolu^[20]. Od 1977 roku wykładał w Studium Teologiczno-Pastoralnym w Opolu^[20]. 27 stycznia 1981 roku otrzymał nominację na dziekana rejonu gliwickiego^[21]. Rada Państwa nadała mu tytuł profesora nadzwyczajnego w 1981 roku^[18]. 7 kwietnia 1980 roku ks. Wacław Schenk otrzymał zezwolenie na budowę kościoła św. Anny i domu katechetycznego przy ul. Chorzowskiej w Bytomiu^[21] (dzielnica Rozbark). Kamień węgielny został poświęcony przez papieża Jana Pawła II w październiku 1982 roku^[2].

28 października 1982 roku jechał taksówką na plac budowy kościoła św. Anny w Bytomiu, uległ wypadkowi drogowemu, przewieziono go nieprzytomnego do Szpitala Urazowego w Piekarach Śląskich, a następnie do Szpitala Górniczego w Bytomiu^[2]. Nie odzyskał przytomności i zmarł dzień później^[2]. Został pochowany 2 listopada 1982 roku na cmentarzu parafialnym parafii Wniebowzięcia NMP^[13] przy ul. Powstańców Śląskich w Bytomiu^[2]. Podczas mszy pogrzebowej homilię wygłosił biskup Alfons Nossol^[22]. Księgozbiór oraz zabytkowe przedmioty, które należały do zmarłego zostały przejęte przez Kurię Biskupią w Opolu i przekazane do Muzeum Diecezjalnego^[2].

Tablica ku jego pamięci została umieszczona w kościele Wniebowzięcia NMP w Bytomiu^[23]. Jego imieniem nazwano ulicę w Bytomiu, w pobliżu kościoła św. Anny^[24].

Napisał ponad 100 pozycji drukowanych, interesował się głównie: historią liturgii w Polsce, inwentaryzacją rękopisów liturgicznych oraz duszpasterstwem liturgicznym^[18].

Publikował m.in. w czasopismach: „Archiv für Liturgiewissenschaft”(inne języki)^[25], „Katoliku”^[26], „Wiadomościach Urzędowych Diecezji Opolskiej”^[18], „Zeszytach Naukowych KUL”^[27], „Życiu Bytomskim”^[28]. Przygotował 37 haseł do Encyklopedii Katolickiej KUL związanych z liturgiką^[18]. Pod jego kierunkiem obroniono 11 prac doktorskich na KUL^[29] oraz 4 prace doktorskie na Papieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie^[30], pod jego kierunkiem doktoryzowali się m.in. ks. Damian Zimoń w 1977 roku^[30] i ks. Stanisław Dziwisz w 1981 roku^[31]. Stał się twórcą „lubelskiej szkoły liturgiki“^[18].

• Kult liturgiczny św. Stanisława Biskupa na Śląsku w świetle średniowiecznych rękopisów liturgicznych, KUL, 1959^[32] (rozprawa doktorska)^[33]
• Udział lubu w ofierze Mszy świętej. Zarys historyczny, KUL, 1960^[32]
• Liturgia sakramentów świętych. Cz. 1, Initiatio christiana Chrzest, Bierzmowanie, Eucharystia, Lublin 1962^[27]
• Liturgia sakramentów świętych. Cz. 2, Paenitentia christiana pokuta i chorych namaszczenie, Consecratio mundi kapłaństwo i małżeństwo, KUL, 1964^[27]
• Dzieje nauk liturgicznych w Polsce, Lublin 1974-1977 (autor części na podstawie swojej rozprawy habilitacyjnej)^[34]

• HenrykaH. Andrzejczak HenrykaH., Kalendarium życia ks. Wacława Schenka, [w:] RudolfR. Pierskała (red.), Ks. prof. Wacław Schenk: 20 lat po śmierci: materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Katedrę Liturgiki i Hagiografii Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego oraz parafię Wniebowzięcia NMP w Bytomiu, Bytom, 29 października 2002 r, Sympozja / Uniwersytet Opolski. Wydział Teologiczny, Opole: Redakcja Wydawnictw WT UO, 2003, ISBN 978-83-88939-45-7 .
• ZbigniewZ. Donarski ZbigniewZ., Środowisko rodzinne ks. Wacława Schenka, [w:] Profesor i duszpasterz: księga pamiątkowa ku czci ks. Wacława Schenka, Studia liturgiczno-pastoralne, Opole: Wydaw. Św. Krzyża, 1988, ISBN 978-83-85025-25-2 .
• Jerzy JózefJ.J. Kopeć Jerzy JózefJ.J., Bibliografia drukowanych prac ks. Wacława Schenka, [w:] Profesor i duszpasterz: księga pamiątkowa ku czci ks. Wacława Schenka, Studia liturgiczno-pastoralne, Opole: Wydaw. Św. Krzyża, 1988, ISBN 978-83-85025-25-2 .
• Jerzy JózefJ.J. Kopeć Jerzy JózefJ.J., Ks. prof. Wacław Schenk jako badacz dziejów liturgii w Polsce, [w:] RudolfR. Pierskała (red.), Ks. prof. Wacław Schenk: 20 lat po śmierci: materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Katedrę Liturgiki i Hagiografii Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego oraz parafię Wniebowzięcia NMP w Bytomiu, Bytom, 29 października 2002 r, Sympozja / Uniwersytet Opolski. Wydział Teologiczny, Opole: Redakcja Wydawnictw WT UO, 2003, ISBN 978-83-88939-45-7 .
• ErwinE. Mateja ErwinE., Wykaz prac pisanych pod kierunkiem ks. prof. Wacława Schenka, [w:] Profesor i duszpasterz: księga pamiątkowa ku czci ks. Wacława Schenka, Studia liturgiczno-pastoralne, Opole: Wydaw. Św. Krzyża, 1988, ISBN 978-83-85025-25-2 .
• JózefJ. Pater JózefJ., Schenk Wacław, [w:] IrenaI. Antonów-Nitsche, MieczysławM. Pater (red.), Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, Katowice: Księgarnia Św[iętego] Jacka, 1996, ISBN 978-83-7030-177-4 .
• Helmut JanH.J. Sobeczko Helmut JanH.J., Represje wobec ks. Wacława Schenka w czasach PRL, [w:] ErwinE. Mateja, Katedra Liturgiki i Hagiografii (UniwersytetK.L.H.(U. Opolski) (red.), Dziedzictwo proboszczów bytomskich: z działalności ks. Józefa Szafranka, ks. Norberta Bonczyka i Wacława Schenka: materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Katedrę Liturgiki i Hagiografii Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego oraz Parafię Wniebowzięcia NMP w Bytomiu, Bytom, 19 października 2007, Sympozja / Uniwersytet Opolski. Wydział Teologiczny, Opole: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2008, ISBN 978-83-60244-97-5 .