Władysław Jan Olszowski

Władysław Jan Olszowski

Sokół

major
Data i miejsce urodzenia	9 marca 1891 Biernik
Data i miejsce śmierci	28 marca 1967 Londyn
Przebieg służby
Siły zbrojne	I Korpus Polski Wojsko Polskie na Wschodzie Wojsko Polskie Armia Krajowa Korpus Bezpieczeństwa Polskie Siły Zbrojne
Jednostki	5 Dywizja Strzelców Polskich, 5 Dywizja Strzelców Polskich, Centrum Wyszkolenia Kawalerii, 3 Pułk Ułanów, 7 szwadron kawalerii KOP, Szkoła Podoficerów Zawodowych Kawalerii, Batalion KB „Sokół”, I Korpus Polski
Stanowiska	dowódca szwadronu KOP, kwatermistrz szkoły
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna domowa w Rosji, wojna polsko-bolszewicka, II wojna światowa (powstanie warszawskie)
Odznaczenia

Władysław Jan Olszowski, także jako Władysław Prus oraz Władysław Prus-Olszowski, ps. „Sokół” (ur. 9 marca 1891 w Bierniku, zm. 28 marca 1967 w Londynie) – rotmistrz Wojska Polskiego, oficer Armii Krajowej w stopniu majora.

Urodził się 9 marca 1891^[a]. Był synem Zygmunta i Stanisławy^[1]. Na przełomie 1915/1916 był aktorem wodewilu w kabarecie Miraż w Warszawie^[2]. W trakcie I wojny światowej służył w szeregach I Korpusu Polskiego w Rosji^[2]. Wstąpił do Wojska Polskiego na Wschodzie^[2]. Od 1918 do 1920 był komendantem Szkoły Podoficerskiej 15 pułku ułanów w Nowonikołajewsku^[2]. Od 1919 do 1920 uczestniczył w wojnie domowej w Rosji^[2]. Równolegle udzielał się jako kierownik artystyczny i aktor w ramach teatru działającego przy 5 Dywizji Strzelców Polskich^[2]. Został zapamiętany za rolę dziadka w jasełkach, w związku z czym zyskał przydomek „dziadek syberyjski”^[3][2].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został przyjęty do Wojska Polskiego. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Wykładał w Centrum Wyszkolenia Kawalerii^[2]. Został awansowany na stopień porucznika kawalerii ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919^[4], a następnie na stopień rotmistrza kawalerii ze starszeństwem z dniem1 lipca 1923^[5][6]. W 1923, 1924 był oficerem 3 pułku ułanów w garnizonie Tarnowskie Góry^[7][8]. Z dniem 5 października 1924 został przeniesiony z 3 pułku Ułanów Śląskich do Korpusu Ochrony Pogranicza na stanowisko dowódcy 7 szwadronu kawalerii^[9][10]. Z tego stanowiska 19 lipca 1926 został mianowany kwatermistrzem Szkoły Podoficerów Zawodowych Kawalerii we Lwowie, gdzie służył w kolejnych latach jako oficer nadetatowy 3 pułku ułanów^[11]. Przed 1932 został przeniesiony w stan spoczynku^[12][13]. W 1934 jako rotmistrz w stanie spoczynku był przydzielony do Oficerskiej Kadry Okręgowej nr I jako „oficer przewidziany do użycia w czasie wojny” i pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III^[14].

W okresie II Rzeczypospolitej udzielał się jako konsultant wojskowy oraz scenarzysta filmowy^[2]. Był inicjatorem powstania i w 1935 pracował przy tworzeniu scenariusza do filmu Bohaterowie Sybiru, opowiadającym o 5 Dywizji Syberyjskiej z 1918 i jego osobistych przeżyciach^{[15][16][17][3]}. Pod koniec lat 30. realizował filmy dokumentalne na zlecenie Polskiej Agencji Telegraficznej^[2].

Po wybuchu II wojny światowej i nastaniu okupacji niemieckiej zaangażował się w działalność konspiracyjną^[2]. W stopniu majora był oficerem Armii Krajowej i Korpusu Bezpieczeństwa^[2][1]. Wziął udział w powstaniu warszawskim 1944, sprawując stanowisko dowódcy batalionu KB „Sokół”^[2][1]. Po kapitulacji strony polskiej był osadzony w niemieckim obozie jenieckim^[1].

Na początku 1945 został członkiem Związków Zawodowych Wodniaków w charakterze kapitana żeglugi^[2]. W związku ze swoją przynależnością do Armii Krajowej i wobec zagrożenia aresztowaniem przez władze komunistyczne, opuścił obszar Polski w 1946^[2]. Poprzez Włochy dotarł do Wielkiej Brytanii i osiadł w Londynie^[2]. Działał jako kierownik artystyczny i reżyser Czołówki Teatralnej w I Korpusie Polskim, istniejącym do 1947 w strukturze Polskich Sił Zbrojnych^[2]. Od tego roku należał do Związku Artystów Scen Polskich na emigracji^[2]. Był aktorem Teatru Polskiego ZASP w Londynie, występując jako Władysław Prus-Olszowski^[2].

Zmarł 28 marca 1967 w Londynie^[2][1]. Jego żoną była Eugenia Magierówna (1908–1996), także artystka sceniczna na emigracji^[2][18].

• Krzyż Walecznych – dwukrotnie

Filmy fabularne

• Bohaterowie Sybiru (1936), współpraca scenariuszowa, konsultacja historyczna i wojskowa), kierownictwo scen batalistycznych^[2]
• Płomienne serca (1937), konsultacja wojskowa^[2]
• Ritt in die Freiheit (1937), konsultacja wojskowa w trakcie realizacji zdjęć na obszarze Polski^[2]
• Florian (1938), konsultacja wojskowa^[2]

Filmy dokumentalne

• Dziewczęta zbrojnej Polski (1938), realizacja^[2]
• Wisłą do polskiego morza (1938), realizacja^[2]
• Dzień podchorążego w obozie (1939), realizacja, scenariusz^[2]
• Przybyli do wsi żołnierze (1939, produkcja nie została sfinalizowana), kierownictwo wojskowe^[2]

• Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1925.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1934.