Teatr Wielki im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu

Teatr Wielki

nr rej. A-21 z 16 kwietnia 1966
Fasada (2023)
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Miejscowość	Poznań
Adres	ul. Fredry 9
Styl architektoniczny	neoklasycyzm
Architekt	Max Littmann
Rozpoczęcie budowy	1908
Ukończenie budowy	1909
Położenie na mapie Poznania Teatr Wielki
Położenie na mapie Polski Teatr Wielki
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Teatr Wielki
52°24′36″N 16°55′03″E/52,410000 16,917500
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Teatr Wielki im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu – teatr operowy w Poznaniu przy ul. Fredry 9 (Dzielnica Cesarska).

Powstał według projektu Maxa Littmanna z monachijskiej pracowni Heilmann und Littman w przeciągu 18 miesięcy jako nowa siedziba Teatru Miejskiego, który mieścił się dotychczas w przestarzałym budynku Arkadii. Pierwsze przedstawienie – Czarodziejski flet W.A. Mozarta – odbyło się w 1910 roku.

W 1919 roku przeszedł w ręce polskie. 31 sierpnia 1919 roku dzięki staraniom Jarogniewa Drwęskiego – ówczesnego Prezydenta Miasta Poznania, w Gmachu pod Pegazem odbyła się uroczystość inaugurująca działalność polskiego teatru operowego, na którą przybyli przedstawiciele kultury polskiej – Kornel Makuszyński, Bolesław Gorczyński, Emil Młynarski, Zenon „Miriam” Przesmycki, Felicjan Szopski, Michał Tarasiewicz. Nieobecna Gabriela Zapolska wysłała depeszę o treści „Szczęśliwa, dumna, pełna nadziei wchodzę dziś razem z Wami pod dach naszego teatru, którego drzwi lat tyle były dla nas zamknięte, a wnętrze niedostępne dla naszej drogiej mowy...”^[1].

Inaugurującym spektaklem zrealizowanym przez polski zespół była Halka Stanisława Moniuszki, pod dyrekcją pierwszego polskiego dyrektora poznańskiej sceny – Adama Dołżyckiego. W tym historycznym wydarzeniu uczestniczyli Józefina Zacharska (Hal­ka), Franciszek Bedlewicz (Jontek), Liliana Zamorska (Zofia), Augustyn Wiśniewski (Janusz), Karol Urbanowicz (Stolnik), Jan Popiel (Dziemba), Gabriel Górski (Dudarz), Stanisław Drabik (Góral)^[2].

W okresie międzywojennym miały tu miejsce światowe prapremiery Legendy Bałtyku Feliksa Nowowiejskiego, Margiera Konstantego Gorskiego i polska premiera Harnasi – baletu Karola Szymanowskiego. Mimo sukcesów instytucji zagroziła likwidacja, z uwagi na kłopoty finansowe miasta. W 1925 za zamknięciem opery opowiadali się niektórzy radni Narodowej Partii Robotniczej i socjalistyczni. Instytucję uratowało osobiste zaangażowanie prezydenta Cyryla Ratajskiego (wspomaganego przez Łucjana Kamieńskiego), wyjątkowo ceniącego sztukę operową^[3]. W 1929 (na PeWuKę) gmach zmodernizowano (autorem projektu był Stanisław Kirkin)^[4].

W czasie II wojny światowej w budynku Opery miał siedzibę niemiecki Grosses Haus. W tym okresie dominowały w repertuarze dzieła Richarda Wagnera, a także nazistowskie przedstawienia propagandowe. W listopadzie 1939 odbył się tutaj wiec z okazji objęcia władzy nad tzw. Krajem Warty przez Arthura Greisera. Częstym widzem teatru był Joseph Goebbels, który zjednoczył poznańskie teatry w jedno przedsiębiorstwo – Reichsgautheater Posen. Na widowni zasiadali też niejednokrotnie Heinrich Himmler i Robert Ley. Ogółem w trakcie okupacji wystawiono 283 sztuki, 147 oper oraz 166 operetek (łącznie 2354 przedstawień w ramach Reichsgautheater Posen). 2 kwietnia 1943 odbyła się premiera Tristana i Izoldy Richarda Wagnera, a 20 września tego samego roku Fidelia Ludwiga van Beethovena. Wydawano własne czasopismo, a artykuły o działalności publikowane były w ogólnokrajowym miesięczniku Das Theater. Ostatnie niemieckie przedstawienie dano 29 sierpnia 1944. Była to Moja siostra Ralpha Benatzky’ego^[5].

Z uwagi na planowane wizyty znaczących gości przebudowano wnętrza. Kult Adolfa Hitlera sprawił, że zlikwidowano dwie loże honorowe i zastąpiono ją jedną, przeznaczoną przede wszystkim dla niego. Przebudowano restaurację, zmodernizowano wyposażenie techniczne, zamontowano trzytonowy żyrandol, organy elektryczne i obrotową scenę^[5].

Od drugiej połowy 1944 obiekt zmilitaryzowano. Urządzono tu szpital dla rannych przywożonych z frontu (funkcjonował on do stycznia 1945). Łóżka porozstawiane były w korytarzach i na widowni. 4000 par butów i wszystkie kostiumy zrabowano wówczas i wywieziono do Rzeszy^[5].

Podczas walk w 1945 budynek uniknął większych zniszczeń, pomimo że stanowił niemiecki punkt oporu, a potem na najwyższej kondygnacji urządzono punkt dowodzenia radzieckiego dowódcy artylerii podczas bojów o Cytadelę (do 23 lutego 1945). W podziemiach stacjonowały konie wojskowe^[6]. Z budynku rozkazy wydawali generałowie Wasilij Czujkow i Anastasij Szemienkow. 23 lutego 1945 przyprowadzono tutaj niemieckich parlamentariuszy z listem kapitulacyjnym od komendanta Cytadeli, Ernsta Gonella. Deklarację przed sztabem Czujkowa odczytał dr Heinrich Geuder. Przed teatrem okazano też do identyfikacji zwłoki Gonella, który popełnił samobójstwo w Cytadeli. Tożsamość samobójcy potwierdził Ernst Mattern, pierwszy dowódca Twierdzy Poznań, co uwieczniono w materiałach Polskiej Kroniki Filmowej nr 06/1945^[5].

25 lutego 1945 do teatru przybył przyszły dyrektor, Zygmunt Wojciechowski. 2 czerwca 1945 Opera Poznańska rozpoczęła oficjalną działalność po II wojnie światowej i była pierwszym teatrem operowym w Polsce, który wznowił działania artystyczne^[5] (wystawiono podówczas Krakowiaków i Górali z muzyką Karola Kurpińskiego, w reżyserii B. Horowskiego i scenografii Z. Szpingera, z kostiumami wypożyczonymi z Krakowa). Na widowni zasiadł wtedy m.in. Edmund Zalewski – minister kultury. Operę tę zagrano ostatecznie 76 razy przy pełnej widowni^[7]. W 1949 patronem poznańskiej opery został Stanisław Moniuszko.

Począwszy od 31 sierpnia 1919 roku aż do końca sezonu artystycznego 2014/2015, w poznańskim Teatrze Wielkim zostało zrealizowanych 713 premier.

W latach 2001–2009 teatr wydawał periodyk „Operomania”^[8], którego naczelnym redaktorem był prof. Jarosław Mianowski.

Od 12 lipca 2012 roku dyrektorem naczelnym teatru jest Renata Borowska-Juszczyńska^[9], a dyrektorem artystycznym Gabriel Chmura. W 2014 teatr odwiedziło ok. 100 tys. osób^[10].

Do 1919 – Teatr Miejski

1919–1939 i 1945–1949 – Teatr Wielki

VII 1949 – I 1950 – Opera

I 1950 – XI 1979 – Opera im. Stanisława Moniuszki

od XII 1979 – Teatr Wielki im. Stanisława Moniuszki^[11].

Fasadę budynku stanowi w rzeczywistości olbrzymi portyk wzniesiony zgodnie z regułami architektury klasycznej starożytnego Rzymu. Kilkadziesiąt monumentalnych stopni ograniczają po bokach rzeźby: po lewej kobiety na lwie (symbolizująca Lirykę), a po prawej mężczyzny z idącą przy nim panterą (przedstawiającego Dramat). Na szczycie schodów stoi sześć olbrzymich jońskich kolumn, dźwigających trójkątny tympanon zwieńczony symbolem budynku – pegazem. Od wschodu znajduje się pawilon dawnej restauracji, a od zachodu osobne wejście dla cesarza. Wewnątrz wspaniale dekorowane halle, foyer i inne pomieszczenia. Na widowni mieszczącej obecnie 858 miejsc, uwagę zwraca kryształowy żyrandol i bogate dekoracje ścian.

Pierwotnie na tympanonie znajdował się cytat z poematu Die Künstler (Artyści) Friedricha von Schillera: „Der Menschheit Würde ist in eure Hand gegeben. Bewahret sie! Sie fällt mit euch! Mit euch wird sie sich heben!”, który został usunięty z fasady po przejęciu budynku przez władze polskie w roku 1919.

Fontanna usytuowana przed teatrem jest architektonicznie integralną częścią budynku i bezpośrednim przedłużeniem symbolu pegaza. Pod wpływem uderzenia kopyta pegaza, na górze Helikon – jednej z siedzib muz - miały trysnąć wody źródła Hippokrene. Źródło było poświęcone muzom, ponieważ pobudzało natchnienie, a sam pegaz stanowi symbol natchnienia poetyckiego i plastycznego. Po obu stronach zejścia do fontanny znajdują się dwie wazy z piaskowca, ozdobione analogicznymi rzeźbieniami, jakie znajdują się na froncie budynku teatru.

W 1988 Jerzy Gurawski zaproponował rozbudowę gmachu teatru o skrzydło zachodnie, symetryczne do istniejącego, wschodniego. W skrzydle zachodnim miałoby się mieścić drugie zaplecze sceny. Projekt zawierał także propozycję budowy małej sceny kameralnej od zachodu i zaplecza technicznego od północy (po wycięciu kilku drzew w parku Wieniawskiego). Do realizacji tego zamierzenia ostatecznie nie doszło^[12].

• Adam Dołżycki: 1919–1920
• Piotr Stermicz-Valcrociata: 1922–1929
• Zygmunt Wojciechowski: 1929–1933, 1945–1949
• Zygmunt Latoszewski: 1933–1939, 1945–1948
• Walerian Bierdiajew: 1949–1953
• Zdzisław Górzyński: 1948–1949, 1954–1963
• Robert Satanowski: 1963–1969
• Mieczysław Nowakowski: 1969–1972
• Jan Kulaszewicz: 1972–1978
• Mieczysław Dondajewski: 1978–1992
• Władysław Radomski: 1992–1995
• Sławomir Pietras: 1995–2009
• Michał Znaniecki: 2009–2012
• Renata Borowska-Juszczyńska: 2012-…

Soliści i tancerze związani dawniej i obecnie z Teatrem Wielkim, to m.in. Zdzisława Donat, Wojciech Drabowicz, Marcin Bronikowski, Conrad Drzewiecki, Witold Gruca, Krystyna Jamroz, Antonina Kawecka, Tomasz Mazur, Dominik Muśko, Olga Sawicka, Dominik Senator, Jaromir Trafankowski, Barbara Zagórzanka.

Na scenie Teatru Wielkiego w Poznaniu swoje spektakle realizowali m.in.:

• Pippo Delbono (Don Giovanni Wolfganga A. Mozarta, 2014)
• Gianfranco de Bosio (Don Carlos Giuseppe Verdiego, 2005)
• Ran Arthur Braun (Cyganeria Giacoma Pucciniego, 2012; Cyberiada Krzysztofa Meyera, 2013; Słowik Igora Strawińskiego, 2014; Dziecko i czary Maurice’a Ravela, 2014)
• Kirsten Delholm (Parsifal Richarda Wagnera, 2013)
• Uwe Drechsel (Ondyna E.T.A. Hoffmanna, 2004)
• Conrad Drzewiecki (Verbum nobile i Flis Stanisława Moniuszki, 1997)
• Agata Duda-Gracz (Cyganeria Giacoma Pucciniego, 2010)
• Adam Hanuszkiewicz (Faust Antoniego Księcia Radziwiłła, 2003)
• Grzegorz Jarzyna (Così fan tutte Wolfganga A. Mozarta, 2005)
• Janusz Józefowicz (Ça ira Rogera Watersa, 2006)
• Maja Kleczewska (Slow Man Nicholasa Lensa, 2012)
• Krzysztof Kolberger (Nędza uszczęśliwiona Macieja Kamieńskiego, 1997; Cud mniemany czyli Krakowiacy i Górale Wojciecha Bogusławskiego i Jana Stefaniego, 1999, Henryk VI na łowach Karola Kurpińskiego, 2007)
• Tomasz Konina (Fidelio Ludwiga van Beethovena, 2002; Falstaff Giuseppe Verdiego, 2013)
• Hans-Peter Lehmann (Parsifal Richarda Wagnera, 1999)
• Leszek Mądzik (Cavalleria rusticana [Rycerskość wieśniacza] Pietro Mascagniego, 2015)
• David Pountney (Portret Mieczysława Weinberga, 2013)
• Maciej Prus (Gracze Dmitrija Szostakowicza / Krzysztofa Meyera, 2005)
• Achim Thorwald (Tannhäuser Richarda Wagnera, 2009)
• Mariusz Treliński (Andrea Chénier Umberto Giordana, 2004)
• Marek Weiss-Grzesiński (m.in. Nabucco Giuseppe Verdiego, 1995; Elektra Mikisa Theodorakisa, 1995; Traviata Giuseppe Verdiego 1996; Salome Richarda Straussa, 1998; Diabły z Loudun Krzysztofa Pendereckiego, 1998; Galina Marcela Landowskiego, 1999; Madame Butterfly Giacoma Pucciniego, 2000; Aida Giuseppe Verdiego, 2001)
• Waldemar Zawodziński (Bal maskowy Giuseppe Verdiego, 2006)

Wokół Teatru rozciąga się dość rozległy zieleniec z bogatym, starym drzewostanem, który powstał wraz z budynkiem. Drzewostan ucierpiał jednak w czasie II wojny światowej, kiedy to wycięto prawie całą kolekcję drzew iglastych i pamiątkową lipę, zasadzoną podczas Zjazdu Śpiewaków w 1929, jako lipę słowiańską. Wojnę przetrwała topola balsamiczna i klony jesionolistne. W latach 50. XX wieku w okolicy gnieździły się: zięba zwyczajna, trznadel zwyczajny, sikory, szpak zwyczajny i sierpówka^[13]. Poza ul. Wieniawskiego rozciąga się Park Wieniawskiego, a poza ulicą Fredry – Park Mickiewicza.

Uchwałą Rady Państwa z 15 stycznia 1953 r. „Za wybitne osiągnięcia artystyczne oraz popularyzację polskiej sztuki operowej w kraju i za granicą, a zwłaszcza za wysoki poziom ideowo-artystyczny przedstawień operowych w Moskwie w dniach od 13 grudnia 1952 r. do 12 stycznia 1953 r.” Państwowa Opera im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu została odznaczona Orderem Sztandaru Pracy I klasy^[14].

W 1979 ówczesna Opera została wyróżniona, jako pierwszy na świecie teatr muzyczny, włoską nagrodą za popularyzację muzyki Giuseppe Verdiego, przyznawaną podczas festiwalu Sacre del Melodramma w Salsomaggiore Terme. Wybór uzasadniono faktem, że w 60-letniej historii teatru, zaprezentowano na jego scenie 25 premier utworów Verdiego, a liczba przedstawień sięgnęła 1500^[15].

30 września 2010, z okazji stulecia teatru, zorganizowano Wielki Koncert Galowy, podczas którego odczytano list prezydenta Bronisława Komorowskiego, a także wręczono teatrowi Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, odznakę honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej” i odznakę honorową "Za zasługi dla Województwa Wielkopolskiego"^[16]. Spektakl Portret Mieczysława Wajnberga w reżyserii Davida Pountneya uhonorowany został Teatralną Nagrodą Muzyczną im. Jana Kiepury 2014 w kategorii Najlepszy Spektakl.

Scenograf spektaklu Cyberiada Krzysztofa Meyera Justin C. Arienti uhonorowany został Teatralną Nagrodą Muzyczną im. Jana Kiepury 2014 w kategorii Najlepszy Scenograf.

Lista prapremier w repertuarze teatru (1919–1989):

• Maria, Henryk Opieński, 24 kwietnia 1923,
• Legenda Bałtyku, Feliks Nowowiejski, 28 listopada 1924,
• Żywila, Alojzy Dworzaczek, 12 maja 1926,
• Pomsta Jontkowa, Bolesław Wallek-Walewski, 16 października 1926,
• Margier, Konstanty Górski, 13 stycznia 1927,
• Jakub Lutnista, Henryk Opieński, 21 grudnia 1927,
• Krzyżacy, Adam Dołżycki, 2 lutego 1929,
• Młyn diabelski, Ludomir Różycki, 21 lutego 1931,
• Lili chce śpiewać, Ludomir Różycki, 7 marca 1933 (operetka),
• Damy i huzary, Łucjan Kamieński, 2 października 1938,
• Komendant Paryża, Witold Rudziński, 27 marca 1960,
• Kalina, Apolinary Szeluto, 29 września 1968,
• Zmierzch Peryna, Zbigniew Penherski, 6 października 1974,
• Joanna d’Arc na stosie, Arthur Honegger, 16 września 1979,
• Rzeka krzyczących ptaków, Benjamin Britten, 22 listopada 1980^[17].

• Wesele na wsi, Feliks Nowowiejski, 1 grudnia 1928,
• Tatry, Feliks Nowowiejski, 27 lutego 1929,
• Harnasie, Karol Szymanowski, 9 kwietnia 1938,
• Swantewit, Piotr Perkowski, 19 czerwca 1948,
• Z chłopa król, Grażyna Bacewicz, 25 lipca 1954,
• Zabawa w Lipinach, Zygmunt Mycielski, 25 lipca 1954,
• Bursztynowa panna, Adam Świerzyński, 10 czerwca 1961,
• Esik w Ostendzie, Grażyna Bacewicz, 18 października 1964,
• Wariacje 4:4, Franciszek Woźniak, 12 czerwca 1966,
• Tempus jazz 67, Jerzy Milian, 9 grudnia 1967,
• La Peri, Paul Dukas, 4 maja 1980^[17].

Lista premier polskich w repertuarze teatru (1919–1989):

• Jenufa, Leoš Janáček, 17 marca 1926,
• Ariadna na Naksos, Richard Strauss, 10 grudnia 1926,
• Uczta szyderców, Umberto Giordano, 16 lutego 1927,
• Miłość trzech króli, Italo Montemezzi, 21 stycznia 1928,
• Jaskółka, Giacomo Puccini, 25 czerwca 1929,
• Szwanda Dudziarz, Jaromír Weinberger, 12 lutego 1930,
• Fiołek z Montmartre, Imre Kálmán, 20 grudnia 1930 (operetka),
• Iris, Pietro Mascagni, 25 kwietnia 1931,
• Kobieta, która wie czego chce, Oscar Straus, 30 kwietnia 1933 (operetka),
• Così fan tutte, Wolfgang Amadeus Mozart, 10 grudnia 1933,
• Kniaź Igor, Aleksandr Borodin, 10 lutego 1934,
• Piękny jest świat, Franz Lehár, 20 października 1934 (operetka),
• Diabeł i Kasia, Antonín Dvořák, 28 października 1934,
• Nieszpory sycylijskie, Giuseppe Verdi, 16 marca 1935,
• Adriana Lecouvreur, Francesco Cilea, 21 grudnia 1935,
• Juliusz Cezar, Georg Friedrich Händel, 25 kwietnia 1936,
• Czterech gburów, Ermanno Wolf-Ferrari, 17 kwietnia 1937,
• Alcesta, Christoph Willibald Gluck, 12 marca 1938,
• Śnieżka, Nikołaj Rimski-Korsakow, 15 lipca 1951,
• Krutniawa, Eugen Suchoň, 12 września 1959,
• Konsul, Gian Carlo Menotti, 30 grudnia 1961,
• Katarzyna Izmajłowa, Dmitrij Szostakowicz, 29 lutego 1964,
• Szkoła żon, Rolf Liebermann, 5 listopada 1966,
• Dziecko i czary, Maurice Ravel, 31 grudnia 1968,
• Krwawe gody, Sándor Szokolay, 23 marca 1969,
• Sen nocy letniej, Benjamin Britten, 29 grudnia 1977,
• Ognisty anioł, Siergiej Prokofjew, 12 czerwca 1983,
• Czarna maska, Krzysztof Penderecki, 25 października 1987^[17].

• Śpiąca królewna, Piotr Czajkowski, 29 grudnia 1956,
• Nowa Odysea, Victor Bruns, 6 czerwca 1959,
• Improwizacje do Szekspira, Duke Ellington i Zdzisław Szostak, 12 czerwca 1966,
• Miłością za miłość, Tichon Chriennikow, 8 grudnia 1977^[17].

Lista dzieł Stanisława Moniuszki w repertuarze teatru (1919–1989):

• Bajka (premiera: 22.9.1923, kierownictwo muzyczne: Bolesław Tyllia),
• Bajka (premiera: 6.4.1946, kierownictwo muzyczne: Zygmunt Latoszewski),
• Flis (premiera: 3.5.1930, kierownictwo muzyczne: Bolesław Tyllia),
• Flis (premiera: 21.4.1949, kierownictwo muzyczne: Zygmunt Wojciechowski),
• Halka (premiera: 31.8.1919, kierownictwo muzyczne: Adam Dołżycki),
• Halka (premiera: 30.10.1935, kierownictwo muzyczne: Stefan Barański),
• Halka (premiera: 11.10.1947, kierownictwo muzyczne: Zygmunt Latoszewski),
• Halka (premiera: 22.1.1950, kierownictwo muzyczne: Walerian Bierdiajew),
• Halka (premiera: 11.4.1970, kierownictwo muzyczne: Mieczysław Nowakowski),
• Hrabina (premiera: 1.9.1929, kierownictwo muzyczne: Zygmunt Wojciechowski),
• Hrabina (premiera: 21.9.1946, kierownictwo muzyczne: Zygmunt Wojciechowski),
• Hrabina (premiera: 24.9.1966, kierownictwo muzyczne: Robert Satanowski),
• Paria (premiera: 13.7.1958, kierownictwo muzyczne: Antoni Wicherek),
• Straszny dwór (premiera: 6.10.1919, kierownictwo muzyczne: Adam Dołżycki),
• Straszny dwór (premiera: 10.9.1933, kierownictwo muzyczne: Zygmunt Latoszewski),
• Straszny dwór (premiera: 5.10.1938, kierownictwo muzyczne: Zygmunt Latoszewski),
• Straszny dwór (premiera: 19.1.1946, kierownictwo muzyczne: Zygmunt Latoszewski),
• Straszny dwór (premiera: 20.5.1952, kierownictwo muzyczne: Walerian Bierdiajew),
• Straszny dwór (premiera: 16.9.1962, kierownictwo muzyczne: Edwin Kowalski),
• Straszny dwór (premiera: 17.5.1968, kierownictwo muzyczne: Robert Satanowski),
• Straszny dwór (premiera: 22.2.1986, kierownictwo muzyczne: Mieczysław Dondajewski),
• Verbum nobile (premiera: 26.5.1920, kierownictwo muzyczne: Adam Dołżycki),
• Verbum nobile (premiera: 1.12.1928, kierownictwo muzyczne: Zygmunt Wojciechowski),
• Verbum nobile (premiera: 9.10.1938, kierownictwo muzyczne: Stefan Barański),
• Verbum nobile (premiera: 19.6.1948, kierownictwo muzyczne: Zygmunt Wojciechowski),
• Verbum nobile (premiera: 12.4.1958, kierownictwo muzyczne: Antoni Wicherek),
• Verbum nobile (premiera: 11.10.1969, kierownictwo muzyczne: Robert Satanowski),
• Widma (premiera: 9.11.1921, kierownictwo muzyczne: Adam Dołżycki),
• Zefir i Flora (premiera: 11.4.1924, kierownictwo muzyczne: Bolesław Tyllia)^[17].

• Pomnik Stanisława Moniuszki w Poznaniu
• Park Stanisława Moniuszki w Poznaniu
• Jest w Poznaniu – wiersz Kazimiery Iłłakowiczówny o incydencie z 1956, kiedy to młody robotnik Gulczyński dosiadł Pegaza

• WłodzimierzW. Łęcki WłodzimierzW., PiotrP. Maluśkiewicz PiotrP., Poznań od A do Z, Poznań: KAW, 1986, s. 144-145, ISBN 83-03-01260-6, OCLC 835895412 .
• Marcin Libicki, Poznań - przewodnik, Wydawnictwo Gazeta Handlowa, Poznań, 1997, ss.188-190, ISBN 83-902028-4-0
• Tadeusz Świtała, Opera poznańska, 1919–1969: dzieje teatru muzycznego, Wydział Kultury i Sztuki Prezydium Rady Narodowej Miasta Poznania, Poznań, 1973

• Oficjalna strona teatru
• Archiwalne widoki budynku w bibliotece Polona