Szembruk
53°33′55″N 19°01′22″E/53,565278 19,022778| wieś | |
 Budynek dawnej szkoły | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (III 2011) |
555[2] |
| Strefa numeracyjna |
56 |
| Kod pocztowy |
86-318[3] |
| Tablice rejestracyjne |
CGR |
| SIMC |
0848960 |
Położenie na mapie gminy Rogóźno  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu grudziądzkiego  | |
| 53°33′55″N 19°01′22″E/53,565278 19,022778[1]
| |
Szembruk (niem. Schönbrück) – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie grudziądzkim, w gminie Rogóźno, przy trasie wyłączonej obecnie z eksploatacji linii kolejowej Gardeja – Łasin.
Na północ od wsi znajduje się Jezioro Kuchnia.
Podział administracyjny
[edytuj | edytuj kod]W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) wieś liczyła 555 mieszkańców[2]. Jest drugą co do wielkości miejscowością gminy Rogóźno.
Historia, zabytki i komunikacja
[edytuj | edytuj kod]
Wieś została założona pod koniec XIII wieku na wzgórzu nad Gardęgą. W 1306 roku uzyskała ponowny przywilej nadany przez mistrza krajowego Konrada von Sacka.
W pierwszej połowie listopada 1906 r. w miejscowej szkole elementarnej rozpoczął się strajk dzieci przeciwko nauczaniu religii w języku niemieckim (jego dalszy przebieg nie jest znany). Z uczestników strajku znane jest tylko jedno nazwisko: Krzyżanowscy. Strajk był elementem znacznie większej akcji biernego oporu wobec pruskich władz szkolnych, która na przełomie 1906 i 1907 r. objęła ponad 460 (!) szkół w prowincji Prusy Zachodnie, czyli przedrozbiorowe Pomorze Gdańskie, Powiśle, ziemię chełmińską i ziemię lubawską oraz część Krajny. Inspiracją dla strajków pomorskich były wcześniejsze działania dzieci w prowincji wielkopolskiej, ze słynnym strajkiem we Wrześni (1901) na czele[4].
W okresie międzywojennym ulokowano tu placówkę Straży Celnej[5].
W Szembruku znajduje się kościół parafialny pw. św. Bartłomieja – parafia założona na przełomie XIII/XIV wieku. Obecny kościół pochodzi z lat 1715–1716 (poprzednie zostały spalone). Kościół jest orientowany, drewniany o konstrukcji zrębowej na nowszym, kamienno-ceglanym podmurowaniu. Wystrój wnętrza barokowy, wieża o konstrukcji słupowo-ramowej, na której jest zawieszony dzwon z 1711 roku[a].
Kościół wraz z cmentarzem przykościelnym wpisany jest do rejestru zabytków NID[6] pod nr rej. A/675/1-2 z 5.04.1996.
Na terenie wsi znajdują się 3 przystanki autobusowe: Szembruk I, Szembruk II oraz Szembruk III na których zatrzymuje się linia autobusowa nr 7.[7]
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]
Nazwa wsi jest polskim przyswojeniem wcześniejszej formy niemieckiej Schönbrück, pochodzącej od słów "schöne Brücke" ("piękny most").
Ciekawostki muzyczne
[edytuj | edytuj kod]W 2014 roku powstał hip-hopowy singel grudziądzkiego rapera toMCzaka pt. Szembruk Gangsta. Do utworu tego został nakręcony teledysk[8], który w całości powstał na trasie Grudziądz - Szembruk oraz w samej miejscowości[potrzebny przypis].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Szembruczek
- parafia św. Bartłomieja w Szembruku
- gromada Wydrzno
- gromada Szembruk
- Szembruk (przystanek kolejowy)
- niemieckie represje wobec ludności Łasina (1939)
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Pierwszy kościół w Szembruku wybudowano po utworzeniu tu parafii w 1306 r. W XV wieku (po bitwie pod Grunwaldem w 1410 r.) spłonęła cała wieś wraz kościołem, a część jej mieszkańców została wymordowana. Nowy proboszcz przybył w roku 1442, zbudowano też nowy kościół. Podczas I wojny ze Szwecją w 1628 roku znów spłonęła prawie cała wieś (ocalały tylko dwa domy) wraz z kościołem. Na jego fundamentach, staraniem proboszcza Szmeltera, w 1715 zbudowano nowy drewniany kościół, wykorzystując do tego celu drewno pochodzące z lasu rosnącego w owym czasie na przeciwnym brzegu rzeki Gardęgi[9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 135158
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1272 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ L. Burzyńska-Wentland, Strajki szkolne w Prusach Zachodnich w latach 1906−1907, Gdańsk 2009, s. 90.
- ↑ Szematyzm Straży Celnej 1927 ↓, s. 225.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 41 [dostęp 2016-05-21].
- ↑ Uruchomienie liniii komunikacyjnej nr 7, 01.04.2021 r. – Miejski Zakład Komunikacji Sp. z o.o. w Grudziądzu [online] [dostęp 2021-08-27] (pol.).
- ↑ toMCzak - "Szembruk Gangsta"
- ↑ Tad. Z-ski. Nasze kościoły – Szembruk. „Strażnica Bałtycka”. 3, s. 11, czerwiec 1926. Zarząd Okręgowy Towarzystw Wojaków i Powstańców w Grudziądzu. [zarchiwizowane z adresu]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Grudziądz i okolice. Przewodnik, Grudziądzkie Towarzystwo Kultury, Biblioteka Miejska w Grudziądzu, Grudziądz 1990
- Kalendarz z szematyzmem funkcjonariuszy Straży Celnej na rok 1927, Nakładem Zarządu Internatu imienia dra Władysława Rasińskiego dla Dzieci Funkcjonariuszy Straży Celnej, 1927.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Szembruk w Toruńskim Serwisie Turystycznym
- Szembruk Wielki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 892.
- Dawna Pocztówka przedstawiająca Szembruk w latach 1905-1910
