System ocen programów telewizyjnych w Polsce

System ocen programów telewizyjnych – system klasyfikacji programów telewizyjnych pod względem przeznaczenia wiekowego.

Obowiązek wyświetlania oznaczeń wiekowych w audycjach i przekazach telewizyjnych został wprowadzony przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustawą z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji^[1]. 23 czerwca 2005 r. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydała rozporządzenie dostosowujące prawo medialne do wymogów znowelizowanej ustawy^[2]. Rozporządzenie obowiązywało od 15 sierpnia 2005 do 30 kwietnia 2022 r. i nakazywało nadawcom umieszczanie na ekranie jednego z pięciu znaków systemu oceniania, w zależności od negatywnych treści zawartych w audycji. Rozporządzeniem z dnia 12 lipca 2011 r. zmieniona została forma graficzna oznaczeń^[3]. Od 1 maja 2022 r. obowiązuje nowe rozporządzenie z identycznymi oznaczeniami^[4]:

Oznaczenie od 28 sierpnia 2011 r.	Oznaczenie od 15 sierpnia 2005 r. do 28 sierpnia 2011 r.	Od lat	Ograniczenie czasowe
		0	Brak ograniczeń czasowych
		7
		12
		16	20:00 – 06:00
		18	23:00 – 06:00

Znowelizowana ustawa medialna nakazuje wyświetlanie symboli graficznych oznaczeń przez cały czas trwania audycji i przekazów telewizyjnych. Wyjątek stanowią programy informacyjne, sportowe, reklamy, telesprzedaż, żałoby i przekazy tekstowe, które są ustawowo wyłączone z klasyfikacji. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji może regulować wzory graficzne symboli i stopnie kategorii wiekowych. Nie może natomiast decydować o tym, jakie audycje podlegają znakowaniu i czasie długości wyświetlania symboli. Obowiązek kwalifikacji programów do określonej kategorii wiekowej należy bezpośrednio do nadawcy, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji jedynie czasami dokonuje badań sprawdzających poprawność znakowania. Nadawcy nieustanowieni na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, także ci emitujący program w polskiej wersji językowej, nie muszą stosować oznaczeń^[5]. Niektórzy z takich nadawców stosują swój własny system oznaczeń, jak np. plansza z ostrzeżeniem tekstowym wyświetlana przed programem albo innego rodzaju oznaczenie graficzne.

Wcześniejsze systemy

Do 2000 w Polsce oficjalnie nie funkcjonował żaden wspólny system klasyfikacji programów telewizyjnych wszystkich nadawców. W większości telewizji nie było czegoś takiego jak znakowanie wszystkich audycji różnymi kategoriami, istniał tylko jeden próg – tylko dla dorosłych. Jednak były i takie stacje, które stosowały systemy oznaczeń własnego autorstwa. W Telewizji Polskiej przed filmami od 18 lat wyświetlano autorską planszę „film tylko dla dorosłych”^[6]. Podobny system stosowała telewizja Canal+ – przed filmem wyświetlała planszę z kluczami zielonym, żółtym, czerwonym w zależności od ilości negatywnych treści zawartych w audycji. Natomiast w TVN logo stacji podczas filmów dla dorosłych przez kilkadziesiąt sekund pulsowało czerwonym kolorem, dodatkowo logo pulsowało przed, jak i po wznowieniu filmu, również lektor informował, że aby chronić dzieci przed nieodpowiednimi obrazami szczególnej brutalności stacja znakuje film, później wyjaśniał, co oznacza tzw. "Czerwone koło"^[7]. 25 lutego 1999 z inicjatywy Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji podpisane zostało porozumienie „Przyjazne media”, mające na celu wprowadzenie w Polsce wspólnego dla wszystkich nadawców porozumienia. Członkami porozumienia zostało 9 nadawców telewizyjnych: Telewizja Polska, Polsat, TVN, Nasza TV, Canal+, Wizja TV, Polska Telewizja Kablowa i TV Niepokalanów. Mieli oni czas do 31 marca 2000 na wprowadzenie oznaczeń. 1 marca 2000 zaczęło istnieć formalnie porozumienie, a także ich symbole. Symbole funkcjonowały w Telewizji Polskiej i Naszej TV, w TVN system pojawił się w połowie marca 2000, a w pozostałych stacjach po 20 marca 2000. System ten składał się z trzech oznaczeń wyświetlanych w prawym dolnym rogu ekranu:

Od Lat	Oznaczenie	Ograniczenia czasowe
0 i więcej	Dla wszystkich	Brak ograniczeń
12 i więcej	Za zgodą rodziców	Brak ograniczeń
18	Tylko dla dorosłych	23:00 – 6:00

Oznaczenia były wyświetlane przez 3 minuty na początku audycji i po reklamach, zaś w przypadku telewizji nieprzerywających audycji reklamami – co 20 minut. Canal+ wyświetlał dodatkowo oznaczenia w formie planszy przed audycją z wyjaśnieniem, co dany znak oznacza. Nadawcy po pewnym czasie lub na samym początku funkcjonowania systemu zrezygnowała z używania oznaczenia "Dla wszystkich". Nadawcy mogli sobie pozwolić na poprawianie systemu według własnego uznania, gdyż nie był on umocowany prawnie, lecz był dobrowolnym porozumieniem.

Zobacz też

TV Parental Guidelines – analogiczny system w Stanach Zjednoczonych.

Przypisy

↑ W art. 18 zmieniono treść ust. 4 i 5 oraz dodano ust. 5a i 5b (Dz.U. z 2004 r. nr 91, poz. 874).
↑ Rozporządzenie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z dnia 23 czerwca 2005 r. w sprawie kwalifikowania audycji lub innych przekazów mogących mieć negatywny wpływ na prawidłowy fizyczny, psychiczny lub moralny rozwój małoletnich oraz audycji lub innych przekazów przeznaczonych dla danej kategorii wiekowej małoletnich, stosowania wzorów symboli graficznych i formuł zapowiedzi (Dz.U. z 2005 r. nr 130, poz. 1089), tekst jednolity ogłoszono w Dz.U. z 2014 r. poz. 311.
↑ Rozporządzenie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z dnia 12 lipca 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie kwalifikowania audycji lub innych przekazów mogących mieć negatywny wpływ na prawidłowy fizyczny, psychiczny lub moralny rozwój małoletnich oraz audycji lub innych przekazów przeznaczonych dla danej kategorii wiekowej małoletnich, stosowania wzorów symboli graficznych i formuł zapowiedzi (Dz.U. z 2011 r. nr 155, poz. 923).
↑ Rozporządzenie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z dnia 13 kwietnia 2022 r. w sprawie kwalifikowania, rozpowszechniania i sposobu zapowiadania audycji lub innych przekazów mogących mieć negatywny wpływ na rozwój małoletnich (Dz.U. z 2022 r. poz. 938).
↑ Nadawców tych nie obowiązują przepisy Ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (Dz.U. z 2022 r. poz. 1722).
↑ DAWNA TELEWIZJA – Pani Edyta Wojtczak zapowiada film "Pluton" – TVP 1 – 1992 rok – YouTube
↑ Stary system klasyfikacji programów pod względem przeznaczenia wiekowego na TVN – YouTube

[1] W art. 18 zmieniono treść ust. 4 i 5 oraz dodano ust. 5a i 5b (Dz.U. z 2004 r. nr 91, poz. 874).

[2] Rozporządzenie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z dnia 23 czerwca 2005 r. w sprawie kwalifikowania audycji lub innych przekazów mogących mieć negatywny wpływ na prawidłowy fizyczny, psychiczny lub moralny rozwój małoletnich oraz audycji lub innych przekazów przeznaczonych dla danej kategorii wiekowej małoletnich, stosowania wzorów symboli graficznych i formuł zapowiedzi (Dz.U. z 2005 r. nr 130, poz. 1089), tekst jednolity ogłoszono w Dz.U. z 2014 r. poz. 311.

[3] Rozporządzenie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z dnia 12 lipca 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie kwalifikowania audycji lub innych przekazów mogących mieć negatywny wpływ na prawidłowy fizyczny, psychiczny lub moralny rozwój małoletnich oraz audycji lub innych przekazów przeznaczonych dla danej kategorii wiekowej małoletnich, stosowania wzorów symboli graficznych i formuł zapowiedzi (Dz.U. z 2011 r. nr 155, poz. 923).

[4] Rozporządzenie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z dnia 13 kwietnia 2022 r. w sprawie kwalifikowania, rozpowszechniania i sposobu zapowiadania audycji lub innych przekazów mogących mieć negatywny wpływ na rozwój małoletnich (Dz.U. z 2022 r. poz. 938).

[5] Nadawców tych nie obowiązują przepisy Ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (Dz.U. z 2022 r. poz. 1722).

[6] DAWNA TELEWIZJA – Pani Edyta Wojtczak zapowiada film "Pluton" – TVP 1 – 1992 rok – YouTube

[7] Stary system klasyfikacji programów pod względem przeznaczenia wiekowego na TVN – YouTube

[1]