Stanisław Biega (major)

Ten artykuł dotyczy oficera. Zobacz też: inne osoby o tym imieniu i nazwisku.

Stanisław Biega

major dyplomowany saperów
Data i miejsce urodzenia	5 września 1893 Sanok, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	27 września 1944 Oflag VI B Dössel, III Rzesza
Przebieg służby
Lata służby	1914–1944
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Jednostki	2 batalion saperów
Stanowiska	zastępca dowódcy batalionu
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Stanisław Biega (ur. 5 września 1893 w Sanoku, zm. 27 września 1944 w Oflagu VI B Dössel) – major dyplomowany saperów Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, uczestnik czterech wojen.

Urodził się 5 września 1893 w Sanoku, jako najstarszy syn Stanisława Jana Antoniego Biegi (1862–1923) i Marii z Baumanów (córka inż. Stanisława Baumana i Jadwigi z Lubowieckich)^[1]. Ojciec był prawnikiem, nauczycielem, działaczem społecznym. Stanisław Biega miał siostrę Jadwigę (1891–1983), nauczycielkę i brata Bolesława (1896–1976), dyplomatę. Jego wujami (bracia ojca) byli Henryk (ur. 1844), kanonik, rektor seminarium duchownego w Przemyślu, Leopold (1848–1910), nauczyciel, dyrektor szkoły w Sanoku, Władysław (ur. 1850), nauczyciel, dyrektor szkoły w Dynowie.

Uczęszczał do szkół w Sanoku. W 1911 zdał egzamin dojrzałości w C.K. Gimnazjum Męskim w Sanoku (w jego klasie byli m.in. Stefan Lewicki, Józef Premik, Jan Polański, Kazimierz Swoszowski, Paweł Wiktor, Edward Zegarski)^[2][3]. Wstąpił na Politechnikę Lwowską, gdzie ukończył pięć semestrów. Równocześnie przechodził przeszkolenie wojskowe w Polowych Drużynach Sokolich.

Wkrótce po wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionu Wschodniego. Po rozwiązaniu Legionu w Mszanie Dolnej przedostał się do Kijowa. Na terenie Rosji działał w Związku Walki Czynnej jako komendant obwodu kijowskiego. Następnie wstąpił do I Korpusu Polskiego gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego. 1 grudnia 1917 wstąpił do Legii Oficerskiej. W styczniu 1918, w randze podporucznika, zgłosił się na ochotnika do załogi pociągu pancernego „Związek Broni”. 14 stycznia uczestniczył w ataku 4 pułku strzelców na stację Żłobin (przez sześć godzin odpierał ataki bolszewików), 21 stycznia brał udział w wyprawie pociągu pancernego na stację Czerwony Brzeg uczestnicząc w pościgu na nieprzyjacielem. Za swoje czyny bojowe w walkach z siłami bolszewickimi pod Bobrujskiem w lutym 1918 i wykazanie niezwykłej odwagi ppor. Stanisław Biega został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari (nr 8195). W tym czasie jego dziadek Stanisław Bauman, syn powstańca listopadowego Ernesta Baumana, przekazał mu także jego Order Virtuti Militari.

Po rozwiązaniu I Korpusu, w maju 1918, przedostał się do Krakowa. Tam razem ze swoim byłym dowódcą pociągu „Związek Broni” por. Stanisławem Małagowskim zorganizowali nowy pociąg pancerny „Śmiały”^[4]. Wyruszyli na odsiecz oblężonego Lwowa podczas wojny polsko-ukraińskiej. Po zwycięstwie zostali skierowani do walk w wojny polsko-bolszewickiej na froncie litewsko-białoruskim. 8 maja 1919 został wraz częścią załogi Śmiałego przeniesiony na zdobyczną pancerkę, której zostaje dowódcą. pociąg otrzymuje nazwę Śmialy–szeroki^[5]. Dowodząc pociągiem „Śmiały Szeroki” brał udział w walkach pod Smorgoniem, Zalesiem, Mołodecznem, Starą Wilejską „gdzie skutecznie wspierany przez piechotę zmusił niejednokrotnie atakujących bolszewików do odwrotu”^[6]. W lipcu 1919 wraca do załogi pociągu Śmiały^[5].

W listopadzie 1919 otrzymał przydział na instruktora w Wielkopolskiej Szkoły Podchorążych Piechoty w Poznaniu. Stamtąd został przeniesiony do batalionu maszynowego. W lipcu 1920 przy natarciu Armii Czerwonej na zachód, posłano go na front wraz z 15 pułkiem piechoty, ale zachorował na malarię i znalazł się w szpitalu.

Po wyjściu ze szpitala w latach 1921–1925 pełnił obowiązki dowódcy plutonu i dowódcy kompanii reflektorów w batalionie maszynowym^[7][8] w Nowym Dworze Mazowieckim. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 62. lokatą w korpusie oficerów inżynierii i saperów, a jego oddziałem macierzystym był nadal batalion maszynowy^[9]. 31 marca 1924 roku został awansowany na kapitana ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 roku i 41. lokatą w korpusie oficerów inżynierii i saperów^[10]. W 1925 roku, po ukończeniu 7-miesięcznego IV Kursu Doszkolenia Oficerów Saperów, został przydzielony z batalionu elektromechanicznego do Oficerskiej Szkoły Inżynierii na stanowisko wychowawcy^[11].

W latach 1927–1929 odbył studia w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie^[12]. Następnie do 1931 służył jako oficer wyszkolenia w Dowództwie Okręgu Korpusu nr X w Przemyślu^[13], w 1931 został przeniesiony do dowództwa 2 Brygady Saperów^[14]. We wrześniu 1933 został przeniesiony do batalionu elektrotechnicznego na stanowisko oficera sztabowego do spraw wyszkolenia^[15]. W 1934 został przeniesiony do Dowództwa Okręgu Korpusu nr I w Warszawie^[16]. 27 czerwca 1935 roku został mianowany majorem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1935 roku i 5. lokatą w korpusie oficerów inżynierii i saperów^[17]. Do 1937 był na stanowisku oficera do spraw wyszkolenia w batalionie elektrotechnicznym. W 1937 został zastępcą dowódcy 2 batalionu saperów kaniowskich w Puławach. W następnym roku zajmowane przez niego stanowisko otrzymało nazwę „I zastępca dowódcy batalionu”^[18].

W czasie kampanii wrześniowej 1939 był przydzielony do sztabu Armii „Poznań” gen. Tadeusza Kutrzeby. Wziął udział w bitwie nad Bzurą. Wraz z niedobitkami armii przedostał się do oblężonej Warszawy i wziął udział w jej obronie. Po kapitulacji załogi stolicy znalazł się w niemieckiej niewoli, w Oflagu VI B Dössel (nr jeniecki 48988/IV A). Nie doczekał wyzwolenia – zginął 27 września 1944 podczas alianckiego nalotu. Został pochowany na cmentarzu w Dössel (obecnie część miasta Warburg) razem z 184 innymi zabitymi w tym tragicznym zdarzeniu^[19].

Symboliczna inskrypcja pamięci Stanisława Biegi została umieszczona na grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera PPRK-1-240)^[20].

W 1923 ożenił się z Ireną, z domu Helbich. Mieli syna Stanisława (ur. 1925), który w 1944 walczył w Górach Świętokrzyskich, następnie wyjechał do Australii. Owdowiał w 1937 po długiej chorobie żony. Powtórnie się ożenił w 1938 z Eugenią Żukowską, która była później osadzona w obozie w Ravensbrück (zm. 1990). Mieli syna Macieja (1939–1993), którego ojciec nie zdołał zobaczyć po urodzeniu. Jego bratankiem był Bolesław Krzysztof Biega, powstaniec warszawski.

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 8195 – 4 sierpnia 1922^[21]
• Krzyż Niepodległości – 9 października 1933 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”^[22][23]
• Krzyż Walecznych czterokrotnie (po raz 1 w 1921, po raz 2, 3 i 4 w 1922^[24], po raz 1 i 2^[25])
• Srebrny Krzyż Zasługi – 15 grudnia 1926^[26]
• Order Świętych Maurycego i Łazarza
• Medal Zwycięstwa^[27]
• Odznaka „Znak Pancerny” nr 512 – 11 listopada 1933^[28]

• Biega Stanisław. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.39-2995 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-12-25].
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• „Śmiały” 1919-5.XI.-1920 : W rocznicę wyruszenia na front poc. panc. „ŚMIAŁY” 1920
• Bolesław Polak: Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. II (1914–1921) Cz. 2. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej, 1993, s. 19–20. ISBN 83-900510-0-1.
• Andrzej Romaniak. Żołnierz gen. Juliusza Rómmla. „Tygodnik Sanocki”, s. 5, Nr 9 (642) z 27 lutego 2004. 
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Stanisław Biega. biega.com. [dostęp 2014-07-11].
• Bohaterowie II wojny światowej. Bolesław Biega. debna.pl. [dostęp 2014-07-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (14 lipca 2014)].
• Bolesław Józef Biega: Wspomnienia Bolesława Józefa Biegi. biega.com. s. 1. [dostęp 2016-10-09].