Stacja postojowa

Stacja postojowa – obiekt infrastruktury kolejowej służący wyłącznie do postoju, czyszczenia, naprawy, zaopatrywania i formowania składów pociągów pasażerskich (w tym metra lub kolei miejskiej) na torach i w obiektach do tego przeznaczonych^[1]. Jest to kolejowy odpowiednik zajezdni (tramwajowej, trolejbusowej lub autobusowej)^[2][3].

Specjalne stacje postojowe lub wyodrębnione w ramach pozostałych stacji kolejowych grupy torów postojowych zlokalizowane są w pobliżu stacji krańcowych pociągów pasażerskich^[4]. Odrębne stacje postojowe znajdują się często w ośrodkach stanowiących węzły kolejowe^[5].

Stacje postojowe lokalizuje się w miarę możliwości na krańcach miast, niekiedy w odległości kilku kilometrów od obsługiwanej stacji krańcowej^[5]. Ma to związek z zajmowaniem przez stację postojową dużego terenu i zachowanie możliwości rozbudowy^[5].

Układ torów stacji postojowej oraz rozmieszczenie obiektów i urządzeń uzależnione są od przyjętego na stacji procesu technologicznego obrządzania (obróbki) wagonów^[6].

Zasadniczym zadaniem stacji postojowej jest przyjęcie składu pociągu pasażerskiego po jego dotarciu do stacji końcowej i przygotowanie do obsługi kolejnego pociągu pasażerskiego^[5].

Do zadań stacji postojowych należą w szczególności:

• oględziny techniczne przyjętych pociągów,
• mycie i czyszczenie wagonów oraz – w miarę potrzeb – przeprowadzanie dezynfekcji,
• naprawianie drobnych uszkodzeń,
• wyposażanie w wodę i środki higieniczne,
• ładowanie akumulatorów w wagonach,
• przeformowanie składów, planowo lub w razie potrzeb,
• przeprowadzanie próby hamulców w pociągu,
• uruchamianie ogrzewania w okresie zimy^[7].

Na stacjach i grupach postojowych składy pociągowe podlegają procesowi obróbki. W ramach procesu wykonuje się:

• przestawienie pociągu z torów peronowych na stację lub grupę postojową,
• wyłączenie ze składu wagonów, które muszą być odstawione na specjalnie wyznaczone punkty (np. wagony pocztowe),
• czyszczenie, mycie oraz wyposażanie wagonów niezbędne środki (wodę, gaz, środki sanitarne, pościel itp.),
• wyłączanie wagonów kierowanych do naprawy i włączanie w ich miejsce wagonów z rezerwy eksploatacyjnej,
• przestawienie w czasie ustalonym w planie przygotowanego składu pociągu ze stacji lub grupy postojowej na tor peronowy^[4].

Dla właściwego wypełniania zadań stacja postojowa powinna posiadać:

• tory przyjazdowe (przyjęciowe), na których dokonywane są oględziny,
• tory rozrządowe do zmiany składu wagonów w pociągu,
• tory z urządzeniami do mycia i czyszczenia wagonów, myjnie,
• tory odjazdowe, wyposażone opcjonalnie w urządzenia do zasilania ogrzewania^[7].

Duże stacje postojowe posiadają sieć stałą sprężonego powietrza, umożliwiającą wykonanie próby hamulców bez użycia pojazdu trakcyjnego^[8], a także obiekty dawnych samodzielnych wagonowni obsługujących wagony pasażerskie, z odpowiednim wyposażeniem i urządzeniami, które stały się częściami stacji postojowych^[6].

Praca manewrowa na stacjach postojowych, związana z modyfikowaniem składów pociągowych (np. wymiany, zmiany kolejności wagonów) bywa prowadzona z wykorzystaniem lokomotyw manewrowych.

Wagony pasażerskie używane przez przewoźników są przydzielane do inwentarza poszczególnych wagonowni, zwanych wagonowniami macierzystymi^[9]. Posiadają również przypisane miejsca postoju, zwane stacją macierzystą, którym bywa często stacja postojowa^[6].

PKP Intercity posiada stacje postojowe w następujących lokalizacjach:

• Białystok^[10],
• Bydgoszcz^[10],
• Gdynia Grabówek^[10],
• Katowice^[10],
• Kołobrzeg^[10],
• Kraków KGZ^[10],
• Kraków Prokocim^[10],

• 

  Lublin Główny^[10],
• Olsztyn^[10],
• Poznań^[10],
• Przemyśl Bakończyce^[10],
• Szczecin Zaleskie Łęgi^[10],
• Warszawa Grochów^[10],
• Wrocław^[10],
• Zakopane^[10].

• Stacja rozrządowa

• Ewald Kowalski: Zarys Kolejnictwa. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1986. ISBN 83-206-0632-2.
• 8.2. Autobusy miejskie. Zaplecze techniczne. ; 9.3. Trolejbusy. Zajezdnie eksploatacyjne i naprawcze. 10.5.1. Tramwaje. Zajezdnie tramwajowe. W: Jan Kubalski, Tadeusz Mazurek: Komunikacja miejska. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1967.
• Znaczenie zajezdni w rozkładzie jazdy. W: Bogusław Madej, Robert Madej, Konrad Pruciak: Publiczny transport miejski. Zasady tworzenia rozkładów jazdy. Wyd. II zaktualizowane. Warszawa: Akademia Transportu i Przedsiębiorczości, 2017. ISBN 978-83-944575-3-2.
• Paweł Zalewski: Technologia Transportu Kolejowego. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2015. ISBN 978-83-206-1919-5.