Spodumen

Spodumen
	Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	LiAlSi2O6
Twardość w skali Mohsa	6,5 – 7
Przełam	nierówny
Łupliwość	doskonała
Pokrój kryształu	słupkowy, tabliczkowy, kolumnowy
Układ krystalograficzny	jednoskośny
Gęstość	3,0 – 3,2 g/cm³
	Właściwości optyczne
Barwa	bezbarwny lub różne barwy
Rysa	biała
Połysk	szklisty
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Spodumen – to minerał z gromady krzemianów, zaliczany do grupy piroksenów. Należy do minerałów rzadkich, rozpowszechnionych tylko w niektórych rejonach Ziemi.

Nazwa pochodzi od gr. spodos = popiół (spodios = szary), nawiązując do szarej, przypominającej popiół barwy tego minerału; gr. spodumentos = spopielony (spodoustha = obrócić się w popiół), nawiązuje z kolei do wyglądu produktu prażenia spodumenu w płomieniu dmuchawki.

Właściwości

Tworzy stosunkowo często kryształy o pokroju słupkowym, tabliczkowym lub kolumnowym, osiągające niekiedy gigantyczne rozmiary (o długości kilkunastu metrów i wadze kilkudziesięciu ton). Na kryształach są często charakterystyczne zbrużdżenia. Występuje też w postaci skupień zbitych, ziarnistych, pręcikowych, promienistych. Jest kruchy i przezroczysty. Niektóre kryształy wykazują efekt kociego oka, czasami także silną fluorescencję. Jest minerałem bardzo delikatnym, wskutek upadku ulega rozbiciu, nieodporny na podwyższoną temperaturę oraz wrażliwy na światło – blednie. Odmiany: Może mieć różne barwy: białą, żółtobiałą, żółtą, zielonkawożółtą, złocistobrunatną – tryfan, żółtozieloną, zieloną, ciemnozieloną – hiddenit, niebieskopurpurową, fioletową, fioletowoczerwoną, różową – kunzyt, szarą, szaroniebieską, niebieską – nuristanit. Bywa też bezbarwny i wielobarwny.

Zabarwienie wywołują domieszki: żelaza (tryfan), chromu (hiddenit), manganu (kunzyt), oraz niekiedy sodu i wanadu.

Występowanie

Stanowi częsty składnik pegmatytów litowych. Współwystępuje z berylem, turmalinem, amblygonitem, kwarcem, skaleniami.

Miejsca występowania: Brazylia – Minas Gerais, USA – Kalifornia, Dakota Południowa, Karolina Północna, Connecticut, Afganistan – Nuristan, Madagaskar, Mjanma, Rosja – Ural, Zabajkale, Chiny, Australia, Włochy – Elba, Wielka Brytania, Finlandia, Czechy.

W Polsce – w Karkonoszach i okolicach Góry Ślęży.

Zastosowanie

Ważne źródło otrzymywania litu.
Używany w przemyśle chemicznym, szklarskim, ceramicznym, do produkcji baterii alkalicznych, dodatek do smarów (- obniża temperaturę ich krzepnięcia).
Jest bardzo atrakcyjnym kamieniem kolekcjonerskim.
Ogromne okazy znajdowane są w Dakocie Południowej w USA (16 m długości, 90 t wagi).
Należy do poszukiwanych i często wykorzystywanych kamieni jubilerskich.

Zobacz też

Bibliografia

J. Żaba: Ilustrowany słownik skał i minerałów, Videograf II Sp. z o.o. – 2003 r.
J. Parafiniuk: Minerały systematyczny katalog 2004, TG”Spirifer” W-wa 2005
A. Bolewski: Mineralogia szczegółowa, Wyd. Geolog. 1965 r.