Przejdź do zawartości

Sam Shepard

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sam Shepard
Ilustracja
Sam Shepard na pokładzie „USS Abraham Lincoln”, na planie filmu Niewidzialny (2004)
Imię i nazwisko

Samuel Shepard Rogers III[1]

Data i miejsce urodzenia

5 listopada 1943[1]
Fort Sheridan[1]

Data i miejsce śmierci

27 lipca 2017[1]
Midway[1]

Zawód

dramaturg, scenarzysta, aktor, autor, eseista, reżyser

Współmałżonek

O-Lan Jones
(1969–1984; rozwód)

Lata aktywności

1962–2017

Multimedia w Wikimedia Commons

Samuel Shepard Rogers III[2][3] (ur. 5 listopada 1943 w Fort Sheridan, zm. 27 lipca 2017 w Midway[4]) – amerykański dramaturg, scenarzysta, eseista i aktor teatralny i filmowy. Laureat Nagrody Pulitzera za sztukę Buried Child (1979)[5]. Najbardziej znane filmy, do których napisał scenariusz, to: Zabriskie Point (reż. Michelangelo Antonioni 1970) i Paryż, Teksas (reż. Wim Wenders 1984). Jako aktor najbardziej znany z ról w filmach Niebiańskie dni i Raport Pelikana. Był autorem 44 sztuk teatralnych.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Wczesne lata

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Fort Sheridan w stanie Illinois jako syn oficera wojskowego i farmera Samuela Sheparda Rogersa VI (1917–1984) i Jane Elaine (z domu Schook) Rogers[6], nauczycielki pochodzącej z Chicago[7]. Miał pochodzenie angielskie, szkockie i irlandzkie[7]. Jego ojciec służył w United States Army Air Forces jako pilot bombowca podczas II wojny światowej. Miał dwie siostry: Sandy i Roxanne[5].

Jako nastolatek pracował na ranczo, a po ukończeniu szkoły średniej Duarte High School w Duarte w Kalifornii w 1961 roku, studiował rolnictwo w Mount San Antonio College[5], gdzie zafascynowała go twórczość Samuela Becketta, jazz i ekspresjonizm abstrakcyjny.

Kariera

[edytuj | edytuj kod]

W 1961 przyłączył się do objazdowej grupy aktorskiej Bishop’s Company Repertory Players. Używał wówczas pseudonimu Steve Rogers. Pracował także jako dramaturg w Magic Theatre w San Francisco. W 1962, w wieku dziewiętnastu lat przeniósł się do Nowego Jorku. Porzucił studia, w 1963 roku dorabiał jako boy hotelowy w barze w Greenwich Village. Pracował jako kelner w klubie jazzowym w Village Gate, cały czas rozwijając swe teatralne zainteresowania. W 1964 przez Theatre Genesis Off-off-Broadway w Kościele św. Marka w Bowery pokazana została jego pierwsza jednoaktowa, autobiograficzna sztuka Cowboys, o której bardzo przychylnie pisał The Village Voice. Shepard współpracował wówczas z wieloma eksperymentalnymi grupami teatralnymi jak: La Mama, Cafe Cino, Open Theatre czy American Place Theatre. Grał na perkusji w Holy Modal Rounders. Zdobył trzy Obie Award w 1966 – Chicago, Icarus's Mother i Red Cross[8], a także odebrał Obie Award w 1967 roku za La Turista. Pod koniec lat sześćdziesiątych dostał grant Fundacji Rockefellera i Guggenheima.

Jego scenariusz został wykorzystany w filmach: Ja i mój brat (Me and My Brother, 1968) Roberta Franka z tekstami Allena Ginsberga i Petera Orlovsky oraz Zabriskie Point (1970) Michelangela Antonioniego. Szkice Sheparda przyczyniły się też do sukcesu kontrowersyjnej rewii Kennetha Tynana Oh! Calcutta! (1969) na Broadwayu[9].

W 1975 podczas tournée Rolling Thunder Revue jako scenarzysta filmu, który dokumentował podróż i koncerty, towarzyszył również Bobowi Dylanowi, grał również na perkusji i występował też z T-Bone Burnettem[5].

W 1979 roku otrzymał Nagrodę Pulitzera za sztukę Buried Child (1979) z Mary McDonnell, a w 1986 został wyróżniony nagrodą Drama Desk za A Lie of the Mind z udziałem Harveya Keitela i Amandy Plummer.

Wim Wenders wykorzystał jego scenariusz do dwóch filmów – Paryż, Teksas (Paris, Texas, 1984) z udziałem Harry'ego Deana Stantona i Nie wracaj w te strony (Don't Come Knocking, 2005) z Samem Shepardem i Jessicą Lange, a Robert Altman do swojego dramatu Chora miłość (Fool for Love, 1985) z Samem Shepardem i Kim Basinger.

Sam Shepard zadebiutował jako aktor w Brand X (1970) z Sally Kirkland i Abbie Hoffman. Zwrócił na siebie uwagę w roli tajemniczego farmera zauroczonego Brooke Adams w dramacie Terrence'a Malicka Niebiańskie dni (Days of Heaven, 1978) u boku Richarda Gere. Zebrał dobre recenzje jako Cal Carpenter w filmie fantasy Daniela Petriego Zmartwychwstanie (1980)[10] z Ellen Burstyn. Za kreację astronauty Chucka Yeagera w filmie przygodowym Philipa Kaufmana Pierwszy krok w kosmos (The Right Stuff, 1983) wg książki Toma Wolfe’a był nominowany do Oscara dla najlepszego aktora drugoplanowego. Jako Dashiell Hammett w dramacie telewizyjnym Kathy Bates Dash i Lilly (Dash and Lilly, 1999) zdobył nominację do Złotego Globu i Emmy[11]. Wystąpił też w dramacie wojennym Ridleya Scotta Helikopter w ogniu (Black Hawk Down, 2001) jako generał William F. Garrison u boku Ewana McGregora oraz melodramacie Nicka Cassavetesa Pamiętnik (The Notebook, 2004) w roli Franka Calhouna, oddanego ojca Ryana Goslinga. Za rolę Toma Blankenshipa w dramacie Uciekinier (Mud, 2012) z Matthew McConaugheyem otrzymał Independent Spirit Robert Altman Award.

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Cierpiał na aerofobię. W okresie wojny wietnamskiej był uzależniony od heroiny.

9 listopada 1969 ożenił się z O-Lan Jones, z którą miał syna Jesse'ego Mojo (ur. 1970). Jednak w roku 1984 doszło do rozwodu. W latach 1970–1971 był związany z wokalistką Patti Smith[12]. Na planie filmu biograficznego Frances (1982), gdzie grał reportera Harry'ego Yorka, poznał aktorkę Jessicę Lange, z którą był związany w latach 1982–2009 i miał dwoje dzieci: córkę Hannah Jane (ur. 1985) i syna Samuela Walkera (ur. 14 czerwca 1987)[5].

Zmarł 27 lipca 2017 we własnym domu w Kentucky na skutek komplikacji wywołanych przez stwardnienie zanikowe boczne[13][14]. Miał 73 lata.

Sztuki jego autorstwa

[edytuj | edytuj kod]
  • 1964: Cowboys
  • 1964: The Rock Garden
  • 1965: Chicago
  • 1965: Icarus's Mother
  • 1965: 4-H Club
  • 1966: Red Cross
  • 1967: La Turista
  • 1967: Cowboys #2
  • 1967: Forensic & the Navigators
  • 1969: The Unseen Hand
  • 1969: Oh! Calcutta!
  • 1970: The Holy Ghostly
  • 1970: Operation Sidewinder
  • 1971: Mad Dog Blues
  • 1971: Back Bog Beast Bait
  • 1971: Cowboy Mouth
  • 1972: The Tooth of Crime
  • 1975: Action
  • 1978: Curse of the Starving Class
  • 1978: Tongues
  • 1977: Buried Child
  • 1980: True West
  • 1981: Savage/Love
  • 1983: Fool for Love
  • 1985: A Lie of the Mind
  • 1993: Simpatico
  • 1995: Buried Child Revised
  • 1998: Eyes for Consuela
  • 2000: The Late Henry Moss
  • 2004: The God of Hell

Wybrana filmografia

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e Sam Shepard w bazie Discogs.com (ang.)
  2. ↑ Sam Shepard (5 de Novembro de 1943). Filmow. [dostęp 2017-01-15]. (port.).
  3. ↑ Personalidade: Sam Shepard (EUA). InterFilmes.com. [dostęp 2017-01-15]. (port.).
  4. ↑ Sam Shepard Actor, Playwright, Director, Writer. TVGuide.com. [dostęp 2017-08-01]. (ang.).
  5. ↑ a b c d e Sam Shepard Fast Facts. TVGuide.com. [dostęp 2017-08-01]. (ang.).
  6. ↑ Sam Shepard – Writer Biography (1943-). Film Reference. [dostęp 2017-01-15]. (ang.).
  7. ↑ a b Sam Shepard – What Nationality Ancestry Race. EthniCelebs.com. [dostęp 2021-07-19]. (ang.).
  8. ↑ Sam Shepard. Internet Off-Broadway Database. [dostęp 2017-01-15]. (ang.).
  9. ↑ Sam Shepard. Internet Broadway Database. [dostęp 2021-07-31]. (ang.).
  10. ↑ Sandra Brennan: Sam Shepard Biography. AllMovie. [dostęp 2021-07-19]. (ang.).
  11. ↑ Sam Shepard Awards. AllMovie. [dostęp 2021-07-19]. (ang.).
  12. ↑ Liam Mathews: Writer and Actor Sam Shepard Dead at 73. TVGuide.com, 2017-07-31. [dostęp 2017-08-01]. (ang.).
  13. ↑ Ben Brantley: Sam Shepard, Actor and Pulitzer-Winning Playwright, Is Dead at 73. „The New York Times”, 2017-07-31. [dostęp 2017-08-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-01)]. (ang.).
  14. ↑ Daniel Kreps: Sam Shepard, Actor and Playwright, Dead at 73. „Rolling Stone”, 2017-08-01. [dostęp 2017-08-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-01)]. (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sam_Shepard&oldid=75206244”