Sadagóra

Sadagóra

Państwo	Ukraina
Obwód	czerniowiecki
Wysokość	248 m n.p.m.
Kod pocztowy	58025
Położenie na mapie obwodu czerniowieckiego Sadagóra
Położenie na mapie Ukrainy Sadagóra
48°21′N 25°57′E/48,350000 25,950000
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Sadagóra, ukr. Садгора, (jid. סאַדיגוראַ, mołd. Садаґура, niem. Sadagora, pol. Sadagóra niekiedy wzminakowane też niewłaściwie jako: Sadagura, Sadogura, Sadegura, Sadgora, Sadiger) – historyczne miasto na Bukowinie, obecnie dzielnica Czerniowiec nad Prutem.

Miejscowość założona w roku 1770 przez barona Petera Nicolausa von Gartenberga (1714–1786 (właściwie Petera Nielsa Nyegaarda), pochodzącego z Danii oficera. Nazwa miasta pochodzi od polskiej wersji jego nazwiska – Mikołaj Neugarten von Gartenberg Sadagórski^[1]. W czasie wojny rosyjsko-tureckiej (1768–1774) pozostawał w służbie carycy Katarzyny II. W 1770 założył tu działającą cztery lata mennicę na potrzeby wypłaty żołdu żołnierzom rosyjskim, wokół której rozwinęła się osada.

W roku 1774 miasteczko liczyło 104 mieszkańców, w 1778 erygowano kościół katolicki pod wezwaniem św. Michała, w roku 1880 miasto było zamieszkane w większości przez Żydów – blisko 79% populacji, Polaków – ok. 8% oraz pozostałe narodowości: Niemców i Mołdawian. Sadagóra została przyłączona do Austrii 31 sierpnia 1774 po okresie wojen rosyjsko-tureckich z lat 1768–1774. Od roku 1782 nastąpiło liczne osadnictwo żydowskie.

Podczas I wojny światowej zajęte przez Rosjan w roku 1916. W latach 1918–1940 należało do Rumunii. Latem 1940 przyłączone do ZSRR, Mołdawskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. W latach 1941–1944 ponownie należało do Rumunii. Zdobyte przez Armię Czerwoną w 1944.

W roku 1959 liczyło 12 400 mieszkańców, następnie administracyjnie włączone do Czerniowiec. W latach 1945–1991 część Ukraińskiej SRR, od 1991 należy do Ukrainy i jest dzielnicą miasta Czerniowce.

Miasto było kiedyś ważnym ośrodkiem ruchu chasydzkiego oraz miejscem religijnej działalności Izraela Friedmana, założyciela dynastii cadyków sadagórskich (Sanok, Bukowsko, Rymanów, Nowy Sącz). Obecnie centrum tego ruchu znajduje się w Bene Berak w Izraelu. W okresie 1941–1944 w Sadagórze znajdował się hitlerowski obóz zagłady dla Żydów.

Urodził się tutaj w 1889 Wojciech Rubinowicz – polski fizyk teoretyk, profesor europejskich uniwersytetów; mieszkał także izraelski pisarz Aharon Appelfeld.

• Synagoga w Sadagórze

• Sadagóra, mko, powiat czerniowiecki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 195 .

• Stare zdjęcia Sadagóry