Petru Lucinschi

Petru Lucinschi

Data i miejsce urodzenia	27 stycznia 1940 Rădulenii Vechi
Prezydent Mołdawii
Okres	od 15 stycznia 1997 do 7 kwietnia 2001
Poprzednik	Mircea Snegur
Następca	Vladimir Voronin
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Petru Lucinschi, ros. Пётр Кириллович Лучинский, trb. Piotr Kiriłłowicz Łuczinskij (ur. 27 stycznia 1940 w miejscowości Rădulenii Vechi w rejonie Florești) – mołdawski polityk, działacz komunistyczny, przewodniczący Parlamentu Republiki Mołdawii, w latach 1997–2001 prezydent Mołdawii.

Absolwent Państwowego Uniwersytetu Mołdawskiego w Kiszyniowie (1962)^[1]. W 1974 ukończył korespondencyjny kurs w szkole partyjnej przy KC KPZR w Moskwie. Doktoryzował się z filozofii (1977), został członkiem Rosyjskiej Akademii Nauk^[1]. Przez rok służył w Armii Radzieckiej.

Od 1960 etatowy działacz partyjny, od 1964 członek Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego. W 1960 został instruktorem w komitecie centralnym mołdawskiego Komsomołu. Od 1966 drugi, a od 1967 pierwszy sekretarz tej organizacji, a także członek Prezydium Rady Najwyższej Mołdawskiej SRR^[1]. W latach 1971–976 był sekretarzem w komitecie centralnym Komunistycznej Partii Mołdawii, następnie do 1978 pierwszym sekretarzem komitetu miejskiego partii w Kiszyniowie. Od 1978 do 1986 wicedyrektor departamentu w KC KPZR, następnie do 1989 drugi sekretarz KC Komunistycznej Partii Tadżykistanu. Od 25 kwietnia 1989 stały członek KC KPZR^[1]. W międzyczasie był deputowanym do Rady Najwyższej Mołdawskiej SRR (1967–1980), Rady Najwyższej Tadżyckiej SRR (1986–1990) i Rady Najwyższej ZSRR (1986–1991)^[1].

16 listopada 1989 został pierwszym sekretarzem Komunistycznej Partii Mołdawii, pełniąc tę funkcję do 4 lutego 1991^[1]. Był pierwszym w historii partii pierwszym sekretarzem urodzonym nie w Rosji, na Ukrainie lub w naddniestrzańskiej części Mołdawskiej SRR, ale w części prawobrzeżnej (besarabskiej)^[2]. W latach 1991–1992 pracował w Rosyjskiej Akademii Nauk^[1]. W latach 1992–1993 był ambasadorem Mołdawii w Federacji Rosyjskiej^[1].

W 1990 i 1994 wybierany do Parlamentu Republiki Mołdawii. 4 lutego 1993 został przewodniczącym mołdawskiego parlamentu XII kadencji, natomiast 29 marca 1994 przewodniczącym parlamentu XIII kadencji^[1].

W grudniu 1996, startując jako kandydat bezpartyjny^[3], wygrał powszechne wybory prezydenckie, w drugiej turze głosowania otrzymując 54% głosów i pokonując ubiegającego się o reelekcję Mirceę Snegura^[4]. Poglądy głoszone przez obydwu kontrkandydatów praktycznie nie różniły się od siebie, z tym wyjątkiem, że Petru Lucinschi opowiadał się za naprawieniem stosunków mołdawsko-rosyjskich^[5].

Na urząd prezydencki wstąpił 15 stycznia 1997^[3]. 8 maja 1997 podpisał z prezydentem nieuznawanej międzynarodowo Naddniestrzańskiej Republiki Mołdawii Igorem Smirnowem deklarację o zasadach normalizacji stosunków mołdawsko-naddniestrzańskich^[6]. Rozmowy w sprawie przyszłego statusu Naddniestrza, jakie prowadził z Igorem Smirnowem w lutym roku następnego, wykazały jednakże ogromne różnice w interpretacji tego dokumentu i nie doprowadziły do postępów w uregulowaniu konfliktu naddniestrzańskiego^[7]. W marcu 1998 jako przedstawiciel Mołdawii sygnował mołdawsko-rosyjsko-ukraińsko-naddniestrzańskie porozumienie o środkach budowy zaufania i kontaktów między Mołdawią a Naddniestrzem, a także prowadził z rządem Ukrainy rozmowy w sprawie delimitacji granicy^[7]. Wbrew zapowiedziom z kampanii wyborczej nie zmienił kierunku mołdawskiej polityki zagranicznej, kontynuując balansowanie między Rosją a Zachodem (zwłaszcza Rumunią)^[5][8]. Całkowicie natomiast zrezygnował z posługiwania się retoryką nacjonalistyczną (panrumuńską lub mołdawską), której używał jego poprzednik^[9].

W 1999 podjął próbę doprowadzenia do zmiany ustroju państwowego Mołdawii z parlamentarno-prezydenckiego na prezydencki, przeprowadzając w tej sprawie referendum. Plebiscyt, który odbył się 23 maja 1999, został uznany za nieważny i niekonstytucyjny przez mołdawski Sąd Konstytucyjny. Wykazał on znaczne poparcie dla idei lansowanej przez prezydenta, który w parlamencie miał jednak bardzo ograniczone zaplecze, liczące do kilku deputowanych^[10]. Prezydent przedstawiał się jako jedyna wiarygodna osoba w kraju, równocześnie jednak nigdy nie sformułował programu swojej prezydentury ani nie korzystał ze swoich uprawnień w zakresie inicjatywy ustawodawczej^[11]. Jako że jego dążenia godziły we wpływy liderów największych mołdawskich partii, zjednoczyli się oni przeciwko niemu; 5 lipca 2000 niemal wszystkie ugrupowania zasiadające w mołdawskim parlamencie zagłosowały za zmianą konstytucji, ograniczając tym samym kompetencje prezydenta i postanawiając, iż głowę państwa wybierać będzie parlament większością 3/5 głosów^[11]. Wobec faktu, że dwa głosowania w sprawie wyboru nowego prezydenta nie zakończyły się rozstrzygnięciem, a ugrupowania centroprawicowe przeprowadziły bojkot, by nie dopuścić do zwycięstwa lidera Partii Komunistów Republiki Mołdawii Vladimira Voronina, Petru Lucinschi 12 stycznia 2001 rozwiązał parlament^[12]. Nowe wybory przyniosły zdecydowane zwycięstwo komunistom, a 4 kwietnia 2001 Vladimir Voronin został zdecydowaną większością głosów wybrany na prezydenta^[13].

Odznaczony m.in. Orderem Republiki^[14], greckim Krzyżem Wielkim Orderu Zbawiciela^[15], francuskim Krzyżem Wielkim Legii Honorowej^[15] oraz orderami radzieckimi (Orderem Czerwonego Sztandaru Pracy^[16] i Orderem Przyjaźni Narodów^[17]).

Jest wdowcem, ma dwóch synów^[1].

• Charles King: The Moldovans. Romania, Russia and the Politics of Culture. Stanford: Hoover Institution Press, Stanford University Press, 2000. ISBN 978-0-8179-9792-2. (ang.).
• Janusz Solak: Mołdawia: republika na trzy pęknięta. Historyczno-społeczny, militarny i geopolityczny wymiar „zamrożonego konfliktu” o Naddniestrze. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2014. ISBN 978-83-7780-997-6.
• Ulrich-Joachim Schulz-Torge (red.): Who Was Who in the Soviet Union. Monachium: K.G. Saur, 1992. ISBN 3-598-10810-9. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Biography of President of the Republic of Moldova Petru Lucinschi, 1996–2001. presedinte.md. [dostęp 2017-09-29]. (ang.).