Operacja 1001-Frombork

Operacja 1001-Frombork – harcerska akcja odbudowy zniszczonego podczas II wojny światowej Fromborka.

Na miejsce tej największej w dziejach polskiego harcerstwa akcji wybrano Frombork. Powodów takiej decyzji było kilka. Po II wojnie światowej miasto praktycznie nie istniało (na pewien czas, do 1959, utraciło nawet prawa miejskie)^[1]. Zniszczenia wojenne pochłonęły 80% jego zabudowy. Najważniejszym powodem było jednak przygotowanie z wielkim rozmachem uroczystych obchodów 500-lecia urodzin Mikołaja Kopernika w roku 1973. Frombork, w którym przez wiele lat mieszkał i pracował Mikołaj Kopernik, gdzie zmarł i został pochowany, doskonale wpisywał się w propagandowo-polityczne działania władz do promocji rozkwitu państwa^[2].

Pomysł akcji powstał w 1965 roku, a decyzja o jej podjęciu zapadła 29 marca 1966 w Olsztynie na naradzie z udziałem władz województwa olsztyńskiego i powiatu braniewskiego oraz miasta Fromborka. Byli również obecni Szef Urzędu Rady Ministrów, minister Janusz Wieczorek i Naczelnik ZHP Wiktor Kinecki.

Nazwa akcji miała nawiązywać do 1001 rocznicy powstania państwa polskiego, choć często za początek akcji podaje się zarówno rok 1966, jak i 1967^[3].

W latach 1966–1973 w ramach akcji Związku Harcerstwa Polskiego pod kryptonimem „Operacja 1001-Frombork” od 30 do 46 tysięcy^[4] instruktorów, harcerek i harcerzy ze szkół zawodowych i przyzakładowych prowadziło akcję odbudowy Fromborka. 2391 spośród nich za swoją pracę, trwającą co najmniej trzy turnusy, otrzymało najwyższe wyróżnienie – tytuł Honorowego Obywatela Fromborka (HOF). „Operacja 1001-Frombork” przygotowywała obchody 500. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika (Rok Kopernikański).

Akcja miała na celu odbudowanie miasta, które zostało poważnie zniszczone podczas II wojny światowej – kładziono ulice i chodniki, sadzono drzewka, odbudowywano budynki. Akcja była finansowana m.in. poprzez sprzedaż cegiełek („koperników”).

Kierownikiem akcji z ramienia Głównej Kwatery ZHP był Ireneusz Sekuła.

„Operacja 1001-Frombork” stała się też inspiracją innych akcji podejmowanych przez Związek Harcerstwa Polskiego. W 1974 ZHP, wykorzystując fromborskie doświadczenia, podjął kolejną wielką akcję Operację Bieszczady 40. W latach 80. próbowano, bez większego już oddźwięku, reaktywować akcję we Fromborku pod kryptonimem „Operacja 2001 Frombork”.

Z okazji zbliżającej się 40. rocznicy zakończenia „Operacji 1001-Frombork”, na wniosek wiceprzewodniczącego ZHP hm. Rafała M. Sochy Rada Naczelna ZHP podjęła w dniu 18 listopada 2012 uchwałę, w której z uznaniem przyjęła inicjatywę spotkania osób wyróżnionych honorowym obywatelstwem Fromborka po 40 latach od zakończenia operacji. Wyraziła jednocześnie nadzieję, że spotkanie to będzie wielkim przeżyciem dla jego uczestników, a także szansą na poznanie dorobku ZHP i uroku miasta Kopernika przez współczesnych harcerzy. W uchwale złożono podziękowanie władzom samorządowym Fromborka za pamięć o operacji, życzliwość oraz wspieranie harcerskich działań^[4].

• Historia Wysoczyzny Elbląskiej: „Operacja 1001-Frombork”