Naum Eitingon

Naum Eitingon
Наум Исаакович Эйтингон
	generał major
Data i miejsce urodzenia	6 grudnia 1899 ; Szkłów
Data i miejsce śmierci	3 maja 1981 ; Moskwa
	Przebieg służby
Lata służby	1926–1963
Formacja	Czeka; NKWD; MWD
Główne wojny i bitwy	wojna domowa w Rosji,; wojna domowa w Hiszpanii,; II wojna światowa
	Odznaczenia

Naum Isaakowicz Eitingon (ros. Наум Исаакович Эйтингон, Эйдингтон, Эттингтон, hebr. נחום אייטינגון, znany także jako Leonid Aleksandrowicz Eitingon, ros. Леонид Александрович Эйтингон; ur. 31 maja^?/12 czerwca 1899 w Szkłowie, zm. 3 maja 1981 w Moskwie) – oficer radzieckiego wywiadu i innych służb specjalnych, generał major.

Życiorys

Urodził się w rodzinie żydowskiego urzędnika fabryki papieru.

Pomiędzy majem a październikiem 1917 wstąpił do partii lewicowych eserów; od października 1919 był członkiem Rosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików).

Ukończył 7 klas szkoły handlowej w Mohylewie. W 1918 wstąpił do Armii Czerwonej.

W okresie „komunizmu wojennego” aktywnie działał w procesie rekwizycji i „walki z kułactwem”. W kwietniu 1919 został wysłany do Moskwy na szkolenie we Wszechrosyjskiej Radzie Spółdzielczości Robotniczej. Po powrocie od września 1919 roku na Białorusi, brał udział w obronie Homla w oddziałach komunistów.

Następnie pracował w Homlu jako instruktor związków zawodowych.

Służba w wywiadzie i innych instytucjach

Od maja 1920 był zatrudniony w organach bezpieczeństwa. Pierwsze stanowisko – komisarz rejonu umocnionego Homel, następnie komisarz spraw wojskowych, członek zarządu, zastępca przewodniczącego homelskiego CzeKa. Uczestniczył w akcji rozpracowania i ujawnienia zdrady E. O. Opperputa, likwidacji organizacji sawinkowców i walce przeciwko oddziałom gen. Stanisława Bułak-Bałachowicza.

W październiku 1921 roku w bitwie pod Dawydowką został ciężko ranny w lewą nogę, przebywał w szpitalu przez 4 miesiące.

Od marca 1922 był członkiem Zarządu GPU Baszkirii. Od maja 1923 był członkiem centralnego aparatu OGPU, najpierw jako komisarz, a następnie zastępca szefa wydziału Oddziału Wschodniego, jednocześnie studiując na Wydziale Studiów Orientalnych Wojskowej Akademii RKKA.

Od października 1925 – w Oddziale Zagranicznym OGPU, zajmowane stanowiska:

rezydent OGPU w Szanghaju (1925–1926)
rezydent OGPU w Pekinie (1926–1927) pod przykryciem konsula ZSRR
rezydent OGPU w Szanghaju (1927–1929), pod przykryciem konsula ZSRR; wiosną 1929 roku siatka wywiadowcza, którą kierował, została częściowo rozbita przez kontrwywiad chiński
rezydent OGPU w Stambule (1929–1930), oficjalnie attaché konsulatu ZSRR; od grudnia 1929 podlegała mu także siatka agenturalna w Grecji; w tym okresie występuje pod nazwiskiem Leonid Naumow
zastępca kierownika specjalnej grupy Przewodniczącego OGPU (1930–1931)
szef 8 Wydziału Oddziału Zagranicznego OGPU (1931)
delegowany do Francji, następnie do Belgii (1931–1933)
szef 1 Wydziału Oddziału Zagranicznego OGPU (marzec – druga połowa 1933)
delegowany do USA (1933–1936), pracował tam z nielegałami
zastępca rezydenta NKWD w Hiszpanii (Orłowa) (1936–1938), w tym okresie występuje pod nazwiskiem Leonid Aleksandrowicz Kotow, Grozowski, Leonow, Naumow, Towarzysz Pablo
rezydent NKWD w Hiszpanii (1938–1939), po klęsce rządu republikańskiego w wojnie domowej organizował ewakuację radzieckich specjalistów i ochotników, z terytorium Francji kierował hiszpańską siecią agenturalną NKWD

Od 1939 do maja 1941 bierze udział w operacji „Kaczka” (Zabójstwo Trockiego), najpierw w Paryżu, a od października 1939 – w Nowym Jorku, w końcowej fazie operacji zaś w Meksyku. Po zabiciu Trockiego (20 sierpnia 1940) uciekł na Kubę i na początku 1941 przez Nowy Jork i Chiny wrócił do ZSRR, do Moskwy przyjechał w maju 1941.

zastępca kierownika Specjalnej Grupy Ludowego Komisarza Spraw Wewnętrznych (terror i dywersja na tyłach przeciwnika) (5 lipca – 1 września 1941)
zastępca szefa 1 Zarządu NKWD (wywiad) (11 sierpnia – 1 września 1941)
delegowany do Turcji (1941 – sierpień 1942), zorganizował nieudany zamach na niemieckiego ambasadora w Turcji, von Papena
zastępca szefa 4 Zarządu NKWD ZSRR (terror i dywersja na tyłach przeciwnika) (20 sierpnia 1942 – maj 1943)
zastępca szefa 4 Zarządu NKGB – MGB (terror i dywersja na tyłach przeciwnika) (maj 1943 – październik 1946)
zastępca Dyrektora Wydziału „S” z NKWD ZSRR (koordynacja działań wywiadowczych związanych z problematyką atomową) (27 września 1945 – styczeń 1946)
zastępca Dyrektora Wydziału „S” (jak wyżej) NKGB – MGB (10 stycznia 1946 – 30 maja 1947)
zastępca szefa „DR” MGB (dywersyjno-wywiadowczy) (15 lutego 1947 – 9 września 1950)
zastępca szefa Biura Numer 1 MGB (operacje specjalne za granicą) (1950 – październik 1951)

19 października 1951 aresztowany w ramach „sprawy Abakumowa”. 19 marca 1953 zwolniony z braku dowodów, zrehabilitowany, na osobiste polecenie Berii otrzymał jako odszkodowanie 35 000 rubli. Przywrócony do służby.

zastępca szefa 9 Oddziału Ministerstwa Spraw Wewnętrznych ZSRR (terror i dywersja za granicą) (31 maja – 20 lipca 1953)

20 lipca 1953 został odwołany z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, 21 sierpnia 1953 ponownie aresztowany w „sprawie Berii”. 6 marca 1957 został skazany przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego na 12 lat więzienia, odbywał karę w więzieniu Włodzimierz. Zwolniony w marcu 1964 roku, od 1965 pracował jako redaktor w periodyku „Stosunki międzynarodowe” („Международные отношения”).

Zmarł na wrzody żołądka w Centralnym Szpitalu Klinicznym w Moskwie. W 1992 został pośmiertnie zrehabilitowany.

Awanse

kapitan bezpieczeństwa państwowego (20 grudnia 1936)
major bezpieczeństwa państwowego (28 kwietnia 1941)
starszy major bezpieczeństwa państwowego (13 sierpnia 1941)
komisarz bezpieczeństwa państwowego (14 lutego 1943)
generał major (9 lipca 1945 r.)

Ordery i odznaczenia

Order Lenina (dwukrotnie – 16 czerwca 1941 i 12 maja 1945)
Order Czerwonego Sztandaru (dwukrotnie – 13 listopada 1937 i 3 listopada 1944)
Order Suworowa II klasy (5 listopada 1944 r.)
Medal Aleksandra Newskiego.

Bibliografia

Norman Polmar, Thomas B. Allen: Księga Szpiegów, Wydawnictwo Magnum Warszawa 2000
Christopher Andrew, Wasylij Mitrochin: Archiwum Mitrochina, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA Warszawa 2001
Paweł Sudpołatow: Wspomnienia niewygodnego świadka (kulisy wywiadu i kontrwywiadu), Dom wydawniczy Bellona 1999
А.И. Колпакиди, Д.П. Прохоров: Внешняя разведка России