Muchomor jadowity

Muchomor jadowity
	; Owocniki w różnym wieku
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	muchomorowate
Rodzaj	muchomor
Gatunek	muchomor jadowity
	Nazwa systematyczna
	Amanita virosa Bertill; Dict. Encyclop. Sci. Médic. (Paris) 1(3): 497 (1866)
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Muchomor jadowity (Amanita virosa Bertill.) – gatunek grzybów należący do rodziny muchomorowatych (Amanitaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Amanita, Amanitaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1838 r. Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus virosus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1866 r. Bertillon, przenosząc go do rodzaju Amanita^[1].

Synonimy naukowe^[2]:

Agaricus virosus Fr. 1838 var. virosus
Amanita virosa (Fr.) Bertill. 1866 f. virosa
Amanita virosa var. aculeata Voglino 1894
Amanita virosa var. levipes Neville & Poumarat 2004
Amanita virosa (Fr.) Bertill. 1866 var. virosa
Amanitina virosa (Fr.) E.-J. Gilbert 1941

Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1968 r^[3].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 6–10 cm, początkowo owalny, później stożkowato dzwonkowaty, na koniec lekko wypukły. Powierzchnia kapelusza gładka, sucha i jedwabista, podczas wilgotnej pogody lepka. Kolor biały i tylko na wierzchołku bladożółty. Z wiekiem może żółknąć^[4]. Na powierzchni czasami posiada nieregularne duże łatki, czasami jest bez łatek^[5].

Blaszki

Białe, gęsto ustawione, czasami mają postrzępione brzegi. Przy trzonie wolne^[4].

Trzon

Wysokość: 8–12 cm, grubość 1–2 cm, kształt cylindryczny w górze zwężony, z bulwiastą podstawą. Z wiekiem staje się wysmukły. Powierzchnia z dużymi włóknistymi łuskami. Na trzonie pierścień, który jednak u starych okazów może zanikać. Bulwiasta nasada trzonu ma wyraźną, strzępiastą pochwę^[6].

Miąższ

Biały, kruchy, nie zmienia koloru po przełamaniu. Smak łagodny, zapach nieprzyjemny, duszący^[6].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki gładkie, kuliste, o rozmiarach 7–10 μm^[5].

Występowanie i siedlisko

Amanita virosa opisana przez Eliasa Friesa pochodziła ze Szwecji. Jest znana z Europy oraz Azji Wschodniej, gdzie jej występowanie potwierdziły testy genetyczne (np. w prowincji Jilin, Chiny). Mimo to nazwa Amanita virosa jest niejednokrotnie niewłaściwie stosowana do różnych gatunków występujących na tamtym obszarze, takich jak np. Amanita subjunquillea var. alba i Amanita exitialis. Podobnie sprawa wygląda w Ameryce Północnej i Środkowej, gdzie muchomor jadowity nie występuje, a większość białych gatunków muchomorów, takich jak np. Amanita bisporigera, Amanita ocreata, Amanita magnivelaris, Amanita suballiacea, błędnie oznaczanych jest jako Amanita virosa i określana mianem "destroying angels" (niszczący anioł)^[7].

W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – zagrożony wymarciem^[8]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Holandii^[3].

Rośnie głównie w górskich lasach iglastych pod świerkami i sosnami, rzadziej w lasach mieszanych i liściastych pod bukami^[4]. Rośnie także pod brzozami i na bagnach^[9]. Pierre Neville i Serge Poumarat w opracowaniu "Amaniteae. Amanita, Limacella & Torrendia. Fungi Europaei vol. 9", zgłaszają ten gatunek pod bukiem zwyczajnym (Fagus sylvatica), kasztanem jadalnym (Castanea sativa), sosną (Pinus), świerkiem pospolitym (Picea abies) i jodłą pospolitą (Abies alba)^[10].

Znaczenie

Grzyb mikoryzowy^[3]. Dla ludzi jest śmiertelnie trujący. Trujące oligopeptydy występujące w muchomorze jadowitym (fallotoksyny i amatoksyny, głównie alfa-amanityna), są identyczne jak w muchomorze zielonawym. Trucizny te powodują nieodwracalne uszkodzenie wątroby^[9].

Gatunki podobne

Może być mylony z pieczarkami (Agaricus). U bardzo młodych pieczarek blaszki są białe, później jednak stają się różowe, a u starszych mają czekoladowy kolor, co odróżnia od siebie te grzyby. Tak więc niebezpieczeństwo pomylenia dotyczy tylko bardzo młodych pieczarek^[5]. Ponadto muchomor jadowity ma na bulwie trzonu ruchomą pochwę, której nie posiadają pieczarki^[6].
Bardzo podobny jest muchomor wiosenny (Amanita verna), jednakże ma on kapelusz czysto biały oraz gładki trzon^[4]. Istnieje także bardzo podobna, biała (albinotyczna) forma muchomora zielonawego (Amanita phalloides). Wszystkie te trzy białe muchomory są śmiertelnie trujące^[6].
Białe pochwiaki np. pochwiak okazały (Volvopluteus gloiocephalus) są podobne, jednak mają różowe blaszki, brakuje im pierścienia oraz bulwy na końcu trzonu. Różni się także miejscem występowania - pochwiaki bardzo rzadko występują w lasach^[11].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum. [dostęp 2013-09-15]. (ang.).
↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
↑ ^a ^b ^c ^d Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
↑ ^a ^b ^c Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
↑ ^a ^b ^c ^d Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.
↑ Amanita virosa - Amanitaceae.org - Taxonomy and Morphology of Amanita and Limacella [online], www.amanitaceae.org [dostęp 2019-10-14] .
↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ ^a ^b Andreas Gminder: Atlas grzybów jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
↑ P.P. Neville P.P., S.S. Poumarat S.S., Amaniteae : Amanita, Limacella & Torrendia, Alassio: Candusso, 2004, ISBN 88-901057-3-9, OCLC 56973883 [dostęp 2019-10-14] .
↑ Ewald Gerhardt: Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Warszawa: KDC, 2006, s. 50. ISBN 83-7404-513-2.

[if-1] Index Fungorum. [dostęp 2013-09-15]. (ang.).

[sf-2] Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).

[checklist-3] Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.

[wag-4] Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.

[Wojewoda-5] Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.

[griz-6] Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.

[7] Amanita virosa - Amanitaceae.org - Taxonomy and Morphology of Amanita and Limacella [online], www.amanitaceae.org [dostęp 2019-10-14] .

[8] Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[Gminder-9] Andreas Gminder: Atlas grzybów jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.

[10] P.P. Neville P.P., S.S. Poumarat S.S., Amaniteae : Amanita, Limacella & Torrendia, Alassio: Candusso, 2004, ISBN 88-901057-3-9, OCLC 56973883 [dostęp 2019-10-14] .

[11] Ewald Gerhardt: Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Warszawa: KDC, 2006, s. 50. ISBN 83-7404-513-2.

[1]