Motyw (literatura)

Motyw – najmniejsza elementarna jednostka świata przedstawionego dzieła: zdarzenie, przedmiot, cecha, sytuacja, przeżycie. Powtarzające się na przestrzeni wieków motywy to toposy.

Łączy się według pewnych reguł w jednostki wyższego rzędu, takie jak postać literacka, wątek, temat, fabuła.

„Zarówno poszczególne motywy, jak i reguły ich kombinacji występujące w danym utworze mają zawsze charakter mniej lub bardziej konwencjonalny, należą do tradycji literackiej, inaczej bowiem nie dałyby się w ogóle wyodrębnić. Cechą motywu jako jednostki konstrukcyjnej jest dwuczłonowość; można w nim wyróżnić człon indywidualizujący, związany z umiejscowieniem motywu w konkretnym świecie przedstawionym utworu, oraz człon systematyzujący, który odpowiada powracalności tego motywu w całej historycznoliterackiej klasie utworów” – stwierdza (Janusz Sławiński)^[1].

Wśród motywów występujących w utworach fabularnych wyróżnia się:

motyw dynamiczny – rodzaj motywu literackiego, dzięki któremu świat przedstawiony może się zmieniać i przekształcać w czasie; są to najczęściej zdarzenia: motyw podróży, motyw spotkania;
motyw statyczny – rodzaj motywu literackiego dzięki któremu kształtowana jest przestrzeń świata przedstawionego; przede wszystkim przedmioty, elementy krajobrazu i inne zjawiska wypełniające tę przestrzeń, wpływające na wygląd zarówno świata jak i postaci w nim umieszczonych;
motyw obiegowy (motyw wędrowny) – rodzaj motywu, dzięki któremu możemy rozpoznać akcje przechodzącą w następną^[2].

Wszystkie motywy w utworze literackim układają się w pewien porządek, czasowy lub przyczynowy; decydują o wątkach i fabule utworu.

Przypisy

↑ J. Sławiński, Motyw w: Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, tom 1, Warszawa 1984, za: Motyw w: A. Niewiadowski, A. Smuszkiewicz, Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1990, ISBN 83-210-0892-5.
↑ Motywy obiegowe odgrywają szczególną rolę w gatunkach skonwencjonalizowanych, takich jak powieść kryminalna czy fantastyka naukowa. W tej ostatniej przykładowe motywy to: android, arka, cyborg, fantomatyka, hibernacja, nadprzestrzeń, niewidzialność, podróż w czasie, robot, sobowtór, świat równoległy.

Bibliografia

A. Niewiadomski, A. Smuszkiewicz, Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1990, ISBN 83-210-0892-5.

Linki zewnętrzne

Anna-SofiaA.S. Maurin Anna-SofiaA.S., Tropes, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 9 września 2013, ISSN 1095-5054 [dostęp 2018-01-03] (ang.). (Motywy)

[1] J. Sławiński, Motyw w: Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, tom 1, Warszawa 1984, za: Motyw w: A. Niewiadowski, A. Smuszkiewicz, Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1990, ISBN 83-210-0892-5.

[2] Motywy obiegowe odgrywają szczególną rolę w gatunkach skonwencjonalizowanych, takich jak powieść kryminalna czy fantastyka naukowa. W tej ostatniej przykładowe motywy to: android, arka, cyborg, fantomatyka, hibernacja, nadprzestrzeń, niewidzialność, podróż w czasie, robot, sobowtór, świat równoległy.

[1]